Jum l-Indipendenza (Malta)

Jum l-Indipendenza hija waħda mill-ħames festi nazzjonali li għandha Malta. Dan il-jum ifakkar il-kisba tal-indipendenza tal-gżejjer Maltin mir-Renju Unit nhar il-21 ta' Settembru 1964.

Skont il-Kostituzzjoni tal-1964, Malta saret demokrazija parlamentari fi ħdan il-Commonwealth, l-għaqda tan-nazzjonijiet li kienu jiffurmaw parti mill-Imperu Britanniku. Wara l-Indipendenza, ir-Reġina Eliżabetta II baqgħet is-sovrana ta' Malta bit-titlu ta' Reġina ta' Malta u bil-gvernatur ġenerali jeżerċita l-awtorità f'isimha, filwaqt li d-direzzjoni u l-kontroll tal-gvern u tal-affarijiet nazzjonali kienu f'idejn il-kabinett fit-tmexxija ta' Prim Ministru Malti.

F'Ġunju tas-sena 1962, Ġorġ Borg Olivier kien għamel talba formali biex Malta ssir indipendenti u f'Settembru tal-1962 attenda l-laqgħa tal-Prim Ministri tal-Commonwealth. Fit-13 ta' Lulju 1963, Borg Olivier mexxa delegazzjoni tal-Gvern Malti fil-Konferenza dwar l-Indipendenza ta' Malta u li fi tmiemha tħabbar li Malta ser issir indipendenti. Il-Kkostituzzjoni għal Malta indipendenti għaddiet mill-Parlament u approvata mill-poplu f'referendum fi Frar tal-1964.

Nhar il-21 ta' Settembru, 1964, Malta saret pajjiż indipendenti. Dakinhar Borg Olivier tkellem hekk fl-Arena tal-Indipendenza, il-Furjana, huwa u jindirizza lill-Prinċep Filippu, Duka ta' Edinburgh:

“ Jekk jogħġob lill-Altezza Rjali tiegħek għan-nom tal-Gvern u tal-Poplu ta' Malta jien noffri r-ringrazzjamenti sinċieri tiegħi talli bl-ordni tal-Maestà Tagħha tajtni d-dokumenti kostituzzjonali li jiġbru fihom l-Indipendenza ta' Malta.

Din is-siegħa solenni tibqa' tiġi mfakkra għal dejjem minna, sudditi leali tal-Maestà Tagħha r-Reġina Eliżabetta II b'sodisfazzjon kbir u bi kburija u tiġi reġistrata fl-annali tal-istorja tagħna. L-imħabba sinċiera tal-poplu tagħna lejn il-Maestà Tagħha ġiet murija biżżejjed fil-passat u r-rabtiet illi jgħaqqdu l-poplu tagħna mat-tron tabilfors jissaħħu meta wieħed jaf illi bħala pajjiż indipendenti aħna ma għandniex lealtà oħra ħlief lejn il-Maestà Tagħha bħala r-Reġina tagħna.

Bir-rispett kollu jiena nitlob lill-Altezza Rjali Tiegħek biex twassal lill-Maestà Tagħha l-gratitudni l-aktar sinċiera tagħna talli ġentilment għoġobha tkun ir-Reġina tagħna. Aħna noffru t-talb umli tagħna biex hija tirrenja fuqna għal żmien twil u fil-prosperità. Bil-permess tal-Altezza Rjali Tiegħek jiena issa sejjer ngħid xi ftit kelmiet bil-Malti lill-poplu maħbub tiegħi.

Ħuti Maltin u Għawdxin. Il-programm uffiċjali jippermettili ftit minuti biex jien illum, meta qed naraw il-bandiera tagħna tperper fuq gżira indipendenti nifraħ magħkom, nifraħ magħkom u niftakar f'dawk kollha illi qabilna min ftit u min wisq, min b'mod u min b'ieħor ħadem biex jara dil-ġurnata.

Nirringrazzjaw 'il Alla illi tana x-xorti nkunu aħna illi flimkien qegħdin naraw ir-rappreżentant speċjali tal-Maestà Tagħha jagħtina dokument ta' kostituzzjoni li tagħmel Malta indipendenti u sovrana. Dokument illi jtina kostituzzjoni irrevokabbli, ma jista' jeħodhielna ħadd, ma jista' ħadd ineħħilna l-indipendenza tagħna, kostituzzjoni illi ħdimna għaliha kemm flaħna u għandna s-sodisfazzjon ngħidu illi meta snin ilu wieħed kien isemmi Malta barra minn pajjiżna konna nieħdu d-diżappunt li naraw ħafna nies tista' tgħid tal-pajjiżi kollha anke viċin illi ma kienu jafu xejn fuq Malta, lanqas jafu fejn hi Malta jekk kienu jafu li kienet teżisti. Illum intom u jiena u sħabi tal-kabinett poġġejna Malta fuq il-mappa darba għal dejjem.

Għandna s-sodisfazzjon naraw delegati minn kull naħa tad-dinja illi ġew jieħdu pjaċir magħna u aħna nirringrazzjawhom, nibqgħulhom grati talli ġew juru l-ferħ tagħhom magħna f'din il-ġurnata hekk storika, hekk għażiża li ma ninsewha qatt. Dawn id-delegati kollha qed jixhdu l-lum illi Malta ħadet l-indipendenza tagħha u jridu jixhdu 'l quddiem għaliex il-lum raw Malta x'inhija, il-lum raw id-determinazzjoni u l-kuraġġ; jeħtieġ jibqgħu jixhdulna illi aħna nimmeritaw, aħna denji ta' l-indipendenza u tas-sovranità illi akkwistajna għal pajjiżna. L-indipendenza ma tfissirx illi se ġġibna pajjiż li ma għandu bżonn 'l ħadd, illi n-nies tiegħu ma għandhomx bżonn jaħdmu, illi ma għandhomx bżonn għajnuna ta' ħbieb.

L-indipendenza tfisser illi rridu naħdmu forsi aktar u aktar bil-qalb għaliex irridu nagħtu prova lid-dinja illi l-indipendenza li ksibna aħna verament nimmeritawha, nafu naħdmu demokratikament, nafu lill-poplu tagħna mmexxuh lejn il-bon ordni u l-liġi fil-pajjiż, lejn il-prosperità ekonomika, lejn il-ġid tagħna, ta' wliedna u ta' wlied uliedna. ”

L-għada it-22 ta' Settembru sar id-Diskors mit-Tron, mill-Prinċep Filippu, id-Duka ta' Edinburgh fl-okkażjoni tal-Ftuħ tal-Parlament:

“ Sur President u Onorevoli Membri tal-Kamra tad-Deputati:

Il-Maestà Tagħha r-Reġina qabbditni niftaħ f'isimha l-ewwel sessjoni tal-Parlament ta' Malta taħt il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza.

Jiena nħossni ferħan u mkabbar li ġejt mogħti dan l-Ordni mill-Maestà Tagħha u li ġejt Malta biex inġedded l-assoċjazzjonijiet sbieħ tiegħi mal-poplu tagħha f'dan l-avveniment wisq importanti fl-istorja glorjuża tiegħu.

Id-Diskors mit-Tron li l-Maestà Tagħha għoġobha ġentilment tagħmel huwa dan li ġej:-

Sur President u Onorevoli Membri,

Bis-saħħa tal-Att dwar l-Indipendenza ta' Malta, li għalih jien tajt il-kunsens tiegħi, il-Gvern tiegħi ta' Malta assuma responsabbiltà sħiħa bħala pajjiż indipendenti sovran fil-Commonwealth tan-Nazzjonijiet.

Epoka ġdida qiegħda tibda għal Malta. Ir-responsabbiltajiet li jiġu mal-bidla għal status indipendenti mhuma bl-ebda mod faċli, imma l-kuraġġ u t-tenaċità li l-poplu tiegħi f'Malta wera fl-imgħoddi huma xhieda biżżejjed tal-kapaċità tiegħu biex jitratta l-impenji ġodda li għandu quddiemu b'mod xieraq u effiċjenti.

Fidil lejn il-politika tiegħu, il-Gvern tiegħi issa sejjer jidħol formalment fi ftehim mal-Gvern tiegħi fir-Renju Unit li jkun jipprovdi għad-Difiża u għall-assistenza reċiproka tagħhom. Issa li Malta dieħla f'relazzjoni ġdida mar-Renju Unit, wara aktar minn seklu u nofs ta' assoċjazzjoni mill-qrib, jiena nħossni fiduċjuż illi ż-żewġ pajjiżi sejrin isaħħu r-rabtiet tagħhom ta' ħbiberija u rieda tajba. Huma sejrin jaħdmu flimkien biex iżommu l-paċi skond iċ-Charter tan-Nazzjonijiet Uniti u b'mod ġenerali illi jgħinu biex jiġu msaħħa l-istabbilità u s-sigurtà.

Bħala membru ġdid tal-Commonwealth il-Gvern tiegħi jixtieq jassigura lill-membri l-oħra illi sejjer jipprova jagħmel il-parti tiegħu biex jissaħħu r-rabtiet li jgħaqqadhom flimkien bħala familja ta' nazzjonijiet u biex jikkontribwixxi mill-aħjar li jista' sabiex iseħħu l-ideali tal-Commonwealth. B'mod partikolari, il-Gvern tiegħi jħossu grat għall-assistenza illi qiegħda tingħata mill-Gvern tiegħi fir-Renju Unit, fl-Awstralja u fil-Kanada lil dawk fost il-poplu tiegħi illi jagħmlu t-tieni dar tagħhom f'dawk il-pajjiżi.

Fir-relazzjonijiet esteri, sejra tkun il-politika tal-Gvern tiegħi illi jżomm l-ideali tal-libertà demokratika, ko-operazzjoni u progress, u li jikkontribwixxi biex tissaħħaħ il-paċi tad-dinja, speċjalment fil-Mediterran. B'dawn l-iskopijiet quddiemu, il-Gvern tiegħi diġà ħa passi biex jieħu postu fost il-membri ta' l-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti. Matul il-kariga preżenti tagħhom, il-Ministri tiegħi assiguraw illi l-Gżira tkun aċċettata bħala membru sħiħ ta' l-"International Committee of European Migration". Ma' l-indipendenza, Malta sejra ssir membru sħiħ tal-"Food and Agriculture Organization", tal-"World Health Organization" u ta' l-"International Labour Organization", u sejra tfittex illi ssir membru ta' organizzazzjonijiet adattati oħra u ta' l-aġenziji speċjalizzati. Il-Gvern tiegħi jafferma wkoll illi huwa lest illi jara illi l-Kwartier Ġenerali eżistenti tan-"North Atlantic Treaty Organization" jibqa' f'Malta sakemm tiġi kunsidrata relazzjoni ġdida ma' dik l-Organizzazzjoni.

Fit-tfassil tal-politika estera tiegħu, il-Gvern tiegħi sejjer ifittex mhux biss illi jsaħħaħ relazzjonijiet tajba ma' pajjiżi ħbieb iżda wkoll illi jistabbilixxi swieq ġodda għall-prodotti ta' Malta. Il-Gvern tiegħi jagħti l-akbar importanza biex iħajjar l-investimenti ta' kapitali, speċjalment minn pajjiżi barranin, għat-twaqqif ta' industriji lokali għall-esportazzjoni. Għajnuna finanzjarja lil industrji ġodda hija waħda mill-kolonni prinċipali tat-tieni pjan ta' żvilupp tal-Gvern tiegħi u l-Ministri tiegħi huma sodi fil-fehma tagħhom illi ma jista' jkun hemm ebda riżultati sostanzjali f'dan il-kamp jekk ma jiġux assigurati swieq barranin. Il-Gvern tiegħi daħal fi ftehim kommerċjali mal-Ġermanja tal-Punent u nbdew negozjati għal ftehim simili ma' l-Awstrja, il-Libja u l-Isvizzera. Wieħed jittama illi wara jkun hemm ftehim ma' pajjiżi oħra.

F'dan il-pajjiż il-Gvern tiegħi huwa determinat illi jkompli iżomm is-supremazija tal-liġi li hija l-qofol tas-sistema tagħna ta' Gvern kostituzzjonali. Il-Gvern tiegħi se jfittex li jimmobilizza r-riżorsi kollha tal-pajjiż biex jassigura li jkun hemm l-aħjar riżultati possibbli fl-iżvilupp. Hija l-politika tal-Gvern tiegħi li jara l-industrja tat-turiżmu tilħaq l-aqwa tagħha. L-industrja tat-Tarzna u l-agrikoltura jibqgħu jirċievu l-attenzjoni tal-Gvern tiegħi bħala kolonni fondamentali ta' l-ekonomija nazzjonali.

Il-Gvern tiegħi jilqa' bi gratitudni l-għajnuna finanzjarja li l-Gvern tiegħi fir-Renju Unit qabel li għandu jipprovdi għall-iffinanzjar tal-bżonnijiet kapitali ta' Malta, u bżonnijiet oħra matul l-għaxar snin li ġejjin. Il-Gvern tiegħi huwa wkoll grat għall-għajnuna teknika u assistenza oħra li qiegħda tingħata mill-"United Nations Technical Assistance Board" u aġenziji speċjalizzati oħra tan-Nazzjonijiet Uniti għall-espansjoni ta' dak kollu li jista' jiġi assorbit għall-iżvilupp ekonomiku ta' Malta. Din l-għajnuna hija meħtieġa b'mod speċjali matul iż-żmien diffiċli tat-transizzjoni għal ekonomija bażata fuq il-produzzjoni u żżid tgħin b'mod l-aktar utili l-ispinta tal-Gvern tiegħi biex jespandi l-edukazzjoni teknika u avanzata.

Il-Ministri tiegħi huma determinati li jaffrontaw l-impenn li għandhom quddiemhom b'fidi u b'fiduċja u jirsistu biex iqiegħdu pedamenti sodi għal futur li jkun jirrifletti l-glorja kollha ta' l-imgħoddi li huwa ta' ispirazzjoni għalina. B'dan huma sejrin jikkonċentraw l-isforzi serji tagħhom sabiex jilħqu skop komuni f'materji li huma ta' importanza kbira għan-nazzjon. Il-Ministri tiegħi huma fiduċjużi illi s-sezzjonijiet kollha tal-komunità jirrealizzaw illi l-frott tal-prosperità għandu jinqasam bejn kulħadd.

Nifraħ lill-poplu tiegħi talli rnexxielu jakkwista l-indipendenza u nitlob 'il Alla biex ibierek lil dawn il-Gżejjer u jiggwidahom lejn il-kuntentizza u l-prosperità. ”

Eventwalment, taħt gvernijiet Laburisti, Malta saret Repubblika fit-13 ta' Diċembru 1974 u kisbet l-awtonomija assoluta fil-31 ta' Marzu 1979, fl-hekk imsejjaħ Jum il-Ħelsien. Fl-1987, kien ġie deċiż li Malta jkollha ħames festi nazzjonali.

Nhar is-16 ta' Settembru 2009, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi ippropona li Jum l-Indipendenza għandu jkun il-Jum Nazzjonali ta' Malta minflok ma jkollna ħames festi nazzjonali^[1]. Meta intervistat mill-ġurnal Illum, l-istoriku Henry Frendo, fisser kif mir-riċerki tiegħu, jirriżulta li

“ Il-maġġoranza ta' eks kolonji jiċċelebraw bħala l-Jum Nazzjonali tagħhom dik il-ġurnata li fiha jkunu kisbu l-Indipendenza mill-imperu li kien jokkupahom... Dan ġara wkoll f'Malta li saret pajjiż indipendenti fil-21 ta' Settembru 1964. Malta ġiet rikonoxxuta bħala stat ġdid indipendenti u ssieħbet bħala membru sħiħ tal-komunità internazzjonali f'bosta istituzzjonijiet, fosthom il-Ġnus Magħquda u ftit wara l-Kunsill tal-Ewropa... Il-punt tat-tluq li mingħajru ma setgħux iseħħu dawn l-avvenimenti (ir-Repubblika u l-Ħelsien) storikament jibqa' bilfors dak ta' meta Malta kisbet l-Indipendenza u ma baqgħetx kolonja titlob il-permess tas-sid biex tagħmel jew ma tagħmilx xi ħaġa, pereżempju biex Borg Olivier jitħalla jiltaqa' ma' Kennedy fl-1963... L-Indipendenza ppermettiet diversi tranżisizzjonijiet u bidliet skont il-prijorità ta' min kien imexxi... Xi ħaġa li ma tingħadx hi li Mintoff u l-Partit Laburista kellhom sehem kbir fil-kisba tal-Indipendenza fl-1964: kieku mhux għax Mintoff u Borg Olivier it-tnejn riduha lanqas kienet tiġi. Bażikament il-partiti l-oħrajn kienu kontra...^[2]  ”

Mhux tal-istess fehma l-Professur Godfrey Pirotta, li sostna li ma setax jaqbel mal-proposta ta' Gonzi,

“ meta l-argumenti li qed jinġiebu għaliex huma ibbażati fuq storja partiġġana. L-ewwel irid ikollna storja li tirrikonoxxi il-ħidma tal-partijiet kollha... Kulħadd għandu raġun dwar il-pożizzjoni tiegħu għaliex il-ġrajjiet politiċi ta' Malta huma marbuta ma' xulxin. Li tqum u tgħid nipproponi Jum l-Indipendenza jkun il-Jum Nazzjonali mingħajr ma turi kif ħa tintegra il-ħidma kbira ta' ħaddieħor fil-proġett hi proposta intenzjonata minn qabel biex tfalli... Jum il-Ħelsien għandu importanza storika kbira, għaliex mingħajru l-iżvilupp ekonomiku u politiku ta' pajjiżna kien jibqa' batut. ”