сурах

[surʌ]

ᠰᠣ᠊᠊ᠷ‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ
ᠰᠣ᠊᠊ᠷ‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ

(сур) ном ~ (сура) эрж ~ax

Галиглах зарчим

I үйл.

1. Ямар нэгэн мэдлэг, заншлыг эзэмших, мэдэхгүй, чадахгүй зүйлээ мэддэг чаддаг болох
2. Занших, дадах

II үйл.

1. Сураглах, сурвалжлах, асуух

мэдэх

бичиг үсэг сурах - бичиг үсэгт тайлагдах

бодож сурах - тоо бодож чаддаг

найруулж сурах - а.үгийн өнгө аясыг тохируулан бичиж чаддаг болох; б.жүжиг, киног зааварлан тоглуулж чаддаг болох; в.эм тан, элдэв бодосыг хооронд нь тохируулан найруулж чаддаг болох

сурах бичиг - ямар нэгэн зүйлийг сурахад туслах гарын авлага, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн

сурах зүйл - сурч авууштай зүйл, мэддэг чаддаг болох ёстой зүйл

хөгжим сурах - хөгжим тоглож чаддаг болох

хөдөлмөр сурах - юм хийж чаддаг болох, ажил хөдөлмөр эрхэлж чаддаг болох

шатар сурах - шатар тоглож чаддаг болох

амархан сурах - хийж чаддаггүй байсан ямар нэгэн зүйлээ богино хугацаанд хийж чаддаг болох

муу зан сурах - муу зуршилтай болох

ялгаж сурах - ялгаж таньдаг болох

Үг хувилгах зарчим

су|р/ах үйл. суралцах хоёрын хэрэглээний ба утгын ялгааг анхаар!) хүнээс юм сурах эсвэл хүнтэй хамт шинэ юм суралцах, сурна, сур­чээ, суръя, сурч; суралцах, сурцгаах, сурчих

• сурах мэдэх - ойлгож танин мэдэж авах
• эрэх сурах - сураг ажиг олохоор хөөцөлдөх

АВТОМАТ н. шууд авсан үнэлгээО.автомат(өөрөө ажиллах машин)

• Шалгалт хэцүү байв уу? –Шалгалт өгөөгүй шүү. Багш маань хичээлд сайн оролцсон гээд автоматаар дүн тавьчихса н.
• Би энэ хичээлийн шалгалтанд автоматаар дүн авах байх.

АЛБАДЛАГЫН БУУДЛАГА н. муу үнэлгээ

• Энэ шалгалтанд албадлагын буудлага болчихвол яана. –Айгаад хэрэггүй. Хоёулаа хичээлээ сайн уншъя.
• Би математикийн шалгалтандаа албадлагын буудлага болчихлоо.

АМЬДРАЛ ХАЙРЛАХ тбү. шалгалтанд тэнцүүлж үнэлэх

• Математикийн шалгалтанд багш маань надад амьдрал хайрласанд би баяртай байна.
• Энэ шалгалтанд багш маань надад амьдрал хайрладаггүй юм байх даа.

АМЬ ТАРИА н. шалгалт, шүүлэгт бэлтгэсэн хулгайн цаас

• –Жагаа, чи маргаашийн шалгалтынхаа амь тариаг бэлтгэсэн үү? –Би бэлтгээгүй. Бага зэрэг уншаад шалгалтандаа бор зүрхээрээ оръё гэж бодож байна.
• Бид чинь нэг үе амь тариагаар шалгалтаа аргалдаг байса н.

БӨӨНДӨХ тү. шалгалт, шүүлэг, оноог зэрэг зэрэг өгч авах

• Бид энэ улирлаар шалгалтаа бөөндсөнучир зарим маань нэлээд тэвдэв.
• Энэ улирлаар манай ангийн арваад оюутан “А” гэсэн үнэлгээг бөөндсөн байна.

БУРУУ ХАРСАН ТАВ н. муу буюу 2-ын тоо(онц буюу 5-ын тоог эргүүлсэн хэлбэр гэсэн утга)

• Болормаа “Шалгалтандаа буруу харсан тав авлаа” гэж байв.
• Чи яахаараа буруу харсан тав авчихдаг байна.

ГАВАЛ н. бүх хичээлдээ сайн, авьяастай

• Танай ангийн гавал хүүхэд хэн бэ? –Бадрах шүү дээ.
• Чиний дүү тоондоо гавал уу? –Тийм, гавал.

ГАЗАРДАХ тбү. шалгалтандаа муу дүн үзүүлэх

• Шалгалт амжилттай юу? –Үгүй, Газардчихлаа.
• Би сургуульд сурч байхдаа газардах гэдгийг мэдэхгүй байса н.

ДҮҮЖЛЭГДЭХ тбү. шалгалт шүүлгэндээ арай хийн тэнцэх

• Шалгалт амжилттай юу? –Тийм ч амжилттай биш. Зөвхөн дүүжлэгдсэ н.
• Тэр дөрвөн жил дүүжлэгдсээр байж сургуулиа төгссөн шүү дээ.

ДЭВХРЭХ тбү. шалгалт шүүлгэндээ муу дүн үзүүлэх

• Энэ улирлаар олон оюутан дэвхэрсэн байх юм. –Тийм байна. Би бас дэвхрэх шахсан шүү.
• Бид хоёр энэ улирлаар дэвхрээгүйдээ баяртай байна.

ЖИРГЭХ тбү. муу дүн үзүүлэх

• Би дараагийн шалгалтант жиргэвэл яана. Айж байна. –Айж байгаа бол сайн бэлтгэсэн нь зүгээр шүү дээ.
• Би эр хүн байна, энэ шалгалтанд арай жиргэхгүй байх аа.

ЖИРИЙН ТҮҮХ н. муу үнэлгээ

• Тэр оюутан байхдаа нэг бус удаа жирийн түүхтэй учирчээ.
• Би энэ хичээлд жирийн түүх болно гэж бодоогүй байсан юм.

ЗАМЫН ЦАГДАА БОЛОХ тбү. шалгалтын хариуг нэгэндээ хуруугаараа дохих

• Шалгалтан дээр чи надад замын цагдаа болж тусална шүү.
• Багш хараад байвал би чамд замын цагдаа болж чадахгүй.

КААШ (БОЛОХ) тбү. муу(сурах)О.каша(нунтаг будаа)

• Би тооны хичээлдээ гайгүй боловч хэлний хичээлдээ кааш болж байна.
• Би кааш болсон оюутан байгаагүй.

ЛИДЕРДЭХ тбү. онц сурахА.leader(манлайлагч, тэргүүлэгч),М.-дэх

• Манай ангид лидердэх оюутан нэлээд бий.
• Би энэ улирлын шалгалтанд лидердэж чадсандаа баяртай байна.

МОРИН ТӨВӨРГӨӨН н. шалгалт шүүлгийн үе(зохиолын нэр)

• 2 долоо хоногийн дараа морин төвөргөөн эхэлнэ дээ. –Тийм ээ. Хурдан эхлээд дуусвал сайн байна.
• Морин төвөргөөний үеэр надад зав гарахгүй байх аа.

НОГООН ГЭРЛЭЭР ГАРАХ/ӨГӨХ тбү. шууд үнэлгээ авах

• Тэр энэ улирлаар хоёр шалгалт ногоон гэрлээр өгсөндөө баяртай байв.
• Чи ногоон гэрлээр шалгалтаа өгсөн үү? –Тийм.

НОЙЛ/НООЛЬ н. сурлага муу, тааруу. О.нуль(тэг)

• Та их сургуульд байхдаа англи хэл хэр сурсан бэ? –Нойл, нойл. Юм сураагүй.
• Би тоондоо үнэндээ нооль.

НОЙЛ/НООЛЬ ЗААХ тбү. муу сурах

• Чи яагаад хичээлдээ нойл заагаад байдаг юм бэ? –Тийм ээ. Чармайгаад дийлэхгүй байна.
• Би энэ сургуульд нооль заахгүй чармайж суръя гэж бодож байна.

НОЙЛЫН/НООЛИЙН НОГООН ТЭГ н. муу сурлагатан

• Би дунд сургуульд сурч байхдаа үнэндээ нойлын ногоон тэг байса н. Ахлах сургуульд ороод хичээж эхэлсэн дээ.
• Чи хичээлдээ нээрээ нойлын ногоон тэг байна шүү. Хичээх хэрэгтэй.

НОЙРНЫ ЭМ УУХ тбү. ном унших

• Чи нойрны эм уухгүй юм уу? –Үгүй, үгүй. Угаасаа нойр хүрч байна.
• Цаг зав байгаа учир өнөөдөр нойрны эм ууж өнжлөө.

НОМЫН ХУУДАС ШАРЛАХ хэл. хичээлээ байнга унших, давтах

• Чиний номын хуудас шарлаж байна шүү. –Би хичээлээ сайн давтахгүй бол шалгалтандаа тааруу дүн авбал яана гэж санаа зовж байгаа.
• Зуны амралтаараа номын хуудсаа шарлатал англи хэлээ давтса н.

НОМЫН ХУУДАС ШАРЛУУЛАХ хэл. хичээл их унших, давтах

• Ойдов ч номын хуудсаа шарлуулж байна шүү. –Тийм ээ. Үнэхээр мундаг оюутан юм.
• Зүгээр суухын оронд номын хуудсаа шарлуулж байвал шалгалтанд өлзийтэй байх.

НИСЭХ тбү. хичээл, шалгалтандаа муу дүн үзүүлэх

• Би шалгалтандаа нисчихлээ.
• Энэ удаагийн шалгалтанд нисэхгүй бол анги дэвшлээ гэсэн үг.

ӨНДӨГЛӨХ тү. муу дүн авах(Өндөг мэт буюу тэг оноо авах)

• Би энэ удаа хоёр ч шалгалтанд өндөглөчихлөө.
• Чи надтай адил энэ хичээлд өндөглөчихсөн юм уу?

РЕКОРДЛОХ тү. хамгийн сайн үнэлгээ авахО.рекорд(дээд зэргийн амжилт),М.-лох

• Энэ улирлаар манай ангиас Батхүүг рекордолсон гэж сонссо н. –Хээ. Тэгвэл мундаг байна шүү.
• Тэр нээрээ энэ улирлаар рекордолсон юм уу? –Тийм.

САНСАРДАХ тбү. шалгалтанд хангалтгүй дүн үзүүлэх

• Би энэ хичээлд сансардана гэж бодоогүй байса н.
• Чи бас сансардчихсан юм уу?

УНАГАХ тү. муу үнэлгээ тавих, өгөх

• Манай багш намайг унагачихлаа.
• Би хичээлээ сайн уншаагүй учир багш намайг унагах байх аа.

УНАХ тбү. муу үнэлгээ авах

• Хоёр ч оюутан миний хичээлд унаад байна.
• Би шалгалтандаа уначихлаа.

ҮЗЭЖ ТАРАХ тү. чармайн сурах

• Би сүүлийн хэдэн сар япон хэл сурахаар үзэж тарж байгаа. Гэвч үр дүн муу.
• Би онц сурахаар үзэж тарж байгаа.

ҮСРЭХ тбү. шалгалтанд муу дүн авах

• Хоёр ч оюутан Бат багшийн хичээлд үсэрсэн байна.
• Би энэ хичээлийнхээ шалгалтанд үсрэхгүйг хичээж байгаа.

ҮХЭХ тбү. шалгалтанд унах

• Багш намайг хичээлдээ үхүүлэх байх аа. Би Сүрэн багшийн япон хэлний хичээлд тун муу байгаа юм.
• Би энэ хичээлд үхчихээд байна.

ХӨӨЛТҮҮР н. ромбо, диплом

• Зарим оюутан хөөлтүүрээ аваад их баярлах юм? –Аргагүй шүү дээ. Хүнд тохиолдож буй нэг том баяр шүү дээ.
• Тэр нээрээ хоёр сургуулийн хөөлтүүртэй юм уу?

ЦООРОХ тбү. онц сурч эхлэх

• Манай ангид сүүлийн үед хоёр ч хүүхэд цоорч байгаа.
• Би ахлах сургуульдаа ороод л цоорч эхэлсэн юм. Авьяас чадвар нь гэнэт илрэх, мэдэгдэх

ЦООРХОЙ б.ухаантай, гарамгай

• Тэр оюутан байхдаа цоорхой оюутан байса н.
• Хэл шинжлэлийн салбарт тэр үнэхээр цоорхой эрдэмтэн байса н.

ЭХ ОРНООСОО АЛС ГАЗАР ОДОХ хэл. асуугдахаар самбарын өмнө очих

• Оюутан бидэнд эх орноосоо алс газар одох тийм амар бишийг багш нар ойлгохгүй нь хэцүү байдаг.
• Би сүүлийн хоёр өдөр дараалан эх орноосоо алс газар одсо н.

ЭХ ОРНЫ АЛТАН ГУРАВ н. дунд үнэлгээ

• Би ёстой азны коля юм аа. Саяын шалгалтанд эх орны алтан гурав авчихчээ.
• Би хоёр шалгалтанд дараалан алтан гурав авчихлаа.

ЯРИУЛАХ тү. дам гуйлган үнэлгээ авах

• Би хүнээр шалгалтаа яриулаад амжилттай өгчихсө н.
• Тэр сургууль төгсөхдөө бас хүнээр яриулаад энэ ажилд орж чаджээ.

АБЯСБСНРГ Ардын Боловсролын Яамны Сурах Бичиг, Сэтгүүлийн Нэгдсэн Редакцийн Газар

СБСНР Сурах Бичиг, Сэтгүүлийн Нэгдсэн Редакц

сурсан биш төрсөн - угийн, төрөлхийн

Сурах нь мангас

Идэх нь гахай

Сурах хүн сонор

Мэдэх хүн мэхтэй

Сурах хүнд зориг

Сургах хүнд арга

Сураад барагдашгүй эрдмийн далай

Судлаад барагдашгүй бодосын далай

Тайлбар: эрдэмд хязааргүй

Сурах хүнд зориг

Сургах хүнд арга

Тайлбар: а.хүнийг хүмүүжүүлэхэд арга эв чухал; б.эрдэм сурахад зориг тэвчээр эрхэм

Сурахын дайсан бардам

Явахын дайсан залхуу

Тайлбар: а.бардам зантай хүн юм сурдаггүй; б.залхуу хүн үйлс бүтээж чаддаггүй

Сурсан эрдмээр сувдыг ч олно

Ариун эрдмээр алтыг ч олно

Тайлбар: эрдэм мэдлэгтэй бол юуг ч бүтээж чадна

Сурснаа муурын хумс мэт нуух

Тайлбар: эрдэм чадвараа гаргахгүй муу санаа гаргах

Сурснаараа нөхөртөө тусал

Сураагүйгээ бусдаас асуу

Тайлбар: а.харилцан дэмжиж харилцан туслах нь зүйтэй; б.мэдлэг мэргэжлийг сурч мэдэхийг зоригжуулах нь

Сурсны сайн нь хэрэглэх дээр

Судалсны дүн нь бүтээл дээр

Тайлбар: сурсан эрдмээрээ үр бүтээл гаргахыг чухалчилсан санаа

Сурсан нь далай

Сураагүй нь балай

Тайлбар: эрдэм ном сурах нь чухал, хэрэв сурахгүй бол тэнэг болно

Сураад олдоггүй сувд

Эрээд олдоггүй эрдэнэ

Тайлбар: эрхэм ховор юм, олдошгүй зүйл

Сурсан сураагүй хоёрын хооронд

Тайлбар: ямар нэгэн зүйлийг төдий л сайн хийж чадахгүй, хоёрын хооронд

Сурсан газрын шороо нь хоол

Тайлбар: дассан газар сайхан

Сурсан занг сураар боож болохгүй

Тайлбар: нэгэнт заншсан дадгалыг халж өөрчлөхөд бэрх

Хөгшин азарга жороо сурах

Тайлбар: хөгширсөн хойноо залуумсаг зан байдал гаргах

Сурсан дуугаа дуулж ирсэн замаараа буцах

Тайлбар: зорьсон зорилго бүтсэнгүй