Mauritanië

Mauritanië is ingedeild in 12 regio's en 44 departeminte. De hoofstad vèlt boete de regio-indeiling en vörmp 'n eige distrik.

Mauritanië, 't 29e land vaan de wereld nao oppervlak, besteit gans oet druug gebeed, gooddeils vlake zandweuste (erg) mèt hei en dao 'nen heuvelrögk of plateau, wie de Ardarhoegvlaakde mèt 500 meter. Hoegste berg is Kediet ej-Jill mèt oongeveer 1000 meter. Hei en dao in 't land zien oases te vinde.

 

Mauritanië dreug de spoere vaan de Berbercultuur, die allewijl evels gooddeils is verdwene. Väöl plaotsnaome zien beveurbeeld vaan Berbersen oersprunk (zoe beteikent Nouakchott plaots vaan wind). Ouch de naom vaan 't land zelf - genome vaan 'n Romeinse provincie Mauretania in 't modern Libië - verwijs nao de More, d.w.z. de Berbers.

De bevolking besteit veur 40% oet lui vaan gemingk Moors (Berbers en eventueel Arabisch) en zwart blood, 30% euverwegend Moorse lui en 29% euverwegend zwarte lui.^[1]

De inheimse Berbertaol, 't Zenaga, weurt nog mer door zoe'n dreihoonderd lui in 't zuidweste gesproke;^[2] tege 13.000 roond 1940.^[3] Allewijl is 't land wiedgoond gearabiseerd; 't dao gesproke Arabisch dialek is 't Hassaniyyah. Um zien ligking op de grens vaan twie cultuurgebeie kint 't land ouch Niger-Congotaole: in aofloupende volgorde nao sprekers zien dat Pulaar (soms gezeen es e dialek vaan 't Fulfulde), 't Soninke en 't Wolof.^[2] 't Imraguen, wat wie 't Zenaga verdwijnt, is mesjiens e hiel bezunder Arabisch dialek; zekerheid besteit dao neet euver.^[4] Arabisch is de einege officieel taol, meh Frans is ouch in officieus gebruuk es prestiesjtaol in de media, oonder de elite en in 't oonderwies.

De bevolking is bekans compleet islamitisch, veural soennitisch. Allein in de hoofstad besteit ein katholieke diocees.

De oersprunkeleke bewoeners vaan Mauretanië waore de Bafour, de veurawwers vaan de modern Soninke en Imraguen. Zij gaove hunne nomadische leefstijl op veur landbouw, meh es de Sahara ummer groeter en druger woort, móste ze nao 't zuie trèkke. 't Land woort vaanaof noe bevolk door (nomadische) Berberstamme. Vaanaof de negenden iew hoort e deil vaan 't land bij 't Ghanariek. In 1074 vele de Arabiere in en raakde 't land geïslamiseerd, al verzat ziech de bevolking iewelaank. In de zeventienden iew vele Jemeniete oonder leiing vaan de Beni Hassan 't land in, wat rizzelteerde in d'n Dertegjaorege Mauritaansen Oorlog. Allewel tot Arabiere al iewelaank aonwezeg waore, raakde mèt de koms vaan de Beni Hassan 't land pas good gearabiseerd: de bevolking gaof häör Berberse taol op veur 't Hassaniyyah, 't dialek vaan de vereuverere. E deil vaan de Berberbevolking verveel tot knechsjap, 'n aander deil lag ziech touw op de islamitische theologie.

De Osmaase Turke lete 't gebeed links ligke. Interesse vaan Europese machte kaom ouch pas relatief laat op gaank; vaanaof ind negentienden iew penetreerde de Fransoze in 't gebeed. Laankzaamaon woort emiraot veur emiraot vereuverd. In 1904 stèlde me 't territorium Mauretanië in; 't zouw evels tot 1912 dore ietot 't lèste prinsdom, Adrar, waor geïncorporeerd. Vaanaof 1920 maakde Mauretanië deil oet vaan Frans Wes-Afrika. In de koloniaolen tied woort de slavernij aofgesjaf en kaome de zwarte sedentair stamme laankzaamaon weer trök in 't gebeed. E paar klein dörpkes veranderde in echte stei.

In 1960 woort Mauretanië, wie wel mier Afrikaanse len, zelfstendeg. 't Land heet evels wieneg economische krach en kós ziech neet good oontwikkele. Mèt de zwoer druugdes in de Sahel in de jaore zeveteg kaome väöl vlöchtelinge oet de naoberlen nao Mauritanië, get boe 't land ouch neet good op waor touwgerös. Wie de Spanjole ind 1975 oet de Westeleke Sahara ewegtrokke, verdeilde Mauritanië dit territorium mèt Marokko: 't bezat 't zuidelekste daarde devaan. Aanders es Marokko waor Mauritanië zie leger, door de klein bevolking en ermooj, neet good veur gesjik: 't inheims Polisariofront, gesponsord door Algerije, bleek te sterk. In 1979 trok 't Mauritaans leger eweg en woort noe de ganse Westeleke Sahara door Marokko geclaimp. President Moktar Ould Daddah, arsjitek vaan dit 'Groet-Mauritanië', woort in 1978 in 'ne coup aofgezat.

In de jaore die volgde regeerde de chaos in 't land, dee de junta veural mèt geweld perbeerde te oonderdrökke. Pas wie in nog 'ne coup in 1984 Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya aon de mach kaom, woort 't land weer stabieler. Ould Taya leet sinds 1991 zelfs weer politieke partije touw, en stèlde 't jaor dao-op weer e civiel bewind in. Echte democratie gaof 't evels neet; de oppositie boycotde verkezinge dèks oet protes. Zien politiek waor daobij agressief pan-Arabisch; heer sloot e verboond mèt 't Irak vaan Saddam Hoessein en veurde oorlog mèt Senegal. Nao 'ne mislökde poging in 2003 woort heer in augustus 2005 nao 21 jaor aofgezat in 'ne nuie coup. De nui junta maakde de weeg vrij veur democratische hervörminge, wat in 2007 culmineerde in de ierste vrij presidentesverkezinge die 't land oets had gekind. Die woorte gewonne door Sidi Ould sjeik Abdallahi. Zien regering doort neet laank: al in 2008 woort ouch heer door nog 'ne staotsgreep aofgezat, nao conflikte mèt de oppositie, zien eige partij en de legertop. In verkezinge 't jaor dao-op woort de legerleier Mohamed Ould Abdelaziz gemekelek tot president verkoze. De status quo doort tot op dezen daag (2011). 't Arabisch Veurjaor vaan 2011 zörgde in Mauritanië mer veur klein proteste.

Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie.

1. ↑ CIA World Factbook
2. ↑ ^{2,0 2,1} Ethnologue - Opgaaf veur Mauretanië
3. ↑ Paul Dubié, "L'îlot berbérophone de Mauritanie" in: Bulletin IFAN 1940 - 2; geciteerd op de Ingelse Wikipedia
4. ↑ Ethnologue - Imraguen