Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Aqbeż għall-kontentut

Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fin-Norveġja

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Il-Knisja tal-Injam ta' Urnes.

Is-Siti ta' Wirt Dinji tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO) huma postijiet b'importanza kulturali jew naturali, kif deskritt fil-Konvenzjoni tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, li ġiet stabbilita fl-1972.[1] Il-wirt kulturali jikkonsisti minn monumenti (bħal xogħlijiet arkitettoniċi, skulturi monumentali, jew inċiżjonijiet), gruppi ta' binjiet, u siti (fosthom siti arkeoloġiċi). Il-wirt naturali jinkludi karatteristiċi naturali (li jikkonsistu minn formazzjonijiet fiżiċi u bijoloġiċi), ġeoloġiċi u fiżjografiċi (inkluż il-ħabitats ta' speċijiet mhedda ta' annimali u pjanti), u siti naturali li huma importanti mill-puntdivista tax-xjenza, tal-konservazzjoni jew tas-sbuħija naturali.[2] Ir-Renju tan-Norveġja rratifika l-Konvenzjoni fit-12 ta' Mejju 1977, u b'hekk is-siti indikattivi tiegħu setgħu jitqiesu biex jiżdiedu mal-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[3]

Mill-2017, in-Norveġja għandha tmien Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, inkluż seba' siti kulturali u sit naturali. Hemm sit transnazzjonali, l-Ark Ġeodetiku ta' Struve, li huwa kondiviż ma' disa' pajjiżi oħra. L-ewwel żewġ Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fin-Norveġja, il-Knisja tal-Injam ta' Urnes u Bryggen, tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fit-tielet sessjoni tal-Kumitat tal-Wirt Dinji, li saret fil-Kajr u f'Luxor, l-Eġittu fl-1979.[4] L-iżjed sit li żdied dan l-aħħar, is-Sit tal-Wirt Industrijali ta' Rjukan-Notodden, tniżżel fil-lista fl-2015.[5]

Siti ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]

L-UNESCO tiddeżinja s-siti abbażi ta' għaxar kriterji tal-għażla; kull sit irid jissodisfa mill-inqas wieħed mill-għaxar kriterji. Il-kriterji (i) sa (vi) huma kulturali, filwaqt li l-kriterji (vii) sa (x) huma naturali.[6]

NB: * Siti transnazzjonali (bl-ikħal)

Sit Stampa Post (kontea) Sena tad-deżinjazzjoni Kriterji tal-Għażla Deskrizzjoni
Knisja tal-Injam ta' Urnes Urnes Church, a wooden building with a cemetery in front. Sogn og Fjordane 1979 i, ii, iii

(kulturali)

Il-knisja tal-injam (bin-Norveġiż: stavkirke) ta' Urnes hija waħda mill-eqdem eżempji u l-iżjed prominenti ta' dawn it-tipi ta' knejjes tal-injam. Inbniet fis-sekli 12 u 13 u tinkorpora elementi tat-tradizzjoni tal-Vikingi mill-knisja preċedenti tas-seklu 11. Il-knisja tikkombina l-influwenzi tal-arti Ċeltika, it-tradizzjonijiet tal-Vikingi, u l-arkitettura Rumaneska. Ix-xogħol bl-injam, li joriġina mill-knisja ta' qabel, jinkludi annimali jiġġieldu interkonnessi, u b'hekk hemm rabta bejn il-kultura Nordika pre-Kristjana u l-Kristjaneżmu tal-Medju Evu.[7]
Bryggen Bryggen houses, look from the street. Hordaland 1979 iii

(kulturali)

Bryggen huwa d-distrett portwali storiku ta' Bergen, belt importanti fil-kosta tal-Punent tan-Norveġja. Fl-1350, il-Lega Anseatikastabbiliet ċentru kummerċjali barrani jew kontor f'Bergen, li kien jikkontrolla l-kummerċ tal-ħut imnixxef mit-Tramuntana. Il-perjodu Anseatiku dam sas-seklu 16. Id-djar tal-injam ta' Bryggen ġew affettwati minn diversi nirien, l-aħħar wieħed fosthom fis-snin 50 tas-seklu 21, iżda dejjem ġew rikostruwiti bi stil tradizzjonali. Madwar 60 binja tradizzjonali għadhom jeżistu sal-lum.[8]
Raħal tal-Estrazzjoni ta' Røros u l-Madwar Røros town panorama in winter. Sør-Trøndelag 1980 iii, iv

(kulturali)

Røros kien raħal tal-estrazzjoni tar-ram mill-1644 sal-1977, meta l-kumpanija tal-estrazzjoni falliet. Ir-raħal inbena kompletament bl-injam. Inqered għalkollox mit-truppi Żvediżi fl-1679 matul il-Gwerra Skanjana iżda iktar 'il quddiem ġie rikostruwit. Flimkien mal-inħawi tal-madwar, iċ-"Ċirkonferenza" (iż-żona ta' privileġġi mogħtija mir-Re Daniż-Norveġiż lill-Impjanti tar-Ram ta' Røros fl-1646), ir-raħal joħroġ fid-dieher il-ħajja u x-xogħol f'raħal tal-estrazzjoni fi klima sub-Artika ħarxa.[9]
Tinqix fuq il-Blat f'Alta Alta petroglyphs depicting humans and animals Finnmark 1985 iii

(kulturali)

Dan is-sit jinkludi 45 komponent bil-petroglifiċi madwar il-Fjord ta' Alta, ferm fit-Tramuntana taċ-Ċirku Artiku. Eluf ta' tinqixiet fuq il-blat, li jmorru lura għall-ħabta tal-4200 Q.K. sal-500 Q.K., juru l-fawna ċirkompolari, bħal renni, alċi, orsijiet, ħut, balieni u għasafar tal-baħar, kif ukoll l-interazzjoni tal-kaċċaturi-ġemmiegħi mal-pajsaġġ. Is-sensiliet ta' tinqixiet juru l-kaċċa, is-sajd, il-vjaġġi bid-dgħajjes, kif ukoll simboli u ritwali. Diversi artefatti tal-kultura tal-materjali huma mnaqqxin ukoll.[10]
Vegaøyan – L-Arċipelagu ta' Vega Vega island panorama from the sea Nordland 2004 v

(kulturali)

Apparti li kienu sajjieda u bdiewa, mill-inqas mis-seklu 9, l-abitanti tal-Arċipelagu ta' Vega kienu qed jaħsdu r-rix tal-edreduni, tip ta' papri tat-Tramuntana. In-nies kienu jibnu postijiet imkennija u bejtiet għall-edreduni li kienu jpassu kull sena fir-rebbiegħa u kienu jiġu protetti matul l-istaġun tat-tnissil. B'hekk setgħu jiġbru r-rix meta l-edreduni u l-frieħ tagħhom kienu jitilqu mill-bejtiet. Din it-tradizzjoni għadha ppreservata sal-lum. Il-pajsaġġ kulturali jinkludi l-villaġġi tas-sajd, il-mollijiet, l-imħażen, il-pajsaġġi tal-biedja, il-fanali u l-postijiet tas-sinjalar.[11]
Ark Ġeodetiku ta' Struve* Struve Geodetic Arc pillar in Hammerfest. There is a globe on the top of the pillar. Finnmark 2005 ii, iii, vi

(kulturali)

L-Ark Ġeodetiku ta' Struve huwa serje ta' punti ta' triangulazzjoni, mifruxa fuq distanza ta' iżjed minn 2,820 kilometru minn Hammerfest fin-Norveġja sal-Baħar l-Iswed. Il-punti ġew stabbiliti fi stħarriġ mill-astronomu Friedrich Georg Wilhelm Struve li kien l-ewwel wieħed li wettaq kejl bir-reqqa ta' segment twil tal-meridjan – u miegħu anke d-daqs u l-għamla tad-Dinja. Oriġinarjament, kien hemm 165 punt b'kollox. Is-Sit ta' Wirt Dinji jinkludi 34 punt f'għaxar pajjiżi (mit-Tramuntana għan-Nofsinhar: in-Norveġja, l-Iżvezja, il-Finlandja, ir-Russja, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja, il-Belarussja, il-Moldova, l-Ukrajna), u erba' minnhom jinsabu fin-Norveġja.[12]
Fjords Norveġiżi tal-Punent – Geirangerfjord u Nærøyfjord Panorama of Geirangerfjord with some cruise ships in the fjord Møre og Romsdal u Sogn og Fjordane 2005 vii, viii

(naturali)

Iż-żewġ fjordi huma fost l-itwal u l-iżjed fondi fid-dinja. Huma eżempji klassiċi tal-fjordi, widien glaċjali taħt l-ilma. Il-widien jibqgħu telgħin sa 1,400 metru (4,600 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar u huma estiżi sa 500 metru (1,600 pied) taħt il-baħar. Fl-inħawi hemm ukoll bosta kaskati, glaċieri u lagi glaċjali.[13]
Sit ta' Wirt Industrijali ta' Rjukan-Notodden The building of the ammonia dioxide factory Telemark 2015 ii, iv

(kulturali)

Il-kumpless industrijali fl-irħula ta' Rjukan u ta' Notodden ġie stabbilit mill-kumpanija Norsk fil-bidu tas-seklu 20. Impjanti idroelettriċi bikrin kienu jipprovdu l-enerġija għall-produzzjoni industrijali tal-fertilizzanti artifiċjali minn nitroġenu fl-arja, li kienet industrija globali ġdida.[14]

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ "UNESCO World Heritage Centre - The World Heritage Convention". web.archive.org. 2016-08-27. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-27. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  2. ^ "UNESCO World Heritage Centre - Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". web.archive.org. 2021-02-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-02-01. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  3. ^ "Norway - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2017-07-11. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-05-14. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  4. ^ "WH Committee: Report of 3rd Session, Cairo 1979". web.archive.org. 2017-08-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-04-17. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  5. ^ "UNESCO World Heritage Centre - Decision - 39 COM 8B.29". web.archive.org. 2017-06-18. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-06-18. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  6. ^ "UNESCO World Heritage Centre - The Criteria for Selection". web.archive.org. 2016-06-12. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-06-12. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  7. ^ "Urnes Stave Church - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2020-07-05. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-07-05. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  8. ^ "Bryggen - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2019-11-16. Arkivjat mill-oriġinal fl-2019-11-16. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  9. ^ "Røros Mining Town and the Circumference - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2020-07-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-07-01. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  10. ^ "Rock Art of Alta - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2020-07-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-07-01. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  11. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Vegaøyan – The Vega Archipelago". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-24.
  12. ^ "Struve Geodetic Arc - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2005-10-30. Arkivjat mill-oriġinal fl-2005-10-30. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  13. ^ "West Norwegian Fjords – Geirangerfjord and Nærøyfjord - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2020-07-15. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-07-15. Miġbur 2023-08-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  14. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rjukan-Notodden Industrial Heritage Site". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-24.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Lista_ta%27_Siti_ta%27_Wirt_Dinji_fin-Norveġja&oldid=299151"