უდმურტული ენა
| უდმურტული ენა უდმ. Удмурт кыл | |
| გავრცელებულია | რუსეთი |
| მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 324 338 |
| ოფიციალური სტატუსი | უდმურტეთი |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ურალური ენები |
| დამწერლობის სისტემა | კირილური დამწერლობა |
| რუკა | |
 მოლაპარაკეთა არეალი | |
| ვიკისივრცე | |
| ენის თარგი | {{Lang-udm}} |
|
| |
უდმურტული ენა (უდმ. Удмурт кыл) — ურალურ ენათა ოჯახის, ფინურ-უნგრული ჯგუფის, პერმული განშტოების ენა. უდმურტების სალაპარაკო ენა. გავრცელებულია უდმურტეთში, ბაშკირეთში, თათრეთისა და მარეთის რესპუბლიკებში. ასევე კიროვის, პერმისა და სვერდლოვსკის ოლქებში. უდმურტურ ენაზე ლაპარაკობს 714 ათასი კაცი (1978).
უდმურტულ ენას აქვს ორი დიალექტი — სამხრეთისა და ჩრდილოეთის. უდმურტულ ენაში მახვილი სიტყვის ბოლოზეა, აქვს 15 ბრუნვა, ბევრია ზმნიდან სახელების მაწარმოებელი სუფიქსი. უღვლილება 2 ტიპისაა, დროის ფორმა — 4: აწმყო, მყოფადი და 2 ნამყო. ლექსიკაში ბევრია თურქულიდან და რუსულიდან ნასესხები სიტყვები.
დამწერლობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: უდმურტული დამწერლობა.უდმურტული დამწერლობა ეფუძნება კირილიცას და მოიცავს 38 ასო–ნიშანს (გრაფემას). დამწერლობა შეიქმნა XVIII საუკუნის II ნახევარში რუსული გრაფიკის საფუძველზე.
| # | დიდი ასო | პატარა ასო | სახელი | გამოქმა (IPA) |
გამოთქმა (ქართულად) |
ტრანსლიტერაცია (ISO 9) |
Unicode |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | А | a | ა | [a] | ა | a | U+0410 / U+0430 |
| 2 | Б | б | ბე | [b] | ბ | b | U+0411 / U+0431 |
| 3 | В | в | ვე | [v] | ვ | v | U+0412 / U+0432 |
| 4 | Г | г | ჰე | [h] | ჰ | h | U+0413 / U+0433 |
| 5 | Д | д | დე | [d] | დ | d | U+0414 / U+0434 |
| 6 | Е | е | იე | [jie] | იე | e | U+0415 / U+0435 |
| 7 | Ё | ё | jo | [ʲo] | იო | ë | U+0401 / U+0451 |
| 8 | Ж | ж | ჟე | [ʒ] | ჟ | ž | U+0416 / U+0436 |
| 9 | Ӝ | ӝ | ჟე | [ʒ] | ჟ | ž | U+0416 / U+0436 |
| 10 | З | з | ზე | [z] [zʲ] | ზ | z | U+0417 / U+0437 |
| 11 | Ӟ | ӟ | ზე | [z] [zʲ] | ზ | z | U+0417 / U+0437 |
| 12 | И | и | ი | [ɪ] | ი | i | U+0418 / U+0438 |
| 13 | Ӥ | ӥ | ი | [ɪ] | ი | i | U+0418 / U+0438 |
| 14 | Й | й | ი ნესკლადოვაიე и нескладовае |
[j] | იი | j | U+0419 / U+0439 |
| 15 | К | к | კა | [k] | კ | k | U+041A / U+043A |
| 16 | Л | л | ელ | [ɫ] | ლ | l | U+041B / U+043B |
| 17 | М | м | em | [m] | მ | m | U+041C / U+043C |
| 18 | Н | н | ენ | [n] ~ [nʲ] | ნ | n | U+041D / U+043D |
| 19 | О | о | ო | [o] | ო | o | U+041E / U+043E |
| 20 | Ӧ | ӧ | ო | [o] | ო | o | U+041E / U+043E |
| 21 | П | п | პე | [p] ~ [pʲ] | პ | p | U+041F / U+043F |
| 22 | Р | р | ერ | [r] ~ [rʲ] | რ | r | U+0420 / U+0440 |
| 23 | С | с | ეს | [s] ~ [sʲ] | ს | s | U+0421 / U+0441 |
| 24 | Т | т | ტე | [t] ~ [tʲ] | ტ | t | U+0422 / U+0442 |
| 25 | У | у | უ | [u] | უ | u | U+0423 / U+0443 |
| 26 | Ф | ф | ეფ | [f] ~ [fʲ] | ფ | f | U+0424 / U+0444 |
| 27 | Х | х | ხა | [x] ~ [xʲ] | ხ | h | U+0425 / U+0445 |
| 28 | Ц | ц | ცე | [ʦ] | ც | c | U+0426 / U+0446 |
| 29 | Ч | ч | ჩე | [ʧʲ] | ჩ | č | U+0427 / U+0447 |
| 30 | Ӵ | ӵ | ჩე | [ʧʲ] | ჩ | č | U+0427 / U+0447 |
| 31 | Ш | ш | შა | [ʃ] | შ | š | U+0428 / U+0448 |
| 32 | Щ | щ | შჩა | [ʃ] | შჩ | šč | U+0429 / U+0449 |
| 33 | Ъ | ъ | მიაკი ზნაკი мяккі знак |
[ʲ] | ’ | U+042C / U+044C | |
| 34 | Ы | ы | y | [ɨ] | გაგრძელებული ი | y | U+042B / U+044B |
| 35 | Ь | ь | მიაკი ზნაკი мяккі знак |
[ʲ] | ’ | U+042C / U+044C | |
| 36 | Э | э | ე | [ɛ] | ე | è | U+042D / U+044D |
| 37 | Ю | ю | იუ | [ʲu] | იუ | û | U+042E / U+044E |
| 38 | Я | я | ია | [ʲa] | ია | â | U+042F / U+044F |
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 104.