Imperator Romanus

Haec commentatio vicificanda est ut rationibus qualitatis propositis obtemperet. Quapropter rogamus ut corrigas, praecipue introductionem, formam, nexusque extra et intra Vicipaediam.

Titulus imperator in diebus Rei Publicae Romanae habitus est, quoniam vero dux militaris propter victoriam modo gestam laureatus, deinde militibus idem suis, salutatus erit imperator. Tunc enim generalis erat hic titulus, nullo modo singularis. Ille dux deinde titulum post cognomen assumpsit, donec magistratu discessurus sit aut confecto triumpho. Interdiu senatus visus est eum dare vel confirmare.^[1] Primus pro certo indicio imperator fuit Aemilius Paulus anno 189 a.C.n.^[1] Magna cum gloria titulus latus est: Pompeius se plus quam semel imperatorem salutatum fuisse declaravit, sicut Sulla, at etiam Iulius Caesar fuit is qui eo in perpetuum primus usus est. Hodie dubium est quin Caesar vel a senatu vel per hereditatem (id Cassius Dio dicit)^[2] eum accepisset.

Anno 38 a.C.n. Agrippa titulum pro suis victoriis sub Octaviano refutavit; igitur posthac devenitur ut principi et salutationem et titulum imperatorem capere oporteret. Videtur enim Octavianus (serius Augustus) eo quasi praenomine utebatur (i.e. imperator Caesar, non Caesar imperator). Ex quo titulus imperium summum significare coepit, et in illo sensu communiter habitus. Otho primus Augustum simulare conatus est, sed solum, cum Vespasianus regnum cepisset, titulus ei qui Imperium Romanum regnaret, proprio usu factus est.

Etiam enim vero, ulla disceptatio de Imperatoribus Romanus multum discrimine historico usa est, nam Romani ipsi non percipiebant idem atque nos moderni notiones de "imperio" vel "imperatore." Imperio Romano autem servata sunt omnia instituta et traditiones Rei Publicae, etiam senatus et comitia. Fere imperatores describi duces de iure nequeunt (in nomine Imperator fuit modo primus inter pares), sed aliter multi duces de facto non erant.

In hac re discepta est natura dignitatis imperalis, et in eius familias progressus per historiam Imperii.

• Pro grandiore indice nominum imperatorum, vide hanc paginam.

Propter causam aptam, imperator “rex” non vocatus est. Imperator in exemplis aliis, Babylone Persiaque haud exceptis, simpliciter rex potentis civitatis saepe est. Quidem antiquissimus legum scriptor imperator romanus est. Cum imperator solum regnet, facile intellegere est cur nonnulli homines imperatorem regemque permiscere possint. Tamen, opus regis ei non est. Audibamus cur sit. Imperator, potius quam unum praecipuum opus gerendum, potestates multorum ullorum operum quae iam saeculo reipublicae erant constituta, excepit. Officia pontificis maximi, tribunorum plebis, censorum, consulum, principis senatus, potestas inclusit, quamvis imperator omnes potestates non saepe habuerit simul.

Imperator pontifex maximus fuit, saltem usque ad imperatorem Gratianum, qui nomen a se recente quarto saeculo removit. Pontifex maximus dux Collegii Pontificum fuit. Munera incluserunt: 1) prodigia expianda; 2) templa, ullas sanctas locas et res, quae deis civitate per magistratus dedicatae, consecranda; 3) fasti moderandi; 4) leges de humatione et veneratione Manium administrandae; 5) nuptiae patricias gubernandae; 6) adoptiones testamentaque administranda. Pontifex maximus etiam collegio Vestalum Virginum praefuit. Tamen, tempo transito, paulatim pauciora munera ab imperatore perfecta sunt, et magistratus pontificis maximi factus est significans sanctitatem imperatoris tantum nomen.

Cum pontifex maximus imperator re vera factus est, tribucia potestas solum ei fuit, non magistratus. Tribuni in imperio manserunt. Tamen, tribunus ipse ab imperatore vetari potuit.

Augustus Caesar tribuniciam potestatem adsumpsit, ut, praeter honorem auctoritatemque pontificis maximi sibi esset, etiam auctoritas legitima. Tribunus sancrosanctus fuit–nemo corpus tribuni tangere vel laedere, vel muneribus eius se interponere potuit. Tribunus quemquam ex ullo scelere condonare potuit. Etiam tribunus et Senatum et Consilium Plebis convocare potuit. Tamen, potestas tribuno solum fuit cum Romae erat. Necesse fuit ut Augustus ullos magistratus vetare posset cum in ullis locis erat.

Ergo, Augustus imperium maius adsumpsit. Imperium maius ab eo habitum, iussa Augusti illis ullorum successerunt. Ullos magistratos vetare illi potuit, et eum vicissim vetare non potuerunt.

Imperatores post Augustum speraverunt se in omnes vias eum aemulari potesse. Una via mendacium inclusit: mendacio supremo potestatem praecipuam imperatori non esse dicebatur. Augustus se liberatorem defensoremque reipublicae appellavit. Veterrimus senator et dux Collegii Pontificum fuit. Imperium tribuni consulisque ei fuit. Tamen, Augustus, quod Romani regem accipere non potuerunt, rex non fuit. Similiter, Imperatores post Augustum eos tyrannos non esse dissimulaverunt. “Mali” imperatores paene semper illios fuerunt qui non satis se gesserunt sicut veterrimus senator dumtaxat fuit. Commodus senatum se agendo simulandoque gladiatore, in ludiis certando offendit. Nescioquis roget cur ignominiosum agere esset: quidquid vellet, rex agere potest. Tamen, senatoribus absolute esse non histriones licet.

Contra, Marcus Aurelius, dicendo eum moderate et sine ornamentis vixisse, eadem in publico ac domestico agere, priorem imperatorem, suum patrem, laudat. Bonus imperator dignitatem simplicitatemque senatorum magistratum praestitit.

Tamen, tempore praeterito, quaedam remissio occidit. Imperator, tenens nomen, tarde a magistratu officioque pontificis maximi desistiterunt. Similiter, vera significatio ullarum nominum, sicut “princeps senatum” desciscivit. Maior confessio dominationis imperatoris motus capitolii Roma ab imperatore Diocletiano. Hoc factum incredibile in libera civitate Romana fuisset, sed imperium obnoxium arbitrio imperatoris est. Diocletianus, abscidens imperium senatus, capitolium Nicomediam movit. Constantinus id iterum Constantinopolim movit. Ibi imperatores, plerumque ex imperatorio mendacio liberati, suas aulas ipsi exstruibat. Denique demoventes togam praetextam et imperatoria vestimenta, etiam divitiorer vestes induit. Figura uxoris imperatoris tunc gravis facta est, cum potestas in ratione imperatoris primo agnoscita esset.