birîn
Binêre herwiha: birinBilêvkirin
[biguhêre]- (Lêker 1 û Navdêr 2)
- IPA(kilîd): /bɪˈriːn/, biřîn
- kurdî-erebî: بڕین
- (Navdêr 1)
- Kîtekirin: bi·rîn
Lêker 1
[biguhêre]| birîn (lêkera gerguhêz) | ||
|---|---|---|
| Rehê dema niha: -bir- | ||
| RP. Niha | ||
| ez | dibirim | |
| tu | dibirî | |
| ew | dibire | |
| em, hûn, ew | dibirin | |
| Fermanî | Yekjimar | bibire |
| Pirjimar | bibirin | |
| Rehê dema borî: -birî- | ||
| RP. Boriya sade | ||
| min | birî | |
| te | birî | |
| wê/wî | birî | |
| me, we, wan | birî | |
| Formên din: Tewandin:birîn
| ||
birîn lêkera xwerû, gerguhêz, r-ya req
- bi kêrê yan bivirî yan amûrek devtûj parçe kirin yan qet kirin yan ker kirin
- sekinandin, rawestandin, dawî lê anîn, bes kirin
- Axiftina xwe birî.
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî: *bhrei- ("birîn"), proto-îranî: *brai- ("birîn"), avestayî: pairi.brī- ("birîn"), partî: bryn- ("birîn"), pehlewî: bryn- ("birîn"), farisî: burrīdan / burr- ("birîn"), belûçî: burrit / burr- ("birîn"), xunsarkî: brīnā / brīn- ("birîn")alfabeya arî, kurdî: Kurm. birīn / bir, soranî:birrîn (-birr-), wirrîn (-wirr-) ("birîn"), hewramî: birriyay / birr- ("birîn") , zazakî: birrnayene / birrn - ("birîn"), sanskrîtî: bhrī- ("ziyan danê"), rusî: brit ("hatin tiraşîn")
Çavkanî: Cheung p.22, Watkins p.13, Etymonline | Pokorny: 166
Werger
[biguhêre]jê kirin, qet kirin, ker kirin
- Afrîkansî: sny
- Almanî: einschneiden → de
- Altayiya başûrî: кес (kes), кезер (kezer)
- Amamî-oşimayiya bakurî: 切るり (きるり, kiruri)
- Amamî-oşîmayiya başûrî: 切りゅむっ (きりゅむっ, kiryum)
- Amharî: መቁረጥ (mäquräṭ)
- Aromanî: talju, talj
- Aşkunî: ćina
- Assamese:
- Azerî: kəsmək → az, çapmaq
- Başkîrî: киҫеү (kiθew), ҡырҡыу (qïrqïw), киртеү (kirtew)
- Belarusî: рэ́заць impf (rézacʹ), секчы́ impf (sjekčý), рубі́ць impf (rubícʹ)
- Bengalî: কাটা → bn (kaṭa)
- Bulgarî: ре́жа → bg (réža)
- Burmayî: ကိုက် → my (kuik), ဆုန်း → my (hcun:), တစ် → my (tac)
- Çekî: řezat → cs impf, tít impf
- Çînî:
- Dalmatî: taljur
- Danmarkî: skære → da, snitte
- Dolganî: быс (bïs)
- Endonezyayî: potong → id, memotong → id
- Erebî: جَرَحَ → ar (jaraḥa)
- Ermenî: կտրել → hy (ktrel)
- Esperantoyî: tranĉi
- Evenkî: минэми (minəmi), хусчами (husçami)
- Farisî: بریدن → fa (boridan)
- Fînî: leikata → fi
- Fransî: couper → fr, inciser → fr
- Friyolî: taiâ
- Gaelîka skotî: geàrr
- Galîsî: cortar → gl, sarxar, tallar → gl
- Gurcî: გაჭრა (gač̣ra), გაკვეთა (gaḳveta)
- Hindî: काटना → hi (kāṭnā)
- Holendî: snijden → nl
- Îbranî: חתך → he (khatákh)
- Îngilîzî: cut → en
- Îngriyî: leikata, leikkoja
- Îrlendî: gearr
- Îstriyotî: talgià
- Îtalî: tagliare → it, incidere → it
- Îzlendî: skera → is
- Japonî: 切る → ja (きる, kiru)
- Kamkata-viriyî: ćia
- Karaçay-balkarî: кесерге
- Katalanî: tallar → ca
- Keçwayî: khuchuy
- Keşmîrî: ژَٹُن (ċaṭun)
- Kikaiyî: 切ゆい (ちゆい, chiyui)
- Kirgizî: кесүү → ky (kesüü)
- Koreyî: 끊다 → ko (kkeunta)
- Kumikî: гесмек (gesmek), туврамакъ (tuwramaq), тилмек (tilmek)
- Kunigamî: 切ん (ちん, chin)
- Latînî: inseco, incido
- Latviyayî: griezt → lv
- Lawsî: ຕັດ (tat)
- Lîtwanî: kirpti
- Lombardî: taià
- Makedonî: сече impf (seče), реже impf (reže)
- Mançûyî: ᡤᡳᡵᡳᠮᠪᡳ (girimbi), ᠮᡝᡳᡨᡝᠮᠪᡳ (meitembi), ᡶᡠᡵᡠᠮᠪᡳ (furumbi)
- Mecarî: vág → hu, megvág → hu
- Misrî:
(nšm) - Miyakoyî: 切 (きぃー, ksïï)
- Mongolî: хяргах → mn (hjargah)
- Nahwatliya klasîk: tequi, cotōna
- Nanayî: муи-
- Napolîtanî: taglià
- Nogayî: кесуьв (kesüv)
- Normandî: coper
- Oki-no-erabu: 切ゅん (きゅん, kyun)
- Okînawanî: 切ーん (ちーん, chīn)
- Oksîtanî: talhar → oc
- Oromoyî: muruu
- Oygurî: késmek
- Ozbekî: kesmoq → uz
- Piedmontîsî: tajé
- Polonî: ciąć → pl impf
- Portugalî: cortar → pt, incisar
- Qazaxî: кесу (kesu)
- Rapanuyî: tarai
- Romancî: tagliar, taglier, tagler
- Romanyayî: a tăia → ro
- Rusî: ре́зать → ru impf (rézatʹ), поре́зать → ru pf (porézatʹ), руби́ть → ru impf (rubítʹ), поруби́ть → ru pf (porubítʹ)
- Sanskrîtî: छिनत्ति → sa (chinátti), कृन्तति → sa (kṛntáti)
- Sardînî: secare
- Sicîlî: tagghiari → scn
- Sidamoyî: mur-
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠇꠣꠐꠣ (xaṭa)
- Slovakî: rezať impf, ťať
- Slovenî: rezati → sl impf
- Somalî: jarid, sarid
- Sorbî:
- Spanî: cortar → es, incidir → es
- Sundanî: teukteuk → su
- Swahîlî: kukata
- Swêdî: skära → sv
- Şorî: кес- (kes-)
- Tagalogî: hiwa
- Tamîlî: வெட்டு → ta (veṭṭu), நறுக்கு → ta (naṟukku), அரி → ta (ari)
- Tarantinoyî: tagghià
- Tayî: ตัด → th (dtàt)
- Teterî: кисү (kisü)
- Tetûmî: tesi
- Tigrînî: ቁረጽ (ḳuräṣ)
- Tirkî: kesmek → tr, biçmek → tr
- Tirkmenî: kesmek
- Tofalarî: кеъсер (ke"ser)
- Toku-no-şîmayî: 切りぃ (きりぃ, kirï)
- Tuvanî: кезер (kezer) ,быжыр (bıjır)
- Urdûyî: کاٹنا (kāṭnā)
- Ûkraynî: рі́зати impf (rízaty), руба́ти impf (rubáty)
- Ûrûmî: кес- (kes-)
- Venîsî: tajar → vec
- Viyetnamî: cắt → vi
- Waigalî: ćina
- Weylsî: torri → cy
- Xakasî: кизерге (kizerge)
- Ximêrî: កាត់ → km (kat)
- Yaeyamayî: 切すん (きぃすん, kïsun)
- Yakutî: быс (bıs)
- Yamanayî: tačikama
- Yidîşî: האַקן (hakn), שנײַדן (shnaydn)
- Yonagunî: 切ん (つん, tsun)
- Yoronî: 切ゅん (きゅん, kyun)
- Yûnanî:
- Kevn: τέμνω (témnō)
- Zêlandî: snieë
- ǃXóõ: gǂháá
- Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr 1
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | birîn | birîn |
| Îzafe | birîna | birînên |
| Çemandî | birînê | birînan |
| Nîşandera çemandî | wê birînê | wan birînan |
| Bangkirin | birînê | birînino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | birînek | birînin |
| Îzafe | birîneke | birînine |
| Çemandî | birînekê | birîninan |
birîn mê, r-ya nerm
- Ziyana li leşî, şkestina derekî yan xwînhatina ji parçeyekî leşî
(bi taybetî ji ber ku fîşekek pê ketibe).- Avek mehîn im kemter im
Min cerg û dil bûne birîn
Sewda û dîn û ebter im — (Feqiyê Teyran, ) - Û hindek ji wan heyîn esmayêd suryanî, hûrî bûne(fêr bûne), dixwînin. Û bi şîr û bi kêrê bedena xwe dibirrin û birîndar dikin. Lakin xwîn ji birînê bidernakevitin. Dîsanî filhal xweş dibitin û cihê birînê xuya nakitin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 128, ISBN 9789944360678)
- Avek mehîn im kemter im
Jê
[biguhêre]Pend
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]hevreha soranî برین (birîn), farisî برین (birîn)... hemû têkildarî birîn (jê kirin, qet kirin) - li jortir binêrin.
Werger
[biguhêre]birîndarî, birîndarbûn
- Abxazî: ахәра (āx°rā)
- Afrîkansî: wond
- Albanî: plagë → sq m, lëndim → sq n
- Almanî: Wunde → de m, Verletzung → de m
- Aromanî: pleagã m, aranã m, ranã m
- Azerî: yara → az, xəsarət
- Baskî: zauri
- Başkîrî: яра (yara), йәрәхәт (yäräxät)
- Belarusî: ра́на m (rána)
- Bengalî: ক্ষত → bn (kkhôt), জখম → bn (jôkhôm), ঘাত (ghat)
- Bîkoliya naverast: lugad
- Bulgarî: ра́на → bg m (rána)
- Burmayî: ဒဏ်ရာ → my (danra)
- Cimbrî: bunta m
- Çeçenî: чов (čow)
- Çekî: rána → cs m
- Çerokî: ᎤᏐᏅᏅ (usonvnv)
- Çîçewayî: bala
- Çînî:
- Çukçî: атын
- Çuvaşî: суран (suran)
- Danmarkî: skade → da g, sår → da nt
- Endonezyayî: luka → id, cedera → id, lecet → id
- Erebî: جُرْح → ar n (jurḥ)
- Erebiya misrî: جرح n (gurḥ)
- Ermenî: վերք → hy (verkʻ)
- Erzayî: сэредькс (seredʹks), керявкс (kerjavks)
- Esperantoyî: vundo → eo
- Estonî: haav → et
- Evenî: хуи (huji)
- Evenkî: хуе (huje)
- Farisî: زخم → fa (zaxm)
- Fînî: haava → fi
- Flamiya rojava: gabbe m
- Fransî: blessure → fr m, plaie → fr m
- Friyolî: feride m
- Gaelîka skotî: leòn n
- Galîsî: ferida → gl m, chaga m, mancadura m
- Gurcî: ჭრილობა (č̣riloba)
- Haîtî: blesi
- Hindî: घाव → hi n (ghāv)
- Holendî: wonde → nl m, verwonding → nl m, kwetsuur → nl m
- Îbranî: פֶּצַע → he n (pétsa), פְּגִיעָה m (p'gi'á)
- Îngilîziya kevn: benn, wund
- Îngilîziya navîn: wounde, hurt
- Îngilîzî: wound → en
- Îngriyî: haava, raana
- Îngûşî: чов (čow)
- Îrlendî: créacht m, áladh n
- Îtalî: lesione → it m, ferita → it m
- Îzlendî: sár → is nt
- Japonî: 傷 → ja (きず, kizu), 怪我 → ja (けが, kega)
- Javayiya kevn: tatu
- Javayî: tatu → jv
- Kapampanganî: sugat
- Katalanî: ferida → ca m
- Kirgizî: жара → ky (cara), жаракат → ky (carakat), жараат → ky (caraat)
- Kîngalî: තුවාලය (tuwālaya)
- Koreyî: 상처 → ko (sangcheo)
- Latînî: plāga → la m, vulnus nt
- Latviyayî: brūce → lv m
- Lawsî: ບາດແຜ (bāt phǣ), ບາດ (bāt), ແຜ (phǣ)
- Lîtwanî: žaizda → lt m
- Luksembûrgî: Wonn m
- Makedonî: ра́на m (rána)
- Malezî: luka
- Maltayî: ferita m, pjaga m
- Mançûyî: ᡶᡝᠶᡝ (feye), ᡶᡠᡵᡩᠠᠨ (furdan)
- Maorî: tūnga, wharatanga, taotūtanga
- Mbya guaraniyî: ai
- Mecarî: seb → hu
- Misrî:
(wbnw n) - Mokşayî: сярядькс (sjarjadʹks), керф (kerf)
- Mongolî: шарх → mn (šarh)
- Nanayî: пуе
- Normandî: bliesseûthe m
- Norwecî: sår → no nt, skade → no n
- Norweciya bokmålî: flein nt
- Oksîtanî: ferida → oc m
- Oromoyî: madaa
- Osetî: цӕф (cæf), хъӕдгом (qædgom)
- Oygurî: جاراھەت (jarahet)
- Ozbekî: yara → uz, jarohat → uz
- Peştûyî: زخم → ps n (záxәm)
- Polonî: rana → pl m
- Portugalî: ferimento → pt n, ferida → pt m, lesão → pt m, mágoa → pt m, machucado → pt n, chaga → pt m
- Qazaxî: жара (jara), жарақат (jaraqat), зақым (zaqym)
- Romancî: plaja m, plaga m, plaia m, pleja m
- Romanyayî: rană → ro, plagă → ro, leziune → ro m
- Rusî: ра́на → ru m (rána), ране́ние → ru nt (ranénije), тра́вма → ru m (trávma)
- Sanskrîtî: क्षति → sa m (kṣati)
- Sidamoyî: mada
- Sirboxirwatî:
- Slovakî: rána m
- Slovenî: rana → sl m
- Somalî: qoon
- Spanî: herida → es m, llaga → es
- Swahîlî: uvimbe → sw, jeraha → sw 9 an 10
- Swêdî: skada → sv g, sår → sv nt
- Şîngazîcayî: ɓanguzi 5 an 6
- Tacikî: захм → tg (zaxm)
- Tagalogî: sugat
- Tamîlî: புண் → ta (puṇ), காயம் → ta (kāyam)
- Tarifitî: ayezzim n
- Tayî: บาดแผล → th
- Telûgûyî: గాయము → te (gāyamu)
- Ternateyî: nyabo
- Teteriya krîmî: yara
- Teterî: җәрәхәт → tt (cäräxät)
- Tirkî: hasar → tr, yara → tr
- Tirkmenî: ýara
- Tîbetî: རྨ (rma)
- Toxarî B: pīle
- Tuvanî: балыг (balıg)
- Urdûyî: گھاو (ghāv)
- Ûkraynî: ра́на m (rána)
- Viyetnamî: vết thương → vi
- Volapûkî: vun → vo
- Wutunhuayî: maka
- Ximêrî: របួស → km (rɔbuəh)
- Yakutî: баас (baas)
- Yidîşî: וווּנד m (vund)
- Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Lêker 2
[biguhêre]birîn lêkera xwerû, gerguhêz
Herwiha
[biguhêre]Tewîn
[biguhêre]- -bir-
Têkildar
[biguhêre]Jê
[biguhêre]- birî (2)
Werger
[biguhêre]Navdêr 2
[biguhêre]birîn mê, r-ya req
Werger
[biguhêre]- Almanî: Schnitt → de n
- Bulgarî: рязане → bg nt (rjazane)
- Çekî: řez → cs, říznutí
- Danmarkî: hug nt
- Fînî: leikkaus → fi, viilto → fi
- Fransî: coupe → fr m, entaille → fr m
- Gaelîka skotî: gearradh n
- Galîsî: corte → gl n
- Gurcî: გაჭრა (gač̣ra)
- Îbranî: חיתוך n (khitúkh)
- Îngilîzî: cut → en
- Îtalî: taglio → it n
- Îzlendî: skurður → is n
- Katalanî: tall → ca n
- Latviyayî: cirtiens
- Norwecî: kutt nt
- Polonî: krojenie → pl nt
- Portugalî: corte → pt n
- Romanyayî: tăiere → ro m
- Rusî: ре́зание → ru nt (rézanije)
- Spanî: corte → es n
- Swêdî: snitt → sv nt
- Tirkî: kesme → tr
- Yûnanî: κόψιμο → el (kópsimo)
- Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr 3
[biguhêre]birîn mê, r-ya req
Werger
[biguhêre]qirbûn, kokbirbûn, qet neman
- Almanî: Aussterben → de nt
- Astûrî: estinción m
- Belarusî: выміра́нне nt (vymiránnje)
- Bulgarî: загасване nt (zagasvane), потушаване nt (potušavane)
- Çekî: zánik → cs n, vymření nt, vyhynutí '
- Çînî:
- Mandarînî: 滅絕 (mièjué)
- Danmarkî: uddøen g, tilintetgørelse → da g, udslettelse g
- Endonezyayî: kepunahan
- Erebî: اِنْقِرَاض n (inqirāḍ)
- Esperantoyî: formorto
- Fînî: sukupuutto → fi
- Fransî: extinction → fr m
- Galîsî: extinción → gl m
- Gurcî: გადაშენება (gadašeneba), ამოწყვეტა (amoc̣q̇veṭa), მოსპობა (mosṗoba), ამოხოცვა (amoxocva), ამოწყდომა (amoc̣q̇doma)
- Holendî: uitsterven → nl
- Îbranî: הכחדה → he m (hakkhada)
- Îngilîzî: extinction → en
- Îzlendî: útdauði → is n
- Japonî: 絶滅 → ja (ぜつめつ, zetsumetsu)
- Katalanî: extinció → ca
- Koreyî: 멸종 → ko (myeoljong)
- Latînî: exstinctiō m, extinctiō m
- Latviyayî: izmiršana m
- Malezî: kepupusan → ms
- Maorî: meto
- Mecarî: kihalás → hu, kipusztulás → hu
- Norwecî:
- Polonî: wymieranie → pl nt, wygaszenie → pl nt, wymarcie → pl nt, wytępienie → pl nt
- Portugalî: extinção → pt
- Qazaxî: жойылу (joiylu), қырылу (qyrylu)
- Rusî: вымира́ние → ru nt (vymiránije)
- Sirboxirwatî:
- Latînî: izumiranje
- Spanî: extinción → es m
- Swêdî: utrotning → sv g
- Tagalogî: paglipol, lipol, pagkalipol
- Tayî: การสูญพันธุ์ → th
- Ûkraynî: вимира́ння nt (vymyránnja)
- Yorubayî: àkúrun
- Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Lêker
[biguhêre]birîn
Çavkanî
[biguhêre]Kategorî:
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Amedê
- Deng bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Bidlîsê
- Lêker bi kurmancî
- Lêkerên xwerû bi kurmancî
- Lêkerên gerguhêz bi kurmancî
- Lêkerên xwerû yên gerguhêz bi kurmancî
- Lêkerên kurmancî bi paşgira -în
- Bilêvkirinên kurmancî bi r-ya req
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Peyvên kurmancî ji proto-îranî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên mê bi kurmancî
- Bilêvkirinên kurmancî bi r-ya nerm
- Ji wêjeya klasîk (kurmancî)
- Jêgirtin bi kurmancî
- Zazakî
- Lêker bi zazakî