Kegeyli rayonı
Kegeyli | |
| 42°46′32″N 59°36′37″E / 42.77556°N 59.61028°E | |
| Xalıq sanı | 74 200 (2022) adam |
|---|---|
| Milliy quramı | qaraqalpaqlar, ózbekler, qazaqlar, qırģızlar, koreysler, ruslar, ukrainler, tatarlar, turkmenler |
| Waqıt zonası | UTC+5 |
|
| |
Kegeyli rayonı — Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı rayon. Arqa-batısta Moynaq, batısta Bozataw hám shıǵısta, arqada Shımbay, arqa-shıǵısta Qaraózek rayonları menen shegaralasadı.
Jaylasıw sharayatı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Kegeyli rayonı Qaraqalpaqstannıń paytaxtı Nókis qalasınıń arqa tárepinde jaylasqan. Házirgi soram tiykarında aytatuģın bolsaq, kún shiģari Qızıl qum qumları, arqası Tazģara menen Mayjap kanalı, kún batar tárepi Qusqana taw, Porlıtaw, qubla tárepi Abat jap kanalı. Qurģaq bolsa tasatuģın, ızģar bolsa shógetuģın biyik-biyik qumlar bar. Usınıń menen birge XX ásirde hám XXI ásirdiń basínda Kegeyli rayonınıń shegarasí sol rayon bolıp dúzilgenli berli talay ózgerdi. Shıģıstan batısqa 100 kilometrden zıyat, arqadan qublaģa 40 kilometr. Barlıq jer maydanı Ámiwdaryanıń oń jaģına jaylasqan bolıp, ol 130 mıń kvadrat kilometr jerdi iyeleydi. Rayonnıń 26 mıń gektarģa shamalas yegislik jeri bolıp, onıń bári suwģarılıp yegiledi. 150 den zıyat awıllardan ibarat.
Etimologiya
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Kegeyli rayonındaģı toponomikalıq atamalar gáp bolģanda birinshi gezekte onıń etimologiyasına úlken dıqqat awdarıladı. Olar haqqında gúrriń hám ápsanalar da bar, ilimiy miynetlerde de jazıldı. Burın usı átirapta Kurder degen dárya taqlettegi ańģar bolģan. Ol haqqında talay pikirler bar. Solarģa súyenip aytar bolsaq Qaraqalpaqlardıń XVIII ásirde usı házirgi átirapqa qaytadan tiykarlı túrde bekinisiwinen keyin (dáslepki posıw Shınģıs xan basqıshıları jábirinen bolģan) Kegeyli ataması jáne de kóbirek tilge alına baslaģan. Inskender Zulqarnayn dáwirinde de bul jerlerde talay topalań, suw alma bolģan. Sol esaptan qaraģanda Kegeyli kanalı-anģarı burınnan bar bolıwı kerek. Al, Kegeyli dewdiń mánisi kanal boyı hám onıń átirapında qalın Kegey aģashları ósken. Kegey aģashların xalıq tirishilik mápine paydalanģan. Solar tiykarında Kegey eli yamasa Kegeyli atalıp ketken, degen pikirler bar.