Apôkrifan' ny Baiboly

Ny teny hoe apôkrifa dia fanagasiana ny teny grika hoe ἀπόκρυφος / apókruphos izay midika hoe "miafina". Hoy i Enrico Galbiati: "Sarotra atambatra ho boky iray taloha izany boky maro be izany, sady nisy boky maro hafa koa nolazaina tsy an-drariny hoe boky masina notsilovin' Andriamanitra (nohamboina hoe hita tany an-toera-miafina, ka nantsoina amin' ny anarana grika hoe "apokrifa")" ^[1]. Ny Prôtestanta malagasy dia mpiasa ny teny hoe apôkryfika koa.

Tsy mitovy ny fandraisana sy ny fampiasana ny teny hoe apôkrifa eo amin' ny fiangonana prôtestanta sy ny fivavahana jiosy andaniny ary ny fiangonana katôlika sy ny fiangonana ôrtôdôksa ankilany. Noho izany dia samy manana izay boky ataony hoe "apôkrifa" ny fiangonana tsirairay. Nefa ny hoe "pseodepigrafa" amin' ny Prôtestanta no mitovy amin' ny hoe "apôkrifa" ao amin' ny fiangonana katôlika sy ny fiangonana ôrtôdôksa.

Ataon' ny Prôtestanta hoe apôkrifa ireo boky ao amin' ny Testamenta Taloha hita ao amin' ny Baiboly katôlika sy Baiboly ôrtôdôksa sady atao hoe deoterôkanônika nefa tsy voaray ho kanôna ao amin' ny Baiboly prôtestanta sy ao amin' ny Baiboly hebreo. Ireto avy izy ireo:

• Bokin' i Jodita
• Bokin' i Tôbia
• Bokin' i Baroka
• Fanampin' ny Bokin' i Estera
• Boky voalohan' ny Makabeo
• Boky faharoan' ny Makabeo
• Bokin' ny Fahendrena
• Bokin' ny Ekleziastika na Sirasida
• Fanampin' ny Bokin' i Baroka  (Toko faha-6 ao amin' ny Bokin' i Baroka).
• Fanapin' ny Bokin' i Daniely (Toko faha-13 sy faha-14 ao amin' ny Bokin' i Daniely).

Ny boky nifotorana misy an' ireo "fanampiny" ireo dia tsy hita ao amin' ny Baiboly hebreo ampiasaina amin' izao fotoana izao fa tamin' ny Baiboly amin' ny teny grika atao hoe Septoajinta (na Septanta). Ny boky hafa rehetra, izay sady tsy kanônika no tsy apôkrifa, dia ataon' ny Prôtestanta hoe pseodepigrafa.

Amin' ny Katôlika ny boky atao hoe apôkrifa dia ireo boky sady tsy prôtôkanônika no tsy deoterôkanônika - dia ireo ataon' ny Prôtestanta hoe pseodepigrafa. Ny teny hoe apôkrifa sy pseodepigrafa anefa tsy mitovy hevitra. Tsy misy lisitra raikitra momba ireo boky ireo, nefa ireto misy ohatra vitsy amin' izany:

• Boky fahatelon' ny Makabeo
• Boky fahefatry ny Makabeo
• Salamon' i Salômôna

Ny ankamaroan' ny boky apôkrifa (amin' ny hevitr' io teny io ho an' ny Katôlika sy ny Ortôdôksa) dia omena manaraka eo ambany.

Tsy mahatanisa ny boky apôkrifa rehetra ny lisitra omena eto.

Ireto boky ireto dia atao hoe koa "Apôkrifa anelanelan' ny Testamenta roa" na "Soratra anelanelan' ny Testamenta roa" noho izy ireo voasoratra tanelanelan' ny fotoana nanoratana ny Testamenta Taloha sy ny an' ny Testamenta Vaovao, teo anelanelan' ny fotoana nahafatesan' ny mpaminany Malakia (taonjato faha-5 eo ho eo) sy ny fotoana nanombohan' i Joany Batista nanao asa faminaniana. Voasoratra tamin' ny fiteny grika sy tamin' ny fiteny hebreo ireo boky apôkrifa ireo.

• Amboara
• Andro fahiny ao amin' ny Baiboly "Pseodô-Jôsefa"
• Antsam-piderana
• Apôkalipsa grikan' i Baroka
• Apôkalipsin' i Abrahama
• Apôkalipsin' i Daniela
• Apôkalipsin' i Elia
• Apôkalipsin' i Ezekiela
• Apôkalipsin' i Ezra (na Apôkalipsan' i Esdrasa = Boky fahefatr' i Ezra na Boky fahefatr' i Esdrasa)
• Apôkalipsin' i Mosesy (na Fiainan' i Adama sy Eva)
• Apôkalipsin' i Zefania (na Apôkalipsan' i Sôfônia)
• Apôkalipsy siriakan’ i Baroka
• Apôkrifan' ny Genesisy
• Apôkalipsin' i Nôa (na Nôe)
• Baroka faharoa
• Baroka fahatelo
• Boky fahefatr' i Ezra (na Boky fahefatr' i Esdrasa)
• Faminaniana Sibilina
• Fandriky ny Vehivavy
• Fanontanian' i Ezra (na Fanontanian' i Esdrasa)
• Fitahiana
• Fitsipiky ny Ady
• Fitsipiky ny Fikambanana
• Fitsipika fanampin' ny Fikambanana
• Fivoasana an' i Habakoka
• Fivoasana ny Salamo
• Henôka voalohany (na Henôka etiôpiana)
• Henôka faharoa (na Bokin' ny tsiambaratelon’ i Henôka na Henôka slava)
• Henôka fahatelo (na Bokin' ny Lapa na Henôka hebreo)
• Horonam-bokin' ny Tempoly
• I Jôsefa sy i Aseneta
• Bokin' ny Jobily
• Litorjian' Anjely
• Makabeo fahatelo
• Martioran' i Isaia
• Paralipomenan' i Jeremia
• Salamon' i Sôlômôna
• Tahirin-tsoratr' i Damaskôsy
• Tantara hebreon' i Melkisedeka
• Tantaran' i Sôlimana
• Testamentan' i Jôba
• Testamentan' i Abrahama
• Testamentan' i Isaaka
• Testamentan' i Jakôba
• Testamentan' i Jeremia
• Testamentan' i Mosesy (na Fiakaran' i Mosesy)
• Testamentan' i Sôlômôna
• Testamentan' ny Patriarka roa ambin' ny folo (Asera, Benjamina, Dana, Gada, Isakara, Jôsefa, Jodà, Levy, Neftaly, Robena, Simeôna, Zabolôna)
• Testimônia

• Adin' i Adama sy i Eva tamin' i Satana
• Antsan' i Sôlômôna
• Apôkalipsin' i Paoly
• Apôkalipsin' i Petera
• Apôkalipsy voalohan' i Jakôba
• Apôkalipsy faharoan' i Jakôba
• Apôkalipsy voalohan' i Joany
• Apôkalipsy faharoan' i Joany
• Apôkalipsy fahatelon' i Joany
• Apôkalipsin' i Sedraka
• Apôkalipsin' ny Eseniana
• Asan' i Andrea
• Asan' i Andrea sy i Matio
• Asan' i Andrea sy i Paoly
• Asan' i Andrea sy i Petera
• Asan' i Barnabe
• Asan' i Filipo
• Asan' i Jakôba
• Asan' i Joany tany Rôma
• Asan' i Marka
• Asan' i Paoly
• Asan' i Petera
• Asan' i Petera sy i Andrea
• Asan' i Petera sy i Paolin' i Pseodô-Markelôsy
• Asan' i Petera sy ny Apôstôly roa ambin' ny folo
• Asan' i Pilato (na Evanjelin' i Nikôdemôsy)
• Asan' i Stefana (na Asan' i Etiena)
• Asan' i Tadeo
• Asan' i Timôty
• Asan' i Tito (na Asan' i Titosy)
• Asan" i Tômasy (na Asan' i Tômà)
• Bokin' ny Fanambaràn' i Elkasay
• Bokin' i Tômasy (na Bokin' i Tômà)
• Bokin' ny Fahaterahan' i Maria
• Bokin' ny Fitsanganan-ko velon' i Jesoa Kristy araka ny Apôstôly Bartelemy
• Epistily ho an' i Lentolosy
• Epistilin' i Petera ho an' i Filipo
• Epistilin' ny Apôstôly
• Epistily ho an' ny Laôdikeana
• Esdrasa fahadimy (na Ezra fahadimy)
• Esdrasa fahenina (na Ezra fahenina)
• Evanjelin' i Barnabe
• Evanjelin' i Bartelemy (na Fanontanian' i Bartôlômeo)
• Evanjelin’ i Gamaliela
• Evanjelin’ i Jodasy
• Evanjelin' i Maria
• Evanjelin' i Petera
• Evanjelin' i Pseodô-Matio
• Evanjely apôkrifan' i Joany
• Evanjely arabon' i Joany
• Evanjely arabon' ny Fahazazana
• Evanjelin’ i Filipo
• Evanjely araka an’ i Tômasy
• Evanjely armenianan' ny Fahazazana
• Evanjely miafin' i Marka
• Fampianaran' ny Apôstôly Aday
• Fanangonana J-n' ny Fahazazana
• Fanekena an' i Pseodô-Klemento
• Fiainan' i Jesoa amin' ny fiteny arabo
• Fiakaran' i Isaia
• Fiakaran' i Maria
• Fiderana an' i Joany mpanao Batisa
• Fifandraisan' i Paoly amin' ny Kôrintiana
• Fifandraisan' i Paoly sy i Seneka
• Prôtevanjelin' i Jakôba
• Pseodô-Abdiasa (Virtutes Apostolorum)
• Sombin' Evanjely
• Tantaran' i Jôsefa mpandrafitra
• Tantaran' i Simôna sy i Teonoe
• Tantaran' ny Fahazazan' i Jesoa (na Evanjelin' ny Fahazazana araka an' i Tômasy)
• Tantaran' ny Virjiny
• Taratasin' i Jesoa Kristy ny amin' ny Alahady
• Testamentan' ny Tompo
• Torimason' i Maria nosoratan' i Pseodô-Joany
• Toritenin' i Pseodô-Klemento

• Apôkalipsy apôkrifa
• Testamenta apôkrifa

• Asan' ny Apôstôly apôkrifa

• Filazantsara apôkrifa

• Epistily apôkrifa
• Kanôna
• Boky deoterôkanônika
• Baiboly ôrtôdôksa

1. ↑ Enrico Galbiati, Tantaran'ny Famonjena amin'ny Testamenta Taloha, Edisiôna md. Paoly / Filles de St Paul / Antananarivo, 1995. Takila faha-12.