Frothen

Yn losonieth, frooth po frutys yw strethurow plansow a gomprehend has an plansow.

Dhe losonydh, usys ys an ger frothen mar teu dhyworth rann an bleujen o oygel. Nivel moy yw a-dro dhe’n has(en). Nyns eus akord ow tochya fatel kodh dhe frooth bos restrys.

Yn kows kemmyn, hag yn arbennik yn kegina, frooth yw neppyth melys, hag aswonnys yw lies frothen losoniethek avel losow kegin.

Yn losoniethek, rann ‘kig’ an frothen yw gelwys an mesokarp, hemm yw an rann ynter an groghen po rusken ha’n has. Rann wynn aval, rag ensampel, yw an mesokarp, ha dell yw usys hemm yw an darn dybrys.

Mars yw an frothen gowal a gomprehend mesokarp, a-der kroghen danow, gelwys yw an frothen avel moren (berry yn Sowsnek). Moren a yll komprehendya unn hasen po lies unn. Grappys, avokados ha koryns du yw mor. Pubonan a’n jeves kroghen danow, mes an brassa rann a’n frothen yw an mesokarp. Kynth yw henwys sevi avel strawberries yn Sowsnek, nyns esons mor drefen bos an has war an tu ves.

Pepo yw moren janjys. Y groghen yw kales a tew (ha gelwys maskel dell yw usys). Pompyons ha melonyow dowr yw pepos.

Hesperidiom yw eghen aral a voren janjys. Y groghen yw tew mes nyns yw mar gales avel pepo. Frooth citrus yw ensamplow a hesperidiomys.

Aval yw frothen gans kolonnen kerghynnys gans an darn dybradow. Herwydh usadow ny dhybrir an golonnen. Y'n voren an has yw a-bervedh an mesokarp, mes y’n aval an mesokarp ha’n golonnen yw darnow dyffrans.

Eyrin (drupes yn Sowsnek) yw gelwys frooth meyn ynwedh drefen i dhe gomprehendya men kales a-dro dhe’n hasen. Avalow gwlanek hag oliv yw ensamplow a eyrin (hag alamandys ynwedh kynth yw dybrys an hasen a-der an mesokarp y’n ensampel ma).

Drefen bos frooth askorrys dhyworth oygellow frothushes, plansow bleujyowa a askor frooth hepken. Devisyans esplegyans yw frooth a wra gweres has dhe vos keskarys gans enevales.

An term losoniethek a gomprehend lies plans nag yw frooth yn styr kemmyn an term, kepar ha’n losow kegin pompyons, kukomberyow, avalow kerensa, pys, fav, plansow oy ha pubrennow, ha nebes spisys, kepar hag ollspis ha chillis.

Frothen weresek po fug-frothen (pseudokarp) yw frothen mayth yw rann a’n ‘kig’ derivys dhyworth matter ogas dhe’n oygel, nag an oygel y honen.

Figys yw eghen a frooth gweresek gelwys sykonium. Avalow ha per yw frooth gweresek ynwedh. An golonnen yw an frothen wir.

Rag bos kewar yn tien, nyns yw an re ma frooth losoniethek:

• an re askorrys gans plansow nag usi ow pleujyowa, kepar ha mor meryw, hag yw avalow saben yn gwir.
• tevyansow a dhispleg dhyworth darnow plansow erel, kepar ha trenkles.

An re ma yw frooth dell yllir prena yn gwerthjiow, hag yw frooth losoniethek ynwedh:

• frooth moren: koryns rudh, grows, mor glas. Ynwedh, mes nyns esons aswonnys dell yw usys avel frooth moren, yw aval kerensa, avokado ha banana.
• mor fug: avan, sevi, mor du. An re ma yw frooth ollas.
• eyrin: ploum, keres, avalow gwlanek, brykedh, oliv.
• frooth citrus, kepar ha owravalow, avalow paradhis ha tangerines.
• frooth ollas: avan ha mor du.
• frooth liesplek: pinavalow, figys.

Lies frothen a dheu dhyworth gwydh po prysk. Rag plansow, frooth yw fordh a surhe keskar an has, dell yw usys gans enevales. Pan vo an frooth dybrys, nyns yw an has trethys mes kawghys ens.

An brassa rann a’n frooth dybrys genen a gomprehend meur a dhowr, sugra naturel, vitamyn C ha gwias y’n boos. Dell yw usys frooth a gomprehend nivel isel a brotin ha blonek (a-der avokados ha nebes know). Yma mall dhe dus ha apys dybri frooth, kepar ha lies bronnvil losowdebrys ha lies edhen.

Onan a'n mil erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma.