აპოცენტრი და პერიცენტრი

პერიცენტრი და აპოცენტრი (ბერძნ. περί პერი — გარშემო, ახლოს, გვერდით; ბერძნ. από აპო — „-დან“, „-გან“ (რთული სიტყვის ნაწილი, გამოხატავს უარყოფას და რაღაცის ნაკლებობას), ლათ. centrum — ცენტრი) — ციური სხეულის ორბიტის უახლოესი და უშორესი წერტილები ცენტრალური სხეულიდან, რომლის გარშემოც ისინი ბრუნავენ.

მზის სისტემის პლანეტების ორბიტაზე პერიცენტრსა და აპოცენტრს უწოდებენ შესაბამისად პერიჰელიუმსა და აფელიუმს (პერიჰელიუმი და აფელიუმი; ბერძნ. ‘ήλιος ჰელიოს — მზე). ასევე ფართოდ გამოიყენება ტერმინები პერიგეა და აპოგეა (აგრეთვე პერიგეუმი და აპოგეუმი; ბერძნ. περίγειος — „დედამიწის გვერდით“; ბერძნ. απόγεια — „დედამიწიდან“), რომელთაც დედამიწის ორბიტაზე მთვარესა და ხელოვნურ თანამგზავრის უახლოესა და უშორეს წერტილებს უწოდებენ.

ორბიტაზე პერიაფსიდებსა და აპოაფსიდებს ^[1] ახასიათებთ შემდეგი ფორმულები:

• პერიაფსიდები: მაქსიმალური სიჩქარე ${\displaystyle v_{\mathrm {per} }={\sqrt {\frac {(1+e)\mu }{(1-e)a}}}\,}$ მინიმალურ (პერიაფსიდები) მანძილზე ${\displaystyle r_{\mathrm {per} }=(1-e)a\!\,}$
• აპოაფსიდები: მინიმალური სიჩქარე ${\displaystyle v_{\mathrm {ap} }={\sqrt {\frac {(1-e)\mu }{(1+e)a}}}\,}$ მაქსიმალურ (აპოაფსიდები) მანძილზე ${\displaystyle r_{\mathrm {ap} }=(1+e)a\!\,}$

მაშინ როცა, კეპლერის პლანეტათა მოძრაობის კანონისა და ენერგიის მუდმივობის თანახმად, შემდეგი მონაცემები მოცემულ ორბიტაზე არის მუდმივი:

• განსაზღვრული ფარდობითი იმპულსის მომენტი ${\displaystyle h={\sqrt {(1-e^{2})\mu a}}}$
• განსაზღვრული ორბიტალური ენერგია ${\displaystyle \epsilon =-{\frac {\mu }{2a}}}$

სადაც,

• ${\displaystyle a\!\,}$ არის უდიდესი მანძილი ელიფსის ცენტრიდან წრეწირამდე
• ${\displaystyle \mu \!\,}$ არის სტანდარტული გრავიტაციის პარამეტრი
• ${\displaystyle e\!\,}$ არის ექსცენტრისიტეტი, განსაზღვრული როგორც ${\displaystyle e={\frac {r_{\mathrm {ap} }-r_{\mathrm {per} }}{r_{\mathrm {ap} }+r_{\mathrm {per} }}}=1-{\frac {2}{{\frac {r_{\mathrm {ap} }}{r_{\mathrm {per} }}}+1}}}$

ჩვეულებრივ გამოიყენება ტერმინები აპოცენტრი და პერიცენტრი, თუმცა ტექნიკური ხმარებისთვის ამჯობინებენ ტერმინებს: აპოაფსიდები და პერიაფსიდები.

დედამიწა მზეს ყველაზე მეტად იანვრის დასაწყისში უახლოვდება, ივლისის დასაწყისში — შორდება. პერიჰელიუმს, აფელიუმსა და დედამიწის სეზონებს შორის კავშირი იცვლება
21 000 წლიან ციკლში. ეს ანომალიური პროცესი იწვევს კლიმატის პერიოდულ ცვლილებას (იხ. მილანკოვიჩის ციკლები).

ამ მოვლენის სამომავლო თარიღი და საათი მოცემულია შემდეგ გრაფაში: