Fosfor

15 silikon ← fosfor → welirang N ↑ P ↓ As Tabel périodik
Katrangan Umum Unsur
Jeneng, Lambang, Nomer atom	fosfor, P, 15
Dhèrèt kimia	nonlogam
Golongan, Période, Blok	15, 3, p
Panampilan	tak berwarna/merah/ putih kaperakan
Massa atom	30,973761(2) g/mol
Konfigurasi elektron	[Ne] 3s2 3p3
Cacahing èlèktron saben kulit	2, 8, 5
Ciri-ciri fisik
Fase	padhet
Massa jenis (watara suhu kamar)	(putih) 1,823 g/cm³
Massa jenis (watara suhu kamar)	(abang) 2,34 g/cm³
Massa jenis (watara suhu kamar)	(ireng) 2,69 g/cm³
Titik lebur	(putih) 317,3 K (44,2 °C, 111,6 °F)
Titik umob	550 K (277 °C, 531 °F)
Kalor peleburan	(putih) 0,66 kJ/mol
Kalor panguapan	12,4 kJ/mol
Kapasitas kalor	(25 °C) (putih) 23,824 J/(mol·K)
Tekanan uap (putih) P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k ing T/K 279 307 342 388 453 549
Tekanan uap (abang) P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k ing T/K 455 489 529 576 635 704
Ciri-ciri atom
Struktur kristal	monoklinik
Bilangan oksidasi	±3, 5, 4 (oksida asem lemah)
Elektronegativitas	2,19 (skala Pauling)
Energi ionisasi	pertama: 1011,8 kJ/mol
	ke-2: 1907 kJ/mol
	ke-3: 2914,1 kJ/mol
Jari-jari atom	100 pm
Jari-jari atom (terhitung)	98 pm
Jari-jari kovalen	106 pm
Jari-jari Van der Waals	180 pm
Lain-lain
Sifat magnetik	data ora sumadya
Konduktivitas termal	(300 K) (putih) 0,236 W/(m·K)
Modulus ruah	11 GPa
Isotop
iso NA waktu paruh DM DE (MeV) DP 31P 100% P stabil kanthi 16 neutron 32P syn 14,28 dina β- 1,709 32S 33P syn 25,3 dina β- 0,249 33S
Referensi

Fosfor iku unsur kimia sing lambangé P kanthi nomer atom 15. Fosfor wujud nonlogam, kanthi valènsi akèh, kalebu golongan nitrogen, akèh ditemoni ing waton fosfat anorganik lan sajeroning kabèh sel urip nanging ora tau ditemoni ing wangun unsur bébasé. Fosfor reaktif banget, mancaraké pendhar cahya sing lemah nalika nggabung karo oksigèn, tinemu ing manéka bentuk, lan wujud unsur wigati sajeroning makluk urip. Kagunaan fosfor sing paling wigati yaiku sajeroning panggawéyan lemi, lan kanthi wiyar dipigunakaké ing bahan panjeblug, rèk, mbang api, pestisida, odhol, lan dhéterjèn.

Unsur iki tinemu déning Hannig Brand taun 1669 ing Hamburg,Jerman. Panjenengané nemu unsur iki kanthi cara 'nyuling' banyu urin liwat prosès panguapan lan sawisé panjenengané nguapaké 50 ember banyu urin, panjenengané lagi nemu unsur sing dikarepaké. Jeneng asalé saka basa Latin yaiku phosphoros sing tegesé 'panggawa padhang' amarga kaunikané yaiku sumunar sajeroning peteng (glow-in-the dark).

Lumrahé fosfor mbentuk padhetan putih sing pliket lan ambuné ora énak nanging nalika murni dadi ora ana wernané lan transparan. Nonlogam iki ora larut ing air, nanging larut ing karbon disulfida. Fosfor murni kobong kanthi spontan ing udara mbentuk fosfor pentoksida.

Fosfor bisa ada ing patang wujud utawa luwih alotrop: putih (utawa kuning), abang, lan ireng (utawa ungu). Sing paling umum yaiku fosfor abang lan putih, kaloroné nglompok ing papat atom sing dhapuré tetrahedral. Fosfor putih kobong nalika sentuhan karo udara lan bis amalih dadi fosfor abang nalika kena panas utawa cahya. Fosfor putih uga bisa ana ing kaanan alfa lan beta sing dipisahaké déning suhu transisi -3,8 °C. Fosfor abang rélatif luwih stabil lan nyublim ing suhu 170 °C lan tekanan uwab 1 atm, nanging kobong amarga tumbukan utawa gèsèkan. Alotrop fosfor ireng duwé struktur kaya grafit – atom-atom kasusun ing lapisan-lapisan heksagonal sing nglantaraké listrik.

• Donalan sing sumunar ing petengan
• Sumber lampu radhioaktif
• LED warna putih
• Cathode Ray Tubes
• Lampu Fluorescent
• Sabun kanggo umbah-umbah

Artikel kimia iki minangka artikel rintisan. Kowé bisa ngéwangi Wikipédia ngembangaké. d r b