ji
Binêre herwiha: jîBilêvkirin
[biguhêre]Pêşdaçek
[biguhêre]ji
- daçekek e bo diyarkirina guherrîna yan guherrandina cihê tiştekê/î yan kesekê/î.
- Ji Kurdistanê çû Swêdê.
- Ji malê hat ber dikanê.
- Ji avê anî derê.
- Daçekek e bo diyarkirina guherrîna yan guherrandina demê.
- Daçekek e bo diyarkirina dûratiyê.
- Kurdistan ji vir dûr e.
- Daçekek e bo diyarkirina sedemê / sebebê.
- Ji sarmayê ye ku nesax bûye.
- Daçekek e bo diyarkirina çavkaniyê.
- Ev agahî ne ji wê pirtûkê ne.
- Daçekek e bo diyarkirina bikaranîna tiştekê/î bo çêkirina tiştek din.
- Ev xanî ji mermer e.
- Daçekek e bo diyarkirina rêgirtina li kesekê/î yan tiştekê/î yan jî astengdanîna li ber wan.
- Ji agir parastin.
- bo berhevdan û miqayesekirina tiştan yan kesan:
- Mişk ji fîlan biçûktir in.
- Tu ji wî mezintir î.
- Ew ji hemûyan zîrektir e.
Ji wêjeya klasîk
[biguhêre]- Nê ji me sûc û xeta tên û sîtem
Lê ji te îhsan û xufran û kerem — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
Herwiha
[biguhêre]Bi alfabeyên din
[biguhêre]Nîşeyên karanînê
[biguhêre]- Dema ev daçek serbixwe tê bikaranîn (anku ti nomîn nadin pey wê), ew dibe jê:
jê çûn: ji wê (derê) çûn; ji wî (cihî) çûn; ji wan (deran) çûn - Dema ev daçek wek gerund bi kar bê, piştî navdêrê daçeka bi ramaneke nêzîk ve tê; ji bîr kirin > bîrvekirin, ji birç mirin > birçvemirin.
Jê
[biguhêre]Daçekên bingehîn
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]proto-hindûewropî * eǵʰs, * eǵʰs (ji)
- proto-îranî *heç ("li pey, li dûv",) heçeyte "li pey çûn")
- sanskrîtî: sec
- rusî: из (iz)
- yûnanî: ἐξ (êks)
- latînî: ex
- lîtwanî: iš, iž
- Çavkanî: Cheung p.124, Horn p.18, Watkins p.74, Etymonline
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Kurmancî: ji
- Kurmancîya Xorasanê: sa/sewa, le, je, da, ra
- Kurdiya başûrî: le, je, de
- Soranî: le ...ewe
- Zazakî: ... ra
Werger
[biguhêre]bo diyarkirina derketina ji cihekî yan ji tiştekî
- Afrîkansî: van → af
- Albanî: nga → sq, prej → sq
- Almanî: von → de, aus → de
- Aramî:
- Asamî: -অৰ পৰা (-or pora)
- Aynuyî: wa
- Belarusî: ад (ad), з (z)
- Bengalî: অবধি → bn (ôbdhi), থেকে → bn (theke)
- Bextiyarî: ز (ze), زه (ze)
- Bîkoliya naverast: hali
- Bulgarî: из → bg (iz), от → bg (ot)
- Burmayî: မှ → my (hma.), က → my (ka.)
- Çekî: z → cs, ze → cs, od → cs
- Çerokî: ᏂᏛᎴᏅᏓ (nidvlenvda)
- Çînî:
- Dalmatî: da
- Danmarkî: fra → da
- Erebî: مِن (min)
- Esperantoyî: el → eo
- Farisî: از → fa (az), ز → fa (ze)
- Fînî: -sta → fi, -lta → fi
- Fransî: de → fr, dans → fr, sur → fr
- Friyolî: di
- Frîsî: fan → fy
- Gaelîka skotî: à, às, bho, o
- Galîsî: de → gl, dende → gl, desque
- Gurcî: -დან (-dan), -გან (-gan)
- Guwaranî: guive → gn
- Hindî: से → hi (se)
- Holendî: van → nl, uit → nl
- Îbranî: מ־ (mi-, me-), מִן (mín)
- Îdoyî: de → io
- Îngilîzî: from → en
- Înterlîngua: de → ia, ab → ia
- Îrlendî: ó
- Îtalî: da → it, di → it
- Îzlendî: frá → is
- Japonî: から → ja (kara), より → ja (yori)
- Katalanî: de → ca, des de → ca
- Koreyî: -에서 (eseo)
- Kornî: a
- Kreyoliya belizeyî: fahn
- Ladînî: de
- Latînî: ab → la, a → la, ex → la, e → la
- Lawsî: ຈາກ (chāk)
- Lîtwanî: iš → lt
- Mòçenoyî: va
- Makedonî: од (od)
- Malezî: dari → ms, daripada
- Maltayî: minn → mt
- Mançûyî: ᠴᡳ (ci), ᡩᡝᡵᡳ (deri)
- Mecarî: -ból/-ből, -tól/-től
- Napolîtanî: a, 'e
- Nepalî: बाट (bāṭa)
- Norwecî: fra → no
- Papyamentoyî: di
- Polonî: z → pl, od → pl
- Portugalî: de → pt
- Puncabî: ਤੋਂ (tõ)
- Rapanuyî: mai
- Romanyayî: de → ro
- Rusî: из → ru (iz), от → ru (ot), с → ru (s)
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠔꠘꠦ (tone), ꠕꠣꠇꠤ (táki)
- Skotî: fae, frae
- Slovakî: z → sk, od
- Slovenî: iz → sl, z → sl, od → sl
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn: wót
- Spanî: de → es
- Swêdî: från → sv, ur → sv
- Tayî: จาก → th (jàak)
- Tigrînî: ካብ (kab)
- Tirkî: -den → tr, -dan → tr, -ten → tr, -tan → tr
- Tîbetî: ནས (nas)
- Urdûyî: سے (se)
- Ûkraynî: від → uk (vid), з → uk (z)
- Venîsî: de → vec
- Viyetnamî: từ → vi
- Weylsî: oddi
- Wutunhuayî: -la
- Ximêrî: ពី → km (pii)
- Yidîşî: פֿון (fun)
- Yûnanî: από → el (apó)
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
bo berhevdanê
- Albanî: se → sq, sesa → sq
- Almanî: als → de
- Astûrî: que → ast
- Azerî: -dalay, -daldi
- Bashkir: ablative case; dative case + ҡарағанда (qarağanda)
- Baskî: baino
- Belarusî: чым (čym), ніж (niž), за (za), як → be (jak)
- Bengalî: চেয়ে → bn (ceẏe)
- Bretonî: eget → br
- Bulgarî: от → bg (ot), не́жели (néželi), не́же (néže), не́гли (négli), не́ли (néli)
- Burmayî: ထက် → my (htak)
- Cimbrî: dan
- Çekî: než → cs
- Çînî:
- Danmarkî: end → da
- Endonezyayî: daripada → id
- Erebî: مِن (min)
- Erebiya misrî: من (men)
- Ermenî: քան → hy (kʻan)
- Esperantoyî: ol → eo
- Estonî: kui → et
- Farisî: از → fa (az)
- Ferî: enn
- Fînî: kuin → fi, partitive case followed by a comparative adjective
- Fransî: que → fr
- Gaelîka skotî: na
- Galîsî: ca → gl, ca non
- Gotî: 𐌸𐌰𐌿 (þau)
- Gurcî: ვიდრე (vidre)
- Hindî: की अपेक्षा (kī apekṣā), ... से → hi (... se)
- Holendî: dan → nl
- Îbranî: מִ־ (mi-), מִמַּה שֶּׁ־ (mimá she-), מֵאֲשֶׁר (me'ashér)
- Îdoyî: kam → io
- Îngilîzî: than → en
- Îrlendî: ná
- Îtalî: di → it, che → it
- Îzlendî: en → is,
- Japonî: ...より → ja (...yori)
- Katalanî: que → ca
- Kirgizî: -га караганда → ky (-ga karaganda), -дан көрө → ky (-dan körö)
- Koreyî: ...보다 → ko (...boda)
- Kornî: ages, es
- Latînî: quam → la,
- Latviyayî: nekā
- Lawsî: ກ່ວາ (kuā)
- Lîtwanî: nei → lt
- Makedonî: од (od)
- Malezî: daripada
- Mecarî: mint → hu, -nál/-nél → hu
- Nedersaksî: denn
- Norwecî: enn → no
- Ozbekî: koʻra → uz, nisbatan → uz, qaraganda → uz
- Polonî: niż → pl, aniżeli → pl
- Portugalî: que → pt, do que
- Qazaxî: ға қарағанда (ğa qarağanda), гөрі (görı)
- Romanyayî: ca → ro, decât → ro
- Rusî: чем → ru (čem), не́жели (néželi), не́же (néže)
- Samiya bakurî: go
- Sirboxirwatî:
- Skotî: nor
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: нежели (neželi), чѣмъ (čěmŭ)
- Slovakî: než, ako
- Slovenî: kot → sl
- Spanî: que → es
- Swahîlî: kuliko
- Swêdî: än → sv
- Şîngazîcayî: na
- Tacikî: аз → tg (az)
- Tagalogî: kaysa, sa → tl
- Tayî: กว่า → th (gwàa)
- Telûgûyî: కంటె → te (kaṇṭe)
- Tirkî: göre → tr, -den → tr, -dan → tr
- Tirkmenî: görä
- Tîbetî: ལས (las)
- Urdûyî: ... سے (... se)
- Ûkraynî: ніж → uk (niž), за → uk (za), від → uk (vid), як → uk (jak)
- Venîsî: de → vec
- Viyetnamî: hơn → vi
- Volapûkî: ka → vo
- Weylsî: na
- Ximêrî: ជាង → km (cieŋ)
- Yidîşî: פֿאַר (far), פֿון (fun), ווי (vi), איידער (eyder)
- Yûnanî: από → el (apó)
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Hoker
[biguhêre]ji