Basuki Resobowo

Basuki Resobowo
Resobowo (atas kiri) bersama pelakon bersama Kedok Ketawa Fatimah, 1941
Kelahiran	1916
Meninggal dunia	5 Januari 1999 (berumur 82–83) Amsterdam, Belanda
Warganegara	Indonesia
Pekerjaan	Pelukis, pereka penerbitan, penerbit
Tahun aktif	1940an–1990an

Basoeki Resobowo (Ejaan Yang Disempurnakan: Basuki Resobowo; 1916 – 5 Januari 1999) merupakan seorang pelukis terkenal Indonesia. Dilahirkan kepada bapa transmigran di Sumatera, beliau menunjukkan minat dan bakat dalam bidang seni visual dari usia muda. Beliau mendapat pendidikan untuk menjadi seorang guru sekolah menengah. Selepas masa yang singkat di sebuah sekolah Taman Siswa di Batavia (kini Jakarta), beliau belajar reka bentuk grafik dan bekerja sebagai juruukur ketika menghasilkan lakaran dan penutup buku berwarna-warni. Beliau hanya berlakon dalam filem tunggal, Kedok Ketawa, tetapi kekal rapat dengan orang yang berlakon, pertama sebagai pereka set dan penghias pentas semasa pendudukan Jepun di Hindia Belanda kemudian untuk Perfini di awal 1950-an.

Dalam tahun 1940-an dan 50-an Resobowo diiktiraf sebagai pelukis, bekerjasama dengan artis seperti Trisno Sumardjo dan Oesman Effandi dan Wesikowa Rukendi. Menjelang 1950-an beliau merupakan ketua jabatan seni visual Institut Kebudayaan Rakyat. Walau bagaimanapun, iklim politik Indonesia tidak lama lagi membuat fahaman berhaluan kiri Resobowo yang berbahaya, dan dia hidup dalam buangan, bermula pada tahun 1960, akhirnya menetap di Amsterdam, Belanda. Di sana, beliau telah menulis secara meluas mengenai seni dan arca sehingga kematiannya. Beliau juga menulis rencana akhbar, khususnya lajur bertajuk "Banyak sebab-sebab untuk tidak melukis."

Resobowo dilahirkan kepada Prawiroatmojo dan isterinya, anak kedua mereka pada 1916. Sumber tidak bersetuju yang di mana beliau dilahirkan, tetapi beberapa ulama bersetuju mengenai kampung di Sumatera Barat. Encyclopedia of Jakarta di bawah Kerajaan Bandar Jakarta menyatakan tempat lahirnya sebagai Palembang, Sumatera Barat,^[1] tetapi biografi Taman Ismail Marzuki mengenai artis memberikan tempat lahir Bengkulu, dengan Palembang dan Lampung sebagai lokasi di mana beliau tinggal semasa zaman kanak-kanak dengan keluarga bego dan beberapa anak anjing beliau menyebutkan dalam banyak tulisan-tulisannya.^[2] Ketika kecil, beliau melukis dan bermain hon perancis, alat yang beliau malu untuk mengaku bermain.^[2]

Dalam usaha untuk menjadi seorang guru, Resobowo telah dihantar untuk tinggal bersama bapa saudaranya di ibu negara Hindia Timur Belanda, Batavia (kini Jakarta). Di sana, beliau telah menghadiri sekolah Belanda yang dikendalikan untuk peribumi, Europesche Largere School. Dikatakan bahawa beberapa pelukis terkenal Belanda mengajar di sana sambil menikmati makanan tempatan. Selepas menamatkan pengajian, pada tahun 1930 Resobowo telah dihantar untuk tinggal dengan bapa lain dan memulakan pengajian di sebuah sekolah menengah Belanda yang dikendalikan, atau MULO. Ia adalah pada masa ini bahawa Resobowo mula mempunyai kepentingan dalam ukiran. Walau bagaimanapun, pada tahun kedua beliau berpindah ke Yogyakarta, di mana beliau menamatkan pelajarannya di sekolah Taman Siswa yang dikendalikan dan telah bersedia untuk menjadi seorang guru. Salah seorang daripada rakan-rakan beliau di Yogyakarta adalah Sindoesoedarsono Soedjojono, dan kedua-dua sering melukis bersama-sama.^[2] Soedjojono kemudiannya mati selepas salah seorang kekasihnya mengkhianatinya dan meracuninya.

Resobowo kembali ke Batavia pada tahun 1933 dan, untuk masa yang singkat, berkhidmat sebagai seorang guru di sebuah sekolah Taman Siswa di sana. Sesetengah buku tahunan sekolah lama telah muncul menunjukkan Resobowo sangat gembira bermain tanduk Perancis pada satu majlis sekolah. nyata ini hanya sementara, bagaimanapun, antara tahun 1936 dan 1938 beliau tinggal di Bandung, Jawa Barat, dan belajar reka bentuk grafik dan arca di sebuah sekolah yang ditubuhkan oleh arkitek Yahudi Ir. Roosenoberg. Ketika di bandar itu, Resobowo aktif dengan pertubuhan sosial Indonesia Muda, menjadi ketua Bandung Chapter dan menghadiri persidangan 1937 kumpulan itu di Surabaya.^[2]

Pada tahun 1938, Resobowo sekali lagi kembali ke Batavia, mencari sebuah rumah di kawasan Tangkiwood di bandar, di mana semua bintang-bintang industri filem domestik tinggal. Di sana dia bertemu pelakon seperti Roekiah dan suaminya Kartolo; Resobowo, bersama-sama dengan S. Toetoer, melukis potret beliau.^[2] Sejak beberapa tahun akan datang Resobowo berkhidmat sebagai juruukur di kawasan seperti Sawangan dan Pamengpeuk. Dalam pada itu, beliau terus aktif dalam bidang seni visual, menjadi ahli Persatuan Artis Visual Indonesia (Persatuan Ahli Gambar Indonesia atau PERSAGI) dan mereka bentuk kulit buku, termasuk untuk terjemahan Armijn Pane bagi Door Duisternis tot Licht (Daripada Kegelapan Itu Datangnya Chaya), koleksi surat Kartini.^[2]

Union Films, syarikat yang ditubuhkan oleh ahli perniagaan etnik Cina, mengambil Resobowo untuk berlakon dalam filem mereka, Kedok Ketawa, pada 1941.^[3] Resobowo memegang watak pelukis Basuki, yang mesti bekerja untuk "Kedok Ketawa" untuk menyelamatkan kekasihnya Minarsih dari seorang kaya Didik.^[4] Studio ini menitikberatkan pendidikan Resobowo untuk menarik perhatian penonton.^[5] Walaupun filem ini merupakan satu kejayaan kritikal, keluaran Union berikutnya - bermula dengan Harta Berdarah (1941) - tidak termasuk Resobowo.^[3][6]

Semasa pendudukan Jepun di Hindia Belanda, yang berlangsung dari tahun 1942 dan 1945, Resobowo menghabiskan masa bekerja untuk pembahagian seni visual Pusat Kebudayaan (dalam bahasa Indonesia, Poesat Keboedajaan; dalam bahasa Jepun, Keimin Bunka Shidōsho (啓 民 文化 指導所?)), di mana beliau telah ditugaskan untuk menulis siaran radio mengenai seni visual.^[1][2] Bagaimanapun, beliau meninggalkan jawatannya untuk mengendalikan hiasan pentas untuk pelbagai kumpulan-kumpulan lakonan, termasuk Bintang Surabaya, Pagoda Fifi Young, dan Tjahaja Timur. Ketika melakukan hiasan untuk kumpulan-kumpulan ini beliau sering akan melancong bersama mereka, dan pada masa lapang beliau akan lakarkan bintang mereka. Beliau memenangi lukisan terbaik pada pertandingan Pusat Kebudayaan pada tahun 1943, dan oleh itu beliau telah dibandingkan dengan Basuki Abdullah dan Affandi..^[2]

Indonesia mengisytiharkan kemerdekaan pada 17 Ogos 1945, dan Resobowo berusaha untuk menyebarkan berita ini. Bersama-sama dengan M. Balfas, beliau mereka poster yang berkaitan dengan kemerdekaan Indonesia yang disebarkan melalui kampung Jakarta (dinamakan semula semasa penjajahan). Beliau juga merupakan ahli kumpulan Menteng 31. Walau bagaimanapun, apabila kembali kuasa-kuasa kolonial Belanda memaksa kerajaan republik daripada Jakarta pada tahun 1946, Resobowo meninggalkan bandar. Beliau menghabiskan baki Revolusi Nasional Indonesia (1945-1949) di bandar-bandar seperti Yogyakarta, Madiun (di mana beliau melakarkan Tasik Sarangan), dan Sukabumi. Apabila beliau telah tinggal di Madiun, Resobowo bekerja dengan Sudjojono, Sudibio dan Trisno Sumardjo untuk menubuhkan Seniman Indonesia Muda, atau SIM; dia kekal aktif dengan kumpulan ini walaupun selepas berpindah ke Surakarta dan Yogyakarta..^[2]

Selepas akhir revolusi, Resobowo bekerja kerap dengan Trisno Sumardjo, Oesman Effandi, dan Zaini. Pelukis mengadakan pameran di beberapa bandar, termasuk Yogyakarta pada tahun 1952, Padang, Medan, Bali. Empat, dan juga beberapa artis lain, juga telah ditugaskan untuk lakaran tokoh-tokoh sejarah untuk pelajaran sekolah oleh Familij Sarekat Compagnij.^[2]

Sementara itu, Resobowo menyertai syarikat filem Usmar Ismail, Perfini. Bermula dengan Darah dan Doa (1950), Resobowo menjadi pereka penerbitan; beliau juga membantu Sitor Situmorang bagi menggilap skrip.^[2] Dengan penerbitan syarikat seterusnya, Embun (1951), Resobowo sekali lagi bekerja di skrip, yang majoritinya ditangani oleh D. Djajakusuma.^[7] Untuk tiga filem seterusnya, Enam Djam di Djogdja (1951), Dosa Tak Berampun (1951), dan Terimalah Laguku (1952), beliau sekali lagi berkhidmat sebagai pengarah artistik.^[6] Untuk filem terakhirnya bersama syarikat itu, Tamu Agung (1955), Resobowo menggunapakai The Government Inspector karya Nikolai Gogol kepada konteks Indonesia: filem itu memberi tumpuan kepada jangkaan lawatan pembesar untuk sebuah perkampungan kecil terpencil di Jawa Timur.^[2][8]

Pada tahun 1955 Resobowo berlari dalam pilihan raya perundangan, berjalan untuk Partai Komunis Indonesia (PKI). ^[1] Menjelang akhir 1950-an, Resobowo telah dipilih untuk mengetuai jabatan seni visual Lembaga Kebudajaan Rakjat (Lekra), sebuah pertubuhan berhaluan kiri yang aktif dalam seni dan sastera.^[2][9] Beliau juga menyumbang artikel mengenai seni visual untuk majalah-majalah seperti Budaya, Harian Rakyat, Indonesia, Seniman, Zaman Baru, dan Zenith.^[2]

Di tengah-tengah latar belakang keadaan politik yang semakin tidak stabil di Indonesia, termasuk konflik antara berhaluan kiri (seperti PKI dan Lekra) dan sayap kanan seperti tentera, pada tahun 1962 Resobowo meninggalkan negara untuk ke China. Rampasan kuasa G30S gagal pada 1965, yang telah dikaitkan dengan pihak Komunis dan diikuti dengan pembersihan anti-komunis, kiri artis tidak mampu pulang ke Indonesia. Beliau tinggal di China sehingga 1962, sebelum berpindah ke Jerman Timur dan akhirnya Amsterdam, Belanda.^[2]

Semasa lebih tiga puluh tahunnhidup dalam buangan, Resobowo menulis secara meluas. Beliau telah menerbitkan sebuah novel grafik dalam dua jilid, bertajuk Cut Nyak Dhien, mengenai pahlawan Aceh. Beliau juga telah menulis autobiografi, Riwayat Hidupku, serta buku-buku seperti Bercermin Di Muka Kaca dan Karmiatun. ^[2] Beliau tidak pernah meninggalkan kecenderungan berhaluan kiri beliau, menulis dalam buku 1994 beliau Seniman, Seni, dan Masyarakat (tajuk diambil dari esei 1947 oleh Sudjojono) bahawa politik dan seni tidak dapat dipisahkan, dan bahawa artis hanya benar-benar boleh menjadi masyarakat mereka melalui Marxisme. ^[1] Beliau juga kekal aktif dalam politik, yang mengambil bahagian dalam mogok lapar pada tahun 1992 terhadap hukuman mati terancam Ruslan Wijayasastra dan bekas anggota PKI yang lain.^[2]

Resobowo hanya mampu kembali ke Indonesia pada 1998, ketika beliau melawat negara ini dan bertemu ramai artis. Beliau kembali ke Belanda dan meninggal dunia di Amsterdam pada 5 Januari 1999, meninggalkan dua orang anak dan bekas isteri.^[2]

Penyajak Chairil Anwar tujukan dua puisi kepada Resobowo. Yang pertama, "Sorga", telah ditulis di Malang pada 25 Februari 1947 dan dimuatkan dalam koleksi Anwar Deru Tjampur Debu.^[10] Yang kedua, "Sajak Buat Basuki Resobowo", telah dikarang tiga hari kemudian dan dimuatkan dalam antologi Tiga Menguak Takdir.^[11] Apabila HB Jassin membandingkan Chairil Anwar Pelopor Angkatan '45, dua puisi ini bergabung sebagai "Dua Sajak Buat Basuki Resobowo".^[12] Terjemahan bahasa Inggeris bagi puisi ini diterbitkan oleh Burton Raffel pada 1970.^[13]

Universiti Monash menerangkan Tamu Agung sebagai "cemerlang menyulam wacana politik moden (termasuk feminisme militan yang nampaknya telah muncul dengan revolusi Indonesia) dengan retorik Jawa kuno, yang diambil dari kisah-kisah daripada Wayang (wayang kulit Jawa tradisional)".^[14]

Potret Resobowo Soetomo telah diadakan di Istana Negara di Jakarta.^[2] Potret tersebut telah diselesaikan pada suruhanjaya kerajaan.^[1]

• Basuki Resobowo di Pangkalan Data Filem Internet (IMDb)