Сан-Марино

Сан-Марино Республикасы итал. Repubblica di San Marino
Туу Герб
Мамлекеттик Гимни
Файл:Location San Marino Europe.svg, LocationSanMarino.svg и San Marino on the globe (Europe centered).svg
Расмий тили	Италян тили
Борбор шаары	Сан-Марино
Ири шаарлар	{{{Ири шаарлар}}}
{{{Башчыларынын милдеттери }}}	{{{Башчылары}}}
Мам. дини	Католик
Акча бирдиги	Евро
ISO коду	SM
ЭОК коду	SMR
Телефон коду	+39 0549

Сан-Марино, расмий түрдө — Сан-Марино Республикасы (итал. Repubblica di San Marino) ― Титано тоосунун этегинде, Борбордук Италиянын Адриатика тарабында, Эмилия-Романья жана Марке аймактарынын ортосунда жайгашкан жана Италия Республикасы менен курчалган кичинекей, деңизге чыга албаган республика. Бул Ватикан шаарынан жана Монакодон кийинки Европадагы эң кичинекей көз карандысыз мамлекет жана Наурунун көз карандысыздыгына чейин (1968), дүйнөдөгү эң кичинекей республика.

Калкынын саны 24,9 миң адам (1998ж.).

Борбору шаары Сан-Маринодо 4 миң жашоочусу бар.

Мамлекеттик түзүлүшү -парламенттик республика. Мамлекет башчысынын милдетин Жогорку Генералдык кеңеш өз мүчөлөрүнүн ичинен 6 айга шайлаган тең укуктуу 2 капитан – регенттер аткарышат. Алар жыл сайын 1- апрелден 30- сентябрга чейин жана 1- октябрдан 31- мартка чейин шайланышат. Мамлекеттин мыйзам чыгаруу органы бир палаталуу Жогорку Генералдык кеңеш. Курамы 5 жылга шайланган 60 депутаттан турат. Административдик – аймактык жактан Сан Марино 9 округга бөлүнөт. Улуттук майрамы – 3-сентябрь Республиканын негизделген күнү(301ж.).

Сан Марино Европанын эң байыркы мамлекеттеринен. Уламыш боюнча ал, б.з. 301ж. негизделген. Сан Марино өнүккөн өлкө. Анын экономикасы Италиянын экономикасы менен тыгыз байланышкан. Өлкөнүн экономикасынын негизин айыл чарбасы (дан өсүмдүктөрүн, жемиш өстүрүү, вино жасоо) жана чет элдик туристтерди тейлөө түзөт. Текстиль, керамика, курулуш материалдарын. Азык – түлүк чыгарган, сувенир, марка жасаган көптөгөн майда ишканалар иштейт. Өлкөгө жыл сайын 3 млндон ашык турист келип кетет.

Сан-Маринонун узундугу 13 км, түндүк-чыгыштан түштүк-батышка карай. Ал аркылуу Адриатика деңизине куюлган Марина жана Ауса (Ауса) агымдары жана Мареккиа дарыясына куюлган Сан-Марино агымы өтөт. Ландшафтта Титано тоосунун чоң, борбордук акиташ массасы басымдуулук кылат (2,424 фут [739 метр]); андан түштүк-батышта дөбөлөр жайылып, ал эми түндүк-чыгыш бөлүгү Романья түздүгүнө жана Адриатика жээгине карай акырын ылдыйлайт. Монте-Титанонун үч чокусу байыркы үч кабаттуу чептер менен кооздолгон силуэтин бир нече чакырым алыстыктан көрүүгө болот. 2008-жылы Титано тоосу жана Сан-Маринонун тарыхый борбору ЮНЕСКОнун Дүйнөлүк мурастар тизмесине киргизилген.

Бул аймакта тарыхка чейинки жана Рим доорундагы адамдардын бар экендигинин изи бар болсо да, Титано тоосу жана анын этектери Ыйык Марин жана анын жолдоочулары келгенден кийин гана калк менен камсыз болгон. Сан-Маринонун жарандары же Самаринеси өлкөнүн калкынын бештөн төрт бөлүгүн түзөт, ал эми калган бөлүгүн италиялыктар түзөт. Миңдеген Самаринезилер чет өлкөлөрдө, негизинен Италияда, Америка Кошмо Штаттарында, Францияда жана Аргентинада жашашат. Сан-Маринонун жарандарынын дээрлик ондон тогузу католик, бирок расмий дин жок. Расмий тили-Италия тили. Кеңири тараган диалект Кельто-Галл диалектиси катары аныкталган, ал Пьемонт жана Ломбардия диалектилерине, ошондой эле Романья диалектилерине окшош.

Климаты жумшак жана орточо, эң жогорку температурасы 70 градус (болжол менен 26 °C) жайкысын жана жогорку өспүрүмдөр F (болжол менен -7 °C) кышында. Жылдык жаан-чачындын көлөмү болжол менен 22 дюйм (560 мм) жана 32 дюйм (800 мм) ортосунда болот. Өсүмдүктөр Жер Ортолук деңиз аймагына мүнөздүү, бийиктикке байланыштуу өзгөрүүлөр менен, жана зайтун, карагай, дуб, күл, тополь, шырдак жана Эльма, ошондой эле чөптөрдүн жана гүлдөрдүн көптөгөн түрлөрүн камтыйт. Ал жакта үй жаныбарларынан тышкары, карышкырлар, элик, түлкү, Барс, Мартен, кузгундар жана коендор бар. Жергиликтүү канаттуулар жана канаттуулар көп.

• Малая энциклопедия стран.-М.: «Торсинг», 2001.-720б.- ISBN 5-17-007675-4
• Исмаилова Ризван Сырдуу Италия (Жол очерктери).-Б.: Турар, 2012.-92б.+16б.- ISBN 978-9967-15-150-5