Efesos
Efes
Efesos Eφεσος  | |
|---|---|
Settlement site, Ancient Greek archaeological site, cihê turîstîk û polîs | |
 | |
| Efes Efesos li ser nexşeyê  | |
| Koordînat: 37°56′22.99″Bk 27°20′55.00″Rh / 37.9397194°Bk 27.3486111°Rh | |
| Dewlet | Tirkiye, Yewnanistana kevnare, Împeratoriya Hexamenişî, Împeratoriya Romê, Împeratoriya Bîzansê, Împeratoriya Osmanî |
| Li beşa îdarî |
|
| Dema avabûnê | Sedsala 10an b.z. |
| Damezrîner | Androklos |
| Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Efesos an jî Efes (bi yewnanî: Ἔφεσος, Efesos, bi tirkî: Efes; dibe ku di dawiyê de ji hîtîtî: 𒀀𒉺𒊭, Apaşa tê ), bajarekî Yewnanistana kevnar[1][2] a li peravên Îyonyayê, 3 km li başûrê rojavayê Selçûq a îroyîn a parêzgeha Îzmîrê, li Tirkiyê bû.Ew di sedsala 10an a berî zayînê de li cîhê paytexta Arzawan a berê ji hêla mêtingehkarên Yewnan yên Atîkî û Îyonî ve hatî çêkirin. Di dema serdema Yewnanistana klasîk de, ew yek ji diwanzdeh bajarên ku endamên hevbenda Iyonî bûn bû. Bajar di sala 129 BZ de ket bin kontrola Komara Romayê.
Bajar di roja xwe de ji bo Perestgeha Artemîsê ya nêzîk (dora 550 BZ qediya) navdar bû, ku yek ji heft nûwazeyên cîhana kevnar hate ragihandin.[3] Gelek avahiyên wê yên bîrdariyê Pirtûkxaneya Celsûsê û şanoya ku karibe 24,000 temaşevanan bigire dihewîne.[4] Efesos bajarê wergirê yek ji nameyên Pawlos bû; yek ji heft dêrên Asyayê ku di Pirtûka Peyama Yûhenna de hatiye gotin; Dibe ku Mizgîniya Yûhenna li wir hatibe nivîsandin;[5] û ew cîhê çend civatên xiristiyanan ên sedsala 5an bû ( binihêre Civata Efesê). Bajar di sala 263an de ji hêla gotan ve hate hilweşandin. Her çend ew paşê ji nû ve hate çêkirin, girîngiya wî wekî navendek bazirganî kêm bû ji ber ku bender hêdî hêdî ji hêla çemê Menderes ê biçûk ve hat rijandin. Di sala 614an de ji ber erdhejekê peşkî wêran bûye.
Îro, wêranên Efesê seyrangehek geştyarî ya navneteweyî û herêmî ya bijare ye, ku ji Balafirgeha Adnan Menderes û ji bajarokê seyrangehê Kuşadası têne gihîştin. Di sala 2015an de, wêran wekî Kelepora Cîhanê ya UNESCOyê hate destnîşankirin.[6]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Gagarin, Gagarin (2010). The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-517072-6.
- ^ Ramirez-Faria, Carlos Ramirez-Faria (2007). Concise Encyclopeida Of World History (bi îngilîzî). Atlantic Publishers & Distributors. ISBN 978-81-269-0775-5.
- ^ "Diana's Temple at Ephesus" (bi îngilîzî). Penelope.uchicago.edu.
- ^ Ring, Trudy; Salkin, Robert (1995). "Ephesus". International Dictionary of Historic Places: Southern Europe (bi îngilîzî). London: Fitzroy Dearborn. r. 217. ISBN 978-1-884964-02-2.
- ^ Stephen L. Harris, Understanding the Bible, Palo Alto, Mayfield, 1985.
- ^ "Properties inscribed on the World Heritage List". Unesco World Heritage Convention (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 17 çiriya pêşîn 2022.
| Navneteweyî | |
|---|---|
| Neteweyî | |
| Cografî | |
| Yên din | |
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |