Katar

Katarríki
دولة قطر Dawlat Qatar
Fáni	Skjaldarmerki
Þjóðsöngur: As Salam al Amiri
Höfuðborg	Dóha
Opinbert tungumál	arabíska
Stjórnarfar	Furstadæmi
Emír	Tamim bin Hamad Al Thani (تميم بن حمد بن خليفة آل ثاني)
Forsætisráðherra	Khalid bin Khalifa bin Abdul Aziz Al Thani (خالد بن خليفة بن عبد العزيز آل الثاني)
Sjálfstæði
• Viðurkennt	3. september 1971
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	158. sæti 11.581 km² 0,8
Mannfjöldi  • Samtals (2020)  • Þéttleiki byggðar	139. sæti 2.795.484 176/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2020
• Samtals	357,338 millj. dala (51. sæti)
• Á mann	138.910 dalir (6. sæti)
VÞL (2019)	0.848 (45. sæti)
Gjaldmiðill	katarskur ríal (QAR)
Tímabelti	UTC+3
Þjóðarlén	.qa
Landsnúmer	+974

Katar er smáríki í Mið-Austurlöndum, á nesi sem skagar út í Persaflóa út frá Arabíuskaganum. Katar á einungis landamæri að Sádí-Arabíu en í bígerð er að reisa brú til eyjunnar Barein sem yrði um 40 km löng. Vegna olíuauðs er Katar eitt ríkasta land í heimi.

Steinaldarverkfæri hafa fundist á svæðinu sem bendir til þess að fólk hafi búið á svæðinu fyrir um 50.000 árum. Eftir landvinninga múslima á 7. öld réðu ýmis kalífadæmi yfir svæðinu þar á meðal Umayya-kalífadæmið og Abbasídaveldið. Perluviðskipti urðu mikilvæg og Katar varð viðkomustaður kaupmanna á leið til Austurlanda. Ottómanveldið réði yfir svæðinu síðla á 19. öld og þar til að fyrri heimstyrjöldinni þegar það tapaði landsvæðum sínum í Miðausturlöndum. Þá varð Katar breskt verndarsvæði þar til landið fékk sjálfstæði árið 1971. Olía fannst um miðja 20. öld og gerbreytti efnahagnum.

Al Thani-fjölskyldan hefur ríkt yfir frá miðri 19. öld og er landið furstadæmi. Hamad bin Khalifa Al Thani steypti föður sínum, Khalifa bin Hamad Al Thani, af stóli árið 1995 í friðsamlegri hallarbyltingu. Hann vék síðan fyrir syni sínum, Tamim bin Hamad Al Thani, árið 2013. Ráðgjafarþing Katar semur lög landsins en emírinn hefur lokaorðið í öllum málum. Lög Katar eru blanda af borgaralegum lögum og sjaríalögum.

Árið 2017 ákváðu sjö ríki, að frumkvæði Sádí-Arabíu að slíta stjórnmálasambandi við Katar vegna meints stuðnings þeirra við hryðjuverkasamtök.^[1]

Í Katar eru þriðju stærstu gas- og olíulindir heims og eru þær metnar meiri en 25 milljarðar tunna. Þessar auðlindir hafa gert Katar að einu ríkasta landi heims og mest þróaða landi Arabaheimsins.

Katar er skilgreint af Alþjóðabankanum sem hátekjuhagkerfi og sem 19. friðsælasta land heims. Katar fylgir þróunarstefnu þar sem ætlunin er að skapa fjölbreyttari grundvöll undir efnahagslífið, meðal annars með þróun ferðaþjónustu, og auka sjálfbærni.

Landið hélt Asíuleikana 2006, Heimsmeistaramótið í handknattleik 2015 og Heimsmeistaramótið í knattspyrnu 2022.

Fjölmargir farandverkamenn starfa og búa í Katar og eru þeir um 90% íbúa landsins, flestir frá Suður- og Austur-Asíu. Katar hefur verið gagnrýnt fyrir hvernig farið er með verkamennina hvað varðar aðbúnað, laun og vörslu vegabréfa.

Rómverski rithöfundurinn Pliníus eldri skráði eina elstu frásögnina um íbúa skagans, um miðja fyrstu öld, og nefndi þá Catharrei. Hugsanlega var nafnið dregið af heiti byggðarinnar.^[2][3] Einni öld síðar gerði Kládíus Ptólmæos fyrsta kortið sem sýnir skagann og notaði heitið Catara.^[3][4] Kortið sýnir líka bæ sem nefnist Cadara, austan við skagann.^[5] Heitið Catara (og Catarei yfir íbúana)^[6] var notað fram á 18. öld, þegar rithátturinn Katara varð almennari.^[5] Í ensku voru ýmsar orðmyndir notaðar þar til Qatar varð á endanum sú eina viðurkennda.^[7]

Í staðlaðri arabísku er heitið borið fram ˈqɑtˤɑr, en í flóaarabísku er það borið fram ˈɡitˤar.

Katar er skagi sem skagar 160 km út í Persaflóa norður af Sádi-Arabíu. Landið liggur milli 24. og 27. breiddargráðu norður og 50. og 52. lengdargráðu austur. Megnið af landinu er lág og hrjóstrug slétta, þakin sandi. Í suðaustri er innhafið Khor Al Adaid, þar sem sandöldur umkringja vík í Persaflóa. Vetur eru mildir og sumrin mjög heit og rök.

Hæsti tindur Katar er Qurayn Abu al Bawl, 103 metrar á hæð,^[8] í Jebel Dukhan í vesturhlutanum. Jebel Dukhan eru lágir kalksteinsklettar sem liggja í norður-suðurátt frá Zikrit, gegnum Umm Bab, að suðurlandamærunum. Þar eru líka helstu olíulindir Katar á þurru landi, en helstu gaslindirnar eru í Persaflóa, norðvestan við skagann.

Formlega er Katar þingbundin konungsstjórn,^[9][10] en hin miklu völd sem emírinn hefur gera að verkum að landið er á mörkum þess að teljast einveldi^[11][12] undir stjórn Al Thani-fjölskyldunnar.^[13][14] Al Thani hefur verið konungsætt Katar frá stofnun hennar árið 1825.^[8] Árið 2003 tók Katar upp stjórnarskrá sem gerir ráð fyrir kosningu 30 af 45 þingmönnum.^[8][15][16] Stjórnarskráin var samþykkt með miklum meirihluta í þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem næstum 98% voru fylgjandi henni.^[17][18]

Tamim bin Hamad Al Thani er áttundi emír Katar. Faðir hans fékk honum völdin í hendur 25. júní 2013.^[19] Emírinn hefur einn leyfi til að skipa forsætisráðherra og aðra ráðherra í ríkisstjórn Katar, sem er æðsta stjórnvald landsins.^[20] Stjórnin hefur frumkvæði að löggjöf.^[20]

Á ráðgjafarþingi Katar sitja 30 kjörnir fulltrúar og 15 fulltrúar sem emírinn skipar. Þingið getur hafnað löggjöf með einföldum meirihluta, og getur sagt ráðherrum upp, forsætisráðherra þar á meðal, með 2/3 atkvæða. Fyrstu þingkosningarnar fóru fram í október 2021 eftir að hafa verið frestað nokkrum sinnum.^[21][22][23]

Stofnun stjórnmálaflokka og verkalýðsfélaga er bönnuð samkvæmt lögum Katar.^[24]

Frá 2014 hefur Katar verið skipt í átta sveitarfélög (baladiyah).^[25]

Í tölfræðiútreikningum er sveitarfélögunum skipt í 98 svæði^[26] sem aftur skiptast í blokkir.^[27]

Íbúafjöldi í Katar er breytilegur eftir árstímum, þar sem landið reiðir sig í miklum mæli á erlent vinnuafl. Árið 2020 voru íbúar í Katar 2,8 milljónir, mikill meirihluti þeirra erlendir ríkisborgarar. Aðeins 313.000 íbúar (13% mannfjöldans) voru katarskir ríkisborgarar, en 2,3 milljónir (88%) erlent starfsfólk.^[28]

Um 1,5 milljónir, eða 60% mannfjöldans, eru frá Suður-Asíu. Stærsti hópurinn er frá Indlandi, eða 650.000 árið 2017.^[28] Þar á eftir komu 350.000 Nepalar, 280.000 frá Bangladess, 145.000 frá Srí Lanka og 125.000 Pakistanar. Erlent verkafólk sem ekki er frá Suður-Asíu er um 28% mannfjöldans, flestir, eða 260.000, frá Filippseyjum og 200.000 frá Egyptalandi, og síðan hópar frá mörgum öðrum löndum.^[28]

Elstu íbúatöl frá Katar eru frá 1892 og voru skráð af landstjórum Tyrkjaveldis á svæðinu. Þau náðu eingöngu til borganna og töldu 9.830 íbúa.^[29]

Manntal frá árinu 2010 taldi 1.699.435 íbúa.^[30] Í janúar 2013 mat tölfræðistofnun Katar mannfjöldann vera 1.903.447, þar af 1.405.164 karla og 498.283 konur.^[31] Þegar fyrsta opinbera manntalið var gert árið 1970 voru íbúar 111.133.^[32] Íbúafjöldinn þrefaldaðist á einum áratug fram til 2011, en hann var um 600.000 árið 2001. Katarskir borgarar urðu þá aðeins 15% mannfjöldans.^[33] Aðflutningur karlkyns verkamanna hefur skekkt kynjahlutfallið og konur eru nú fjórðungur mannfjöldans.

Landsþróunaráætlun Katar (2011-16) gerði ráð fyrir að íbúar myndu ná 1,78 milljónum árið 2013, 1,81 milljón árið 2014, 1,84 milljónum 2015 og 1,86 milljónum 2016, sem þýddi aðeins 2,1% árlegan vöxt, en mannfjöldinn hafði náð 1,83 milljónum þegar árið 2012 og vöxturinn var 7,5% miðað við fyrra ár.^[34] Heildarmannfjöldi í Katar náði 2,46 milljónum í nóvember 2015, sem var 8,5% aukning frá fyrra ári, langt umfram opinberar áætlanir.^[35]

  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.