Ei (aete)

Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.

'n Ei is 'n vooiingsmiddel daat vaanalds veul daor minse gegaete weurt.

1. Kalksjaal
2. Sjaalvlies
3. Bènnesjte sjaalvlies
4. Hagelsjnoor
5. Boetesjte eijwit
6. Middelsjte eijwit
7. Daojervlies
8. Daojer
9. Kiemvlek (of vörmingsdoajer)
10. Dónker eijgael
11. Klaor eijgael
12. Bènnesjte eijwit
13. Hagelsjnoor
14. Lóchkamer
15. Cuticula

't Is ein door ein vrouwelik deer gemaak product, dat nao bevruchting door ein zaodcel kènt oetgreuje tot eine naokómeling.

't Ei besjteit oet 'ne daojer (de eijcel) dae de zygote/embryo en väöl vètechtige voedingssjtoffe bevat, mèt dao-ómhaer ein besjermend ómhulsel dat aan 't eindj van de óntwikkeling ouch wirt opgesoupeerd: 't wit van 't ei (dat väöl water in zich haet).

Dere die eijer lègke zint vösje, amfibieë, insecte, reptiele, veugel en monotreem zoogdere. Zoa vömp biejveurbeeld kikkerdril de eijer van kikkersj. Eijer van veugel waere besjermp door ein hel, kalkechtige sjaal. Reptieleijer höbbe ein zachter, mer ouch sjtevige sjaal. Went biej ein ei de hel sjaal óntbrik, wirt gesjpraoke van ein wèndjei of lezesei of liese-ei.

De eijer van kippe en anger pluumveë, en van sómmige vösje, waere door de miensj es voedsel gebruuk.

De eijer van veugel waere meistal in ein nès gelag, wonao ze door ein van de awwesj of ómstebeurt door allebei de awwesj bebreujd waere.
De eijer van de diverse saorte veugel zint allenej versjillend. Vreuger woort de kènnis van de versjille tösje dees eijer gebruuk es ein methode óm veugel te determinere. Daonaeve woort 't verzamele van eijer ouch es hobby oetgeoefend.
Mèt de inveuring op 23 september 1912 van de Vogelwèt woort 't "verbaoje óm eijer van besjermde veugel oet te haole, ten verkoup veurhenj te höbbe, te koup aan te beje, te verkoupe, aaf te levere of te verveure." Ein oetzunjering woort gemaak veur "t rape van kievitseijer en veur de eijer van ènnige anger vogelsaorte.
Allein veur 't aanlègke van weitesjappelikke collecties waere nog óntheffinge verleënd. Dergelikke collecties truf me noe allein nog aan in musea.

• 
  'n Wit kippe-ei
• 
  Kikkerdril
• 
  Eikes van 'ne vösj, i.d.g. van de zalm
• 
  Eijer van 'ne sjildpad

Musse wao vaan de eier gegaete waere zien veurnamelik de kiep, ma ók de gans, 'n ênd en 'ne kwartel. Ale musse-eier zien aetbaar veur de meens, ôk de schaal. De schaal is 'n gooj bron vaan calcium. 'n Kiepe-ei is rond de twiëj tot drie waeke haldbaar.

In Nederland waere in 2002 gemiddeld honderdveerentachtig eier per persoën gegaete. De meiste eier waere toês gegaete, má d'r waere ôk veul eier verwerk in kook, gebêkskes, pasta en beschuutjes. Eierduuiïers zien 'ne emulgator en vûrme mit aolie en azien 'n emulsie: mayonaise. Sommige minse hebbe livver 'n ei vaan de kiep, die waat mier laefruumte hêt baove 't ei vaan 'n kiep in 'n legbattereej.