Wètte van Newton

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Brees (Belsj Limburg). Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Isaac Newton hèt rondsj 1684-1686 e tractaat gesjrieve in 't Latien genoomd Philosophiae Naturalis Principia Mathematica. Hie in besjrieft er zwoortekracht en 3 wette die hiel vaak in de nateer terek komme. Men zèt vaak dat em dat hèt gevonje toen ene appel oet ene baum op zene bol viel. Op det momentsj houw er plots doer det de krachte van de planiete op elkaar gelijk zeen aan de krachten die dè appel op zene bol houwe lote valle.

De driej wetje van Newton

1) De wetsj van de troogheid:

E vierwerp boe gein kracht op inwerktsj zal gein versnelling ondervinje.

2) ${\vec {F}}=m\cdot {\vec {a}}$

E vierwerp met massa m boe ein kracht op inwerktsj zal ein versnelling a ondervinje.

Get wiskundiger formuliert men det es

{\vec {F}}={\frac {d{\vec {p}}}{dt}}={\frac {d}{dt}}\left(m{\vec {v}}\right)=m{\frac {d{\vec {v}}}{dt}}=m{\vec {a}}

Men gebriekt hie dat

{\vec {p}}=m{\vec {v}}

en

a={\frac {dv}{dt}}

met d/dt de afgeliedje noa de tied.

3) Actie is reactie.

Simpel gezagt, als doe ergens op houws, dat houwt dat vierwerp met ein evengroete ma tegengesteldje kracht terek.

{\vec {F}}_{\mbox{a op b}}={\vec {F}}_{\mbox{ b op a}}

.

En sjoen toepassing hievan is de wieg van Newton, kiek de aafbeelding.

Zwoortekrachtsj

Newton hèt (met get berekeningen van Kepler en Galileo, ouch minse van ziene tied die zich met det gedoensel bezig hielde, gevonje dat $F_{g}=G{\frac {m_{1}m_{2}}{r^{2}}}$ met G de gravitatieconstantje die Cavendish hèt gezocht. Cavendish von dat $6.67300\cdot 10^{-11}m^{3}kg^{-1}s^{-2}$ .