şekir
Binêre herwiha: şe kirBilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | şekir | şekir |
| Îzafe | şekira | şekirên |
| Çemandî | şekirê | şekiran |
| Nîşandera çemandî | wê şekirê | wan şekiran |
| Bangkirin | şekirê | şekirino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | şekirek | şekirin |
| Îzafe | şekireke | şekirine |
| Çemandî | şekirekê | şekirinan |
| Zayenda nêr a binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | şekir | şekir |
| Îzafe | şekirê | şekirên |
| Çemandî | şekirî | şekiran |
| Nîşandera çemandî | wî şekirî | wan şekiran |
| Bangkirin | şekiro | şekirino |
| Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | şekirek | şekirin |
| Îzafe | şekirekî | şekirine |
| Çemandî | şekirekî | şekirinan |
şekir li hin deveran nêr û li hinan jî mê, k-ya nerm
- qend, maddeyê şîrînkirinê
(maddeyê ku bi taybetî çay û qehwe pê tên şîrînkirin.)- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- şekirok, şîrînahî, konfet, kanfêt, xwarinên şîrîn
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- (mecazî) her tiştê şîrîn
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Herwiha
[biguhêre]Bi alfabeyên din
[biguhêre]Ji wêjeya klasîk
[biguhêre]- Derdê te ye dil ji ber diêşit
Şîrîn te kire şekir li Perwîz
Ferhad ji rengê eskê xwînrîz — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
Cûnên şekirê
[biguhêre]Jê
[biguhêre]- (Lêker) şekir girtin
- (Navdêr) şekirgirtin
- (Rengdêr) şekirkirî
- bêşekir
- bêşekirî
- bêşekirîtî
- bêşekirtî
- bişekir
- şekirandin
- şekirandî
- şekirdank
- şekirdar
- şekirdarî
- şekirî
- şekirok
Gotinên pêşiyan
[biguhêre]- Şam şekir e, welat jê şîrîntir e.
Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha soranî شهکر (şekir), farisî شکر (şeker), belûçî شکل (şekkel), pehlewî 𐭱𐭪𐭥 / 𐫢𐫞𐫡 (şeker), ji sanskrîtî शर्करा (śárkarā), ji proto-hindûewropî *ḱorkeh- (xîz, qûm, berikên hûr).
Peyva tirkî şeker, siryanî ܫܟܪ (şekker) û erebî سكر (sukker) ji zimanekî îranî ne. Bi riya erebî peyv ketiye zimanên ewropî û pê re hemû dinyayê, bo nimûne fransî sucre, îngilîzî sugar, almanî Zucker, spanî azúcar (ji forma diyar ya erebî es-sukker).
Peyva rusî са́хар (sáxar) jî ji heman rehê sanskrîtî ye lê bi rêya yûnaniya kevn σάκχαρ (sákkhar) e.
Hevwateya wê qend jî ji sanskrîtî खण्ड (khaṇḍa) ye. Ji vî rehî herwiha îngilîzî candy (şekirok, şîrînahî).
- Çavkanî:
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
- Mackenzie, D. N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press.
- Nişanyan, Sevan: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi [Etîmolojiya Tirkiya Niha] (bi tirkî)
- The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
Werger
[biguhêre]- Abxazî: ашьақар (āš̍ākār)
- Adîgeyî: шъоущыгъу (ŝowš̍əġ°), шэкэр (šăkăr)
- Afrîkansî: suiker → af
- Albanî: sheqer → sq n
- Almaniya jêrîn a navîn: sucker
- Almanî: Zucker → de n
- Elmanîşî: Zucker n
- Altayiya başûrî: чикир (čikir), шикир (šikir)
- Ambonezî-malezî: gula
- Amharî: ሱካር (sukar)
- Aragonî: zucre → an n, azúcar → an n
- Arçî: чахар
- Arîkara: kaʾít
- Aromanî: zahari nt
- Asamî: চুৰা (sura), চেনি (seni)
- Assînîboyî: cąšmúyabi
- Astûrî: zucre → ast n
- Atong (Hindistan): chini
- Avarî: чакар (čakar)
- Azerî: şəkər → az, qənd → az
- Baskî: azukre → eu
- Başkîrî: шәкәр (šäkär)
- Belarusî: цу́кар n (cúkar)
- Belûçî: شکل (šakkal), شکر (šakkar)
- Bengalî: চিনি → bn (cini), শর্করা → bn (śôrkra)
- Biatah bidayuhî: guraa
- Bîkoliya naverast: asukar
- Boleyî: sukur
- Bretonî: sukr → br n
- Bruneyî: gula
- Bugî: golla
- Bulgarî: за́хар → bg m (záhar)
- Burmayî: သကြား → my (sa.kra:)
- Buryatî: саахар (saaxar), шэхэр (šexer)
- Caddoyî: habeh'tsu wid'dish
- Cingphoyî: jum dwi, jum dui
- Çeçenî: шекар (šekar)
- Çekî: cukr → cs n
- Çerokî: ᎧᎵᏎᏥ (kalisetsi)
- Çeyenî: vé'keemahpe
- Çîçewayî: shuga
- Çînî:
- Çuvaşî: сахӑр (sahăr)
- Dakotayî: chąhą́pi
- Danmarkî: sukker → da nt
- Daurî: sateng
- Divehî: ހަކުރު → dv (hakuru)
- Dongşîangî: tan
- Endonezyayî: gula → id, sakar → id
- Erebî: سُكَّر → ar n (sukkar)
- Ermenî: շաքար → hy (šakʻar)
- Erzayî: сахор (saxor)
- Esperantoyî: sukero → eo
- Estonî: suhkur → et
- Evenkî: сахар (sahar), хахар (hahar)
- Farisiya navîn: [skrîpt hewce ye]tneg (škl /šakar/)
- Farisî: شَکَر → fa (šakar), شَکَّر → fa (šakkar), شِکَر → fa (šekar), بورَه → fa (bôra)
- Ferî: sukur nt
- Fîjî: suka
- Fînî: sokeri → fi
- Fransî: sucre → fr n
- Fransiya kevn: çucre
- Friyolî: zucar
- Frîsiya saterlandî: Sukker n
- Frîsî: sûker g
- Gaelîka skotî: siùcar n
- Gagawzî: şeker
- Galîsî: azucre → gl n
- Gamîlaraayî: dhuga
- Gujaratî: સાકર (sākar), ખાંડ → gu (khā̃ḍ)
- Gurcî: შაქარი → ka (šakari)
- Guwaranî: eiratã → gn, asuka
- Haîtî: sik
- Hawayî: kōpaʻa
- Hawsayî: sukari → ha
- Hindî: चीनी → hi m (cīnī), शर्करा → hi m (śarkarā), शक्कर → hi m (śakkar), मिसरी → hi m (misrī)
- Hmongî: qab zib
- Holendî: suiker → nl n
- Hoyî: cini
- Hunsrikî: Zucker n
- Îbanî: gula
- Îbranî: סוכר / סֻכָּר → he n (sukár)
- Îdoyî: sukro → io
- Îlokanoyî: asukar
- Îngilîzî: sugar → en
- Înterlîngua: sucro
- Înuîtî: ᓱᑲᒃ
- Înupîakî: avu
- Îrlendî: siúcra
- Îrlendiya navîn: siúcra
- Îstriyotî: soûcaro n
- Îtalî: zucchero → it n
- Îzlendî: sykur → is n
- Japonî: 砂糖 → ja (さとう, satō)
- Javayî: gula → jv, gendhis → jv
- Kabardî: фошыгъу (fošəġ°)
- Kalmîkî: шикр (şikr)
- Kannadayî: ಸಕ್ಕರೆ → kn (sakkare)
- Karaçay-balkarî: шекер
- Karakalpakî: qant
- Karelî: zouheri
- Katalanî: sucre → ca n
- Kayingangî: asuka
- Keçwayî: misk'i
- Kirgizî: шекер → ky (şeker), кант → ky (kant)
- Kîngalî: සීනි → si (sīni), ශර්කරා (śarkarā)
- Kînyarwandayî: isukari 9
- Samî:
- Samiya înarî: sukkâr
- Kîrîbatî: tioka
- Komî-permyakî: сакар (sakar)
- Konkanî: साक्कर (sākkar)
- Koreyî: 설탕 → ko (seoltang), 사탕 → ko (satang)
- Kornî: sugra n
- Korsîkayî: zuccheru → co n, zuccaru → co n
- Krî: ᓲᑳᐤ (sookaaw)
- Kumikî: шекер (şeker)
- Ladînoyî: asúkuar m
- Lakotayî: čhaŋháŋpi
- Latgalî: cukrys n
- Latînî: saccharum nt
- Latviyayî: cukurs → lv n
- Lawsî: ນ້ຳຕານ → lo (nam tān)
- Lezgînî: шекер (šeker)
- Lingalayî: sukáli 9a
- Lîgûrî: sûccao n
- Lîmbûrgî: sókker → li n
- Lîtwanî: cukrus → lt n
- Lombardî: zuccher n
- Lueyî: ᦒᦱᧂᧉ (thaang2), ᦀᦾᧉ (˙ʼoay2)
- Luksembûrgî: Zocker → lb n
- Makasarî: golla
- Makedonî: шеќер n (šeḱer)
- Malagasî: siramamy → mg
- Malayalamî: പഞ്ചസ്സാര (pañcassāra)
- Malezî: gula → ms, sakar
- Maltayî: zokkor n
- Mançûyî: ᡧᠠᡨᠠᠨ (šatan)
- Mangghuerî: ber
- Manksî: shugyr n
- Mansakayî: asokar
- Maorî: huka → mi
- Maranaoyî: gola'
- Maratî: साखर m (sākhar)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: сакыр
- Marşalî: juga
- Matukarî: to
- Mecarî: cukor → hu
- Megrelî: შანქარი (šankari)
- Melanauyiya navendî: gula
- Mînangkabawî: gulo
- Mokşayî: захар (zaxar)
- Mongolî:
- Monî: သဂြာ (həkrɛ̀a)
- Mongghul: [Peyv?]tneg
- Nahwatliya klasîk: chiyancaca, Caxtīllān chiyancaca
- Naromî: chucre n
- Navajoyî: áshįįh łikan
- Nawrûyî: ituga → na
- Nedersaksî: Sucker → nds n, Ssucker, Zucker
- Nepalî: सखर (sakhar), चिनी → ne (cinī)
- Normandî: chucre
- Norwecî:
- Oksîtanî: sucre → oc n
- Oriyayî: ଚିନି → or (cini)
- Oromoyî: shukkaaraa, sukkaara
- Osetî: сӕкӕр (sækær)
- Osmanî: شكر (şeker)
- Oygurî: شېكەر (shëker)
- Ozbekî: shakar → uz, qand → uz
- Palî: sakkharā m
- Papyamentoyî: suku
- Pawnî: rakiícuʾ
- Peştûyî: شکره → ps m (šakᶕra), بوره → ps m (bura)
- Piedmontîsî: sùcher n
- Pîkardî: chuque
- Plodîşî: Zocka n
- Polonî: cukier → pl n
- Portugalî: açúcar → pt n
- Puncabiya rojavayî: شکر → pnb
- Puncabî: ਖੰਡ (khaṇḍ), ਸ਼ੱਕਰ → pa (śakkar), ਮਿਸ਼ਰੀ (miśrī)
- Qazaxî: қант (qant), шекер (şeker)
- Qiptî: ⲍⲁⲭⲣⲓ (zakhri)
- Rohingyayî: siní
- Romagnolî: ẓócar n
- Romancî: zutger n
- Romanyayî: zahăr → ro nt
- Rusî: са́хар → ru n (sáxar)
- Samiya skoltî: sukkâr, säähhar
- Samoayî: suka → sm
- Samogîtî: sokros n
- Sanskrîtî: शर्करा → sa m (śarkarā)
- Santalî: ᱪᱤᱱᱤ (cini)
- Sardînî: tzùcaru n
- Sebwanoyî: asukar
- Sicîlî: zuccuru → scn n
- Sindhî: کنڊ → sd m (khanḏu)
- Sirboxirwatî:
- Siryaniya klasîk: ܫܟܪ n (šekkar)
- Skotî: succar
- Slaviya rojavayî ya kevn: сахаръ n (saxarŭ)
- Slovakî: cukor → sk n
- Slovenî: sladkor → sl n
- Somalî: sonkor → so m
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: tswekere
- Spanî: azúcar → es n an m
- Sundanî: gula → su
- Svanî: შაქარ (šakar)
- Swabî: Zuggå
- Swahîlî: sukari → sw
- Swêdî: socker → sv nt
- Şanî: ႀၵျႃ (xǎ kjǎa), သၵျႃး (sǎ kjáa), ၵိူဝ်ဝၢၼ် (kǒe wǎan)
- Şonayî: shuga
- Şorî: сакер (saker)
- Tabasaranî: шекер (šeker)
- Tacikî: шакар → tg (šakar), қанд → tg (qand)
- Tagalogî: asukal → tl
- Tahîtî: tihota
- Tamîlî: சக்கரை → ta (cakkarai)
- Taosî: kophà’ąsíne
- Tausugî: sukal
- Tayî: น้ำตาล → th
- Tayî nüa: ᥐᥫᥝᥣᥢᥴ (kóewaan)
- Telûgûyî: చెక్కర (cekkara), పంచదార → te (pañcadāra), చక్కెర → te (cakkera), శర్కర → te (śarkara), చీనీ (cīnī)
- Teteriya krîmî: şeker
- Teterî: шикәр → tt (şikär)
- Tetûmî: masin-midar
- Tigrînî: ሽኰር (šəkʷär)
- Tillamookî: ch’ee-svn-tu
- Tirkî: şeker → tr
- Tirkmenî: şeker, gant
- Tîbetî: ཀར (kar), ཁར (khar)
- Tlingitî: shóogaa
- Tokpisinî: suga
- Tongî: suka
- Toxarî B: śakkār
- Tsongayî: chukela
- Tswanayî: sukiri → tn
- Tumbukayî: shuga
- Tuvanî: чигир (çigir)
- Udmurtî: сахар (saxar)
- Unamî: shukël
- Urdûyî: چِینی m (cīnī), شَکَر m (śakar), مِصْری m (misrī)
- Ûkraynî: цу́кор → uk n (cúkor)
- Venîsî: sùcaro → vec n
- Viyetnamî: đường → vi, chất đường
- Volapûkî: jueg → vo, juegabetadajueg, betadajueg
- Walonî: souke → wa n
- Weylsî: siwgr → cy n
- Xakasî: сахар (saxar)
- Ximêrî: ស្ករ → km (skâr)
- Xosayî: iswekile 9
- Yakutî: саахар (saaxar)
- Yidîşî: צוקער → yi n (tsuker)
- Yuguriya rojhilat: shkir
- Yupîkiya navendî: caarralaq, saarralaq
- Yûnanî: ζάχαρη → el m (záchari)
- Zhuangî: dangz
- Zuluyî: ushukela → zu 1a
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.