Cemil Topuzlu Paşa hiç şüphesiz Türk tıp tarihinin en önemli simalarından biridir. Cemil Paşa’nın... more Cemil Topuzlu Paşa hiç şüphesiz Türk tıp tarihinin en önemli simalarından biridir. Cemil Paşa’nın tıp eğitimindeki yeri yalnızca hocalığı ve fakülte dekanlığı döneminde yaptıklarından ibaret değildir. Öğrenciliği ve asistanlığı dönemindeki davranışları bugün öğrencilere örnek olacak mahiyettedir. Bunun yanında, yöneticiliği süresince takındığı tavır ve iş tutuş tarzı bir ülkenin en önemli kurumlarından biri olan tıp fakültesinin nasıl idare edileceğine dair önemli örneklikler sunmaktadır. Cemil Paşa tıp eğitimi ile kurmuş olduğu ilişkinin sadece ilgili kurumda görevli ilken sürmediğini, daha sonra da sürekli hatırda tuttuğunu fakülte ile ilgili verdiği beyanat ve tavsiyelerde ispat etmiştir. Cemil Topuzlu 1958 yılında yaptıklarının ve itiraz ettiklerinin sonucunu görebilecek yaşta 93 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir.
Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi'nin Cumhuriyet'in 100. Yılına Armağanı, 2023
Dönem, Osmanlı tebaasının çözüldüğü, bağımsızlıkların ilan edildiği, isyan edenlerin dışında kala... more Dönem, Osmanlı tebaasının çözüldüğü, bağımsızlıkların ilan edildiği, isyan edenlerin dışında kalanların Türk milliyetçiliğine yöneldiği bir zamandır. Türk milliyetçiliğinin öncüleri ise, Tıbbiyelilerdir. 190 Tıbbiyeli bir araya gelerek dayanışma amacıyla bir dernek kurmak için 24 Mayıs 1911 tarihinde “böyle büyük emelleri gerçekleştirmek için kavmin gençleri birleşmeli, artık doğmuş olan emeli fikren ve nakden beslemeli, yaşatmalı” diyerek toplanırlar. Toplantıya katılanlar arasından bir temsilci heyet seçilir...
On February 6, 2023, an earthquake with a magnitude of 7.7 m occurred in Turkey, centered in the ... more On February 6, 2023, an earthquake with a magnitude of 7.7 m occurred in Turkey, centered in the Pazarcık district of Kahramanmaraş province, followed nine hours later by another earthquake with a magnitude of 7.6 m, centered in the Elbistan district of Kahramanmaraş province. In the earthquakes, 45,000 people died, and more than 100,000 were injured. During the earthquake search-and-rescue personnel, emergency responders, and volunteers worked in the field. Disasters that suddenly affect large masses of people create many issues related to medical ethics. Likewise, difficulties caused by limited resources lead to issues related to beneficence, non-maleficence, autonomy and justice. This is a descriptive research study based on the field observations of researchers who were actually in the disaster area after the earthquakes, as well as an analysis of and observations related to the news, information and reports published. This study draws attention to ensuring the participation of society in the fight against and response to disasters. In addition, ethical guidelines for healthcare providers in disasters should be prepared and integrated into national disaster plans. Turkey's earthquake experience will provide essential information for decision-makers and practitioners regarding the extent of the area impacted and the scope of the affected population.
This multicenter, cross-sectional study aimed to determine and examine the privacy awareness and ... more This multicenter, cross-sectional study aimed to determine and examine the privacy awareness and patient rights education of healthcare professionals working in intensive care units (ICUs). The primary purpose of this study was to determine the privacy awareness of healthcare professionals working in the ICU. In addition, the secondary aim was to examine the relationship between patient rights education and awareness scores, as well as to question the need for privacy awareness education. The study population consisted of ICU physicians, nurses, and allied health personnel working in university hospitals, training and research hospitals, state hospitals, and private hospitals in Turkey. The data were collected through a questionnaire prepared by the researchers, including a question set about sociodemographics, a question about patient rights education, and the privacy awareness scale (PAS) scores using online Google Forms. In the results of the study conducted among 569 participants, the mean total PAS score was 38.31 ± 2.54. The PAS score was significantly different according to the occupation. The PAS scores of the nurses were higher than physicians and allied health personnel. The PAS scores differed according to whether the participants had received patient rights education. This study found that nurses were the group with the highest PAS scores among healthcare professionals. In addition, the PAS scores of nurses working in private and training and research hospitals were higher than those of other hospital employees. On the other hand, the lowest scores belonged to university hospitals and receiving patient rights education increased the PAS score of the nurses. This study showed that all enrolled healthcare professionals required in-service training to gain privacy awareness. Abbreviations: AHP = allied health personnels, ANOVA = one-way analysis of variance, ICU = intensive care unit, PAS = privacy awareness scale, χ2 = Kruskal Wallis H test.
Aim: There have been many pandemics that have left deep traces in human history. Many pandemics h... more Aim: There have been many pandemics that have left deep traces in human history. Many pandemics have caused crises in societies and negative consequences on health, the economy, social, and global security. Pandemics are foreseen to exist in the future as they have in the past and present. Therefore, examining past pandemics can serve to better understand, analyze and manage future pandemic processes. From this point of view, this article aims to emphasize past pandemics through philately medicine, draw attention to possible pandemics in the future, and raise awareness about the precautions to be taken. Methods: This article aims to describe the discovery and development of pandemics around the world through historical stamps, postal history, and other related items. Philately is the study of stamps, postal history, and other related items. But philately is much more than stamp collecting. Philately involves the study of the design and educational impact of the material. This article presents the history of medicine stamps produced worldwide from the past to the present to highlight the history of the pandemic. The stamp captions are based on a scan of the 6-volume Scott Catalog of Standard Postage Stamps (2017). The copyright of the stamps used in the article belongs to the philatelist author Results: This article presents pandemic stamps produced worldwide between 1962 and 2020. In the article, a total of 17 philatelic materials (historical stamps) are presented on the subject of describing the prehistoric life of people, infectious diseases that cause pandemics, transmission routes of epidemics, prevention, treatment approaches, losses in pandemics and struggles against pandemics. Conclusion: This research provides an overview of the development and history of pandemics around the world, using philatelic medicine materials produced worldwide during pandemics from the past to the present.
Examining the factors that affect the vaccination rate among young people in an ethical frame can... more Examining the factors that affect the vaccination rate among young people in an ethical frame can support vaccination promotion. Therefore, this study will elaborate, through an ethical lens, on young people’s hesitation about and decisions regarding getting vaccinated. The cross-sectional study was conducted with 2428 people aged 15–30 in Turkey in June 2022. The questionnaire included the following subtitles: psycho-social situation, health services and health policies, COVID-19 vaccine, and predictions about life and health after the pandemic. The average age was 22.9 years. In the study sample, 80% were vaccinated, while 20% were not. Vaccinated participants acted more cautiously to protect their health. Receiving accurate and sufficient information on proposed vaccines affects vaccination status. The primary reason for getting vaccinated was “to protect their health, families, and relatives”, and the primary reason for not getting vaccinated was “not trusting the vaccine content or the country where the vaccine was produced”. Specifically, those vaccinated felt more relaxed physically, psychologically, and socially. In addition, the expectations for the future of those vaccinated were significantly higher. Accurate and adequate information is essential for reducing vaccine hesitancy. In addition, promoting prosocial behaviors in young people and highlighting related values will support vaccination.
Sağlıkta eşitsizlikler ve sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık sistemlerinin temel köşe taşlar... more Sağlıkta eşitsizlikler ve sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık sistemlerinin temel köşe taşlarıdır (The Lancet, 2020). Tıbbi olmayan faktörlerden olan sağlığın sosyal belirleyicilerinin sağlık sonuçlarını ciddi derecede etkilemesi beklenmektedir (Takian et al., 2020). Dünya Sağlık Örgütü, bireylerin yaşam alanları, eğitim düzeyi, çalışma koşulları, kariyer, yaş, sosyoekonomik durumlarının sağlığın üzerindeki etkisini sürekli vurgulamaktadır. Bu bağlamda sağlık eşitsizliği ve kötü sosyal şartların çevrelediği mültecilik alanı sağlık hizmetleri sunumunda hassas alan olarak sayılabilir. İnsan merkezli politikaların artışı, dezavantajlı grupları dikkate alan uygulamalar ve her aşamada etik sorgulama insani krizlerde eşitsizliği giderecek faktörlerdir. Her üç faktörün güçlendirilmesi tüm bireyleri kapsaması beklenen sağlık sistemlerini de geliştirecektir.
Yunus Emre Türk düşüncesini etkileyen önemli isimlerden biridir. XIII yüzyıl sonu ile XIV yüzyıl ... more Yunus Emre Türk düşüncesini etkileyen önemli isimlerden biridir. XIII yüzyıl sonu ile XIV yüzyıl başında yaşamış bu halk şairinde Türk kültürüne dair izler çok belirgindir. Yunus Emre başta tasavvufi hayat olmak üzere dinî ve edebî yönüyle birçok incelemeye konu olmuştur. Hem bahsi geçen alanlarla ilgisi hem de devrinin insan ve hayat anlayışı ile ilgili hususları onda bulmak mümkündür. Yunus Emre’nin bu örnekliği devrin ve ait olduğu düşünce geleneğinin tıbbi mirasını anlamaya yardımcı olacaktır. Tıbbın insana dair bir ilim oluşu, insanı merkeze alan tüm metinlerin tıbbi terminolojiye atfını gerekli kılar. Kadim gelenekte tıp; insanı, sağlığı ve hastalığıyla bir bütün olarak görür. Bu bütünlük aynı zamanda dünyadaki dengenin insandaki karşılığıdır. Kâinatın bileşeni olan dört unsurun bedendeki karşılığı dört sıvıdır. İnsanın, sağlığını koruması için bu iç dengeyi sağlaması gerekir. Bu bütünlüğün sadece bedenî değil aynı zamanda ruhî olduğu da malumdur. Yunus Emre’nin felsefenin, hikmetin, tıbbın ve dinin birbirinden ayrışmadığı bu dönemde insana ve tıbba yani sağlığa dair söyledikleri hem devrini hem de Yunus Emre’yi anlamak için ehemmiyetlidir. Çalışmamızda mutasavvıf Türk Şairi Yunus Emre’nin Divan’ı ve Risâletü’n-nushiyye’si tıp terimlerini bağlamında incelenecektir. Yunus’un insan merkezli hayat anlayışının şiirlerine ve yazılarına ne kadar yansıdığının izleri sürülecektir. Eserlerinde tıp ve sağlıkla ilgili kavramlar tespit edilerek ilgili alanın kelime kadrosu ortaya çıkarılacaktır. Çıkan malzeme ise devrine kadar ulaşan tıp birikimiyle mukayeseli olarak ele alınıp değerlendirilecektir. Çıkan sonuçların Yunus Emre’de idrak ettiğimiz insan tipolojisinin manevî cephesinin maddî ve fizikî yönleriyle münasebetini ortaya koyması beklenmektedir. Aynı zamanda Yunus Emre’nin klasik tıp birikiminden ne kadar istifade ettiğinin de ortaya çıkması arzulanır.
Around 30 million people in the world have had to change their residence due to political, social... more Around 30 million people in the world have had to change their residence due to political, social, economic, or natural reasons. As a normal result of displacement, these people change the physical, economic, and sociocultural dynamics of their place of destination and are affected by these dynamics more than the local citizenry. These people are labeled as migrants, refugees, or asylum seekers and face numerous problems while utilizing basic human rights such as access to food, accommodation, security, education, and healthcare. Most of these people have to struggle with numerous health problems, namely physical violence, injuries, nutritional disorders, stunted growth in children, infectious disease, chronic diseases, abuse, and mental disorders. Host countries try to meet these demands within contingent bounds. This study addresses the healthcare needs of refugees and the problems they encounter when utilizing healthcare services within the scope of an ethical framework. Given the fact that healthcare resources are limited and their demand can continuously increase, clearly not every produced solution will provide the ultimate benefit. However, the criteria to reference in the distribution of resources should be examined, discussed, and decided upon using an ethical approach.
Hakan Ertin'e Armağan Primum Non Nocere Önce İncitme!, 2022
Hipokrat’a atfedilen Hekim Yemini’nin, yazıldığı dönemden yakın tarihe kadar, fiilen uygulandığın... more Hipokrat’a atfedilen Hekim Yemini’nin, yazıldığı dönemden yakın tarihe kadar, fiilen uygulandığını kanıtlayan yeterince delil bulunmamaktadır. Bu metin, bir ideal davranış çerçevesi ya da bir meslek öğüdü şeklinde ele alınabilir. Ama onu diğer metinlerden ayıran en önemli özelliği, sahip olduğu temel etik değerlerle kendisinden yeni “Yemin” metinleri ortaya çıkarabilen evrensel bir metin oluşudur.
Journal of the British Islamic Medical Association, 2021
The challenging COVID-19 pandemic has witnessed the searches for treatment for a disease that had... more The challenging COVID-19 pandemic has witnessed the searches for treatment for a disease that had never been known before. Therefore, developing a treatment for the pandemic reflexively has gone beyond the usual methods due to limited time and the urge to benefit the patient. In cases where licensed drugs are insufficient, patients with serious and life-threatening diseases can have access to investigational drugs. These investigational drugs are used within programs such as Compassionate Use (CU) and Emergency Use Authorization (EUA) based on certain legal regulations. In terms of clinical and research ethics, it is a must to keep a balance between the necessity for the treatment to be tested for safety and effectiveness and the purpose of benefiting the patient. Such programs that are aimed at treatment are legitimate due to the concessions caused by the urgent need of treatment for a life-threatening disease in the crisis of a pandemic, however, ethical inquiries must be maintained and even increased in such challenging periods especially because of the need for rapid decision-making and information update. The ethical dilemmas that investigational drugs create have become more apparent, especially in this time of pandemic we are facing. The use of drugs within CU and EUA has ethical challenges. In our study, these challenges are discussed on the basis of beneficence, non-maleficence and justice, which are the basic principles of medical ethics. Regarding this basis, pharmaceutical industry, health authorities and physicians have a great responsibility.
İlk toplumlardan günümüze kadar aralıksız icra edildiğini bildiğimiz sünnet, hem dini-kültürel bi... more İlk toplumlardan günümüze kadar aralıksız icra edildiğini bildiğimiz sünnet, hem dini-kültürel bir ritüel hem de sağlığın korunması ve hastalıkların tedavisi amacıyla uygulanan cerrahi bir işlemdir.
Sünnetin ilk defa kim tarafından yapıldığı ya da kimlerin sünnet olduğu bilinmemektedir. Bununla birlikte arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre sünnetin eski Mısırlılar, İbraniler, Fenikeliler, Aztekler ve Musevilerden önce M.Ö. 5000 yılında Babiller tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Yine M.Ö. 4000 yılında Ti ve veziri Ptathotep’in mezar kabartmalarında sünnet uygulamasına dair bulgular söz konusudur. Daha yakın bir tarih olarak M.Ö. 15. yüzyılda Firavun II. Ramses’in oğlunun sünnet edildiği tarihi belgelerde yer almaktadır.
Bu yazı Hakan Ertin Hoca’yı her yönüyle anlatan bir biyografi denemesi değildir. Belki bunun için... more Bu yazı Hakan Ertin Hoca’yı her yönüyle anlatan bir biyografi denemesi değildir. Belki bunun için çok ciddi çalışmalar yapılacaktır. Ama son editörlüğünü yaptığı dergide, vefatının ardından çıkacak ilk sayıda hatırasına hürmeten okurlara birkaç satırın ulaşması arzu edildi.
Tıbbın alt alanları olan anatomi, fizyoloji, mikrobiyoloji ve patolojinin henüz gelişmediği bir c... more Tıbbın alt alanları olan anatomi, fizyoloji, mikrobiyoloji ve patolojinin henüz gelişmediği bir cağda sağlık ve hastalığın oluşumunu açıklamaya çalışan ve dengenin önemine vurgu yapan Hippokrates’in geliştirdiği fonksiyonel bir yaklaşım olan Humoral Patoloji / Ahlât-ı Erbaa Teorisi Doğu ve Batı tıbbında iki bin yılı aşkın sure kabul edilmiştir. Ahlât-ı Erbaa üzerinden kurgulanan mizaç teorileri de insanı anlama yolunda döneminde önemli katkılar sunduğu iddia edilebilir. Mizaç olarak huy ve karakteri salt biyolojik bünyeyle ilişkilendiren görüşler, insanın iradesi ve ahlakı tarafında önemli tartışmaların kapısını aralamıştır.
Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi (Hacettepe Journal of Health Administration), 2021
ÖZ
Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" b... more ÖZ Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" bir yaşam sunarken, adil dağıtımı, etik açıdan haklı çıkarılması ve törel değerlere uygunluğu sorunsal oluşturmuştur. Sağlık hizmetlerinde teknoloji uygulamalarının bahsi geçen çift etkili mahiyeti "sağlık teknolojisi değerlendirmesi"ni (STD) elzem kılmıştır. Batı'da "tıbbi teknoloji değerlendirmesi" düşüncesiyle 1960'lı yılların ortalarında temelleri atılan STD'nin zamanla kapsamı genişlemiş ve içeriği de geliştirilerek, günümüze kadar uygulanagelmiştir. STD ile kullanılan teknolojilerin uzun ve kısa erimde etkililik, güvenlik, maliyet, hukuk ve etik boyutlarıyla hasta, kurum ve toplum açısından irdelenmesi esas alınmıştır. Aynı zamanda zararın önlenmesi, faydanın yükseltilmesi, insan onuru ve haklarının korunması, adaletin temin edilmesi, özerklik, mahremiyet ve gizliliğe saygı duyulması da hedeflenmiştir. Şeffaflık, mahremiyet ve gizliliğin korunması, hasta ve toplumun "en üst yararı"nın sağlanması, eşitlik ve adaletin olanaklı kılınması STD'nin değerlendirme boyutlarında ve uygulanmasında salık verilen temel ilkeler olarak belirlenmiştir. STD'nin etiğe içkinliği bir diğer ifadeyle özünde bulunan ve kalıcı olan ahlaki özelliği, mahiyeti ve temel ilkelerinde görülebilmektedir. Dolayısıyla STD'nin, sağlık teknolojisinin "sosyal ve ahlaki norm ve değerlerle ilişkisinin incelenmesi" anlamına gelen "etik analiz"ine gereksinim ortaya çıkmaktadır. Zira etik analizin karar vericilere ve sağlık politikası üreticilerine yardımcı olması bağlamında da önemi yadsınamaz niteliktedir. Etiği, STD'nin "içkin bileşen"i olarak değerlendiren ve tanıtlamak amacıyla yapılan bu çalışmada; sağlık hizmetlerinde teknoloji kullanımının tıbbın değerlerine uygunluğu, etikle bütünlüğü ve ortaya çıkan değer sorunlarına etik açıdan haklı çıkarılabilir çözüm bulunması bağlamında STD'nin içeriği irdelenmiştir. STD'nin mahiyeti, değerlendirme boyutları ve temel ilkeleri incelenerek, her bir aşamasında etiğe içkinliğinin ve etik analizin öneminin ortaya konulması hedeflenmiştir.
ABSTRACT While the technologies used in health care offer a longer, healthier and more “impeccable” life, they also lead to a paradox within the context of fair use, ethical justification and compliance with moral values. The above-mentioned dual-impact quiddity of technology applications in health care made “health technology assessment” (HTA) necessary. HTA, which was based on the approach of “medical technology assessment” in the mid-1960s, in the West, expanded over time and has being conducted today since its scope has been expanded and its content has been improved. It was grounded on short- and long-term consequences of use of technology in terms of effectiveness, safety, cost-effectiveness, law and ethics with regard to the patient, institution and society by means of HTA. Furthermore, it was aimed at preventing harm, enhancing benefit, protecting human dignity and rights, ensuring justice and respect for autonomy, privacy and confidentiality. Transparency, preservation of confidentiality and privacy, ensuring the “highest benefit” of patient/society, enabling equality and justice were designated as the “key principles of HTA” recommended at the aspects and conduct of HTA. The immanence of HTA to ethics, in other words the moral character of being as a natural and permanent part of HTA, can be noticed in its essence and key principles. Therefore, there is a need for “ethical analysis”, which briefly means to “examine the relationship between technology and social-moral norms and values”, of health technology in order to reveal that ethics is the “immanent component” of HTA. Importance of ethical analysis within the context of supporting decision-makers and health policy-makers is incontrovertible. In this study, the role of HTA was scrutinized in sense of compatibility of technology use in healthcare with values of medicine, its ethical integrity and finding ethically justified solutions for the value issues arising from the use of technology. It was aimed to unveil the immanence of HTA to ethics at each stage and through the process by analyzing the essence, aspects, key principles and ethical analysis of HTA.
Dünya coğrafyasıyla birlikte Osmanlı topraklarında görülen önemli salgın hastalıklardan biri de f... more Dünya coğrafyasıyla birlikte Osmanlı topraklarında görülen önemli salgın hastalıklardan biri de frengidir. Arkeolojik bulgularda tarihi çağlar öncesine dayanan frengi hastalığı, metinlerde 15. yüzyılın sonlarında geçmeye başlamıştır. Osmanlı metinlerinde 16. yüzyılın başında bu hastalıktan bahsedilmektedir. Frengi daha önce bilinen bir hastalık olmasına rağmen 19. yüzyıl ortalarında memleketimizde ciddi salgınlara neden olduğu kaydedilmiştir. Osmanlı Devleti diğer salgın hastalıklarla olduğu gibi frengiyle de önemli bir mücadele yürütmüştür. Frengi, İstanbul’la birlikte Kastamonu ve Bolu civarında ciddî tahribata yol açtığı kaydedilmiştir. Çalışmamızda Osmanlı son döneminde Bolu ve civarında frengi ile yapılan mücadele ortaya konacaktır. YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalışmamızda, Bolu’da ilki 1916’da ikincisi 1925’te neşredilen salnamelerde sair bulaşıcı hastalıklarla birlikte frengi mücadelesini ele almaktayız. BULGULAR: Bolu sağlık idaresi, sonradan memleket hastanesine dönüşecek olan Bolu Frengi Hastanesi, seyyar frengi tabipleri, Bolu Frengi Müfetiş-i Umumisi ve ücretsiz yapılan muayeneler ile dağıtılan ilaçlar Bolu ve civarında etkin mücadelenin araçlarıdır. Özellikle muayene ve hasta sayıları konunun önemine dair verilerdir. TARTIŞMA ve SONUÇ: Savaş ve kıtlık yılları olmasına rağmen geniş halk kitlelerini yakından ilgilendiren hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edildiği anlaşılmaktadır. Dönemin şartları gözönüne alındığında, verilen istatistiklerin eksik olma ihtimali söz konusu ise de mücadele araçları ve mücadelenin kararlılığını göstermesi açısından Bolu Salnamesi dikkat çekicidir.
Sınırlı kaynakların dağılımı dünyanın eşit(siz)lik ve dahi adalet(sizlik) göstergelerinin en önem... more Sınırlı kaynakların dağılımı dünyanın eşit(siz)lik ve dahi adalet(sizlik) göstergelerinin en önemlilerindendir. Dünyada 800 milyon insan her gece aç olarak yatmakta, 1,5 milyar insan günde 1 doların altında bir gelir ile yaşamaktadır. Buna karşın 85 zenginin serveti 3 milyar yoksulunkine eşit! Kültür ve ahlakımıza göre iki kişinin yiyeceği üç kişiye, üç kişinin yiyeceği dört kişiye yeterken kapitalizm sofrasının etrafına bir diğerinin varlığına asla tahammül gösterilmemektedir. İktisat tariflerine baktığımız zaman dünyanın sahip olduğu kaynakların yetersiz, ihtiyaçların ise sınırsız olduğu telkin edilmektedir. Kapitalizm her şeyini bu zaviyeden meşrulaştırmakta ve insanların mevcut adaletsizliğe yönelebilecek nazarlarını başka istikametlere sevk etmektedir.
Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 2020
Alanında çok sayıda eser kaleme alarak karanlık bir dönemi aydınlatan ünlü Tıp Tarihçimiz Ord. Pr... more Alanında çok sayıda eser kaleme alarak karanlık bir dönemi aydınlatan ünlü Tıp Tarihçimiz Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver çalışmalarını çok yönlü sürdürmüştür. Tıp tarihi yanında sanat, kültür ve kurum tarihçiliğini de beraber yürütmüş ve çalışmalarında çok disiplinli bir metodoloji uygulamıştır. Ünver eczacılık tarihi ile ilgili de çok sayıda çalışma yapmış, eser vermiştir. Bunların birçoğu müstakil olarak yayınlanmış olsa da hala Süleymaniye Kütüphanesi Süheyl Ünver Koleksiyonu’nda bekleyen yüzlerce defter mevcuttur. İşte bu defterlerden biri olan “Yakın Türk Eczacılık Tarihine Dair” çalışmasını makalemizin konusu yaptık. “Türk Farmakoloji Tarihi II” olarak isimlendirilmiş defter yakın dönem Türk eczacılık tarihine dair nadir bilgiler içermektedir. 60 başlık altında çok sayıda Müslüman ve Gayrimüslim eczacılar, İstanbul’un değişik semtlerinde bulunan irili ufaklı eczaneler hakkında bilgiler içeren defter çalışmamızda incelenmiş ve günümüz harflerine çevrilerek neşre hazırlanmıştır. Eserin önemli tafralarından biri de deontolojiye ait bazı bilgiler içermesidir. Hekim-eczacı, eczacı-hasta ilişkisini ve eczacıların kendi aralarındaki münasebetleri ortaya koyması açısından önemlidir. Ayrıca bibliyografik inceleme ile Süheyl Ünver’in Türk eczacılık tarihine katkıları da çalışmaya dahil edilmiştir. Daha çok 20. yüzyılın ilk yarısına ait bilgiler içeren bu çalışma, eczacılık tarihinin kayıp halkalarından birini aydınlatması bakımından kayda değerdir. Ortaya çıkan bilgiler ışığında tıp tarihinin gölgesinde kalmış eczacılık tarihi çalışmalarının artırılmasının elzem olduğu anlaşılmaktadır.
Amaç: Bu çalışmada Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen meşhur hekimlerin ... more Amaç: Bu çalışmada Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen meşhur hekimlerin çalışmalarını ve Osmanlı tıbbına katkılarını incelemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Tarihi kaynaklar ve çağdaş çalışmalar belgesel tarama yöntemiyle incelenmiştir. Bulgular: İran’dan gelen sekiz meşhur hekim tespit edilmiştir: Molla Hekim Kutbeddin, Hekim Lâri, Hekim Hoca Ataullah, Hekim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed el-Sayrafî el-İsfahanî el- Tabib, Molla Hekim Şah Mehmed Kazvinî, Molla Hekim Şükrullah Şirvanî, ve Mesud b. Hakimuddin el-Tabib el-Hasani el-Şirazî el-Gilanî. Bu hekimlerin eserleri biyografik bilgilerle birlikte açıklanmıştır. Tartışma ve Sonuç: Başta Ahi Celebi ve Kazvinî olmak üzere, Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen hekimlerin Osmanlı tıbbına zenginleştirici, yenilikçi katkıları olmuştur. Ahi Çelebi’nin böbrek ve mesane taşlarına dair monografisi özellikle dikkat çekicidir. Bu hekimlerin bilgi birikimleri ve yetenekleri saray ve çevresinde önemli yerler edinmelerini sağlamıştır.
Cemil Topuzlu Paşa hiç şüphesiz Türk tıp tarihinin en önemli simalarından biridir. Cemil Paşa’nın... more Cemil Topuzlu Paşa hiç şüphesiz Türk tıp tarihinin en önemli simalarından biridir. Cemil Paşa’nın tıp eğitimindeki yeri yalnızca hocalığı ve fakülte dekanlığı döneminde yaptıklarından ibaret değildir. Öğrenciliği ve asistanlığı dönemindeki davranışları bugün öğrencilere örnek olacak mahiyettedir. Bunun yanında, yöneticiliği süresince takındığı tavır ve iş tutuş tarzı bir ülkenin en önemli kurumlarından biri olan tıp fakültesinin nasıl idare edileceğine dair önemli örneklikler sunmaktadır. Cemil Paşa tıp eğitimi ile kurmuş olduğu ilişkinin sadece ilgili kurumda görevli ilken sürmediğini, daha sonra da sürekli hatırda tuttuğunu fakülte ile ilgili verdiği beyanat ve tavsiyelerde ispat etmiştir. Cemil Topuzlu 1958 yılında yaptıklarının ve itiraz ettiklerinin sonucunu görebilecek yaşta 93 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir.
Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi'nin Cumhuriyet'in 100. Yılına Armağanı, 2023
Dönem, Osmanlı tebaasının çözüldüğü, bağımsızlıkların ilan edildiği, isyan edenlerin dışında kala... more Dönem, Osmanlı tebaasının çözüldüğü, bağımsızlıkların ilan edildiği, isyan edenlerin dışında kalanların Türk milliyetçiliğine yöneldiği bir zamandır. Türk milliyetçiliğinin öncüleri ise, Tıbbiyelilerdir. 190 Tıbbiyeli bir araya gelerek dayanışma amacıyla bir dernek kurmak için 24 Mayıs 1911 tarihinde “böyle büyük emelleri gerçekleştirmek için kavmin gençleri birleşmeli, artık doğmuş olan emeli fikren ve nakden beslemeli, yaşatmalı” diyerek toplanırlar. Toplantıya katılanlar arasından bir temsilci heyet seçilir...
On February 6, 2023, an earthquake with a magnitude of 7.7 m occurred in Turkey, centered in the ... more On February 6, 2023, an earthquake with a magnitude of 7.7 m occurred in Turkey, centered in the Pazarcık district of Kahramanmaraş province, followed nine hours later by another earthquake with a magnitude of 7.6 m, centered in the Elbistan district of Kahramanmaraş province. In the earthquakes, 45,000 people died, and more than 100,000 were injured. During the earthquake search-and-rescue personnel, emergency responders, and volunteers worked in the field. Disasters that suddenly affect large masses of people create many issues related to medical ethics. Likewise, difficulties caused by limited resources lead to issues related to beneficence, non-maleficence, autonomy and justice. This is a descriptive research study based on the field observations of researchers who were actually in the disaster area after the earthquakes, as well as an analysis of and observations related to the news, information and reports published. This study draws attention to ensuring the participation of society in the fight against and response to disasters. In addition, ethical guidelines for healthcare providers in disasters should be prepared and integrated into national disaster plans. Turkey's earthquake experience will provide essential information for decision-makers and practitioners regarding the extent of the area impacted and the scope of the affected population.
This multicenter, cross-sectional study aimed to determine and examine the privacy awareness and ... more This multicenter, cross-sectional study aimed to determine and examine the privacy awareness and patient rights education of healthcare professionals working in intensive care units (ICUs). The primary purpose of this study was to determine the privacy awareness of healthcare professionals working in the ICU. In addition, the secondary aim was to examine the relationship between patient rights education and awareness scores, as well as to question the need for privacy awareness education. The study population consisted of ICU physicians, nurses, and allied health personnel working in university hospitals, training and research hospitals, state hospitals, and private hospitals in Turkey. The data were collected through a questionnaire prepared by the researchers, including a question set about sociodemographics, a question about patient rights education, and the privacy awareness scale (PAS) scores using online Google Forms. In the results of the study conducted among 569 participants, the mean total PAS score was 38.31 ± 2.54. The PAS score was significantly different according to the occupation. The PAS scores of the nurses were higher than physicians and allied health personnel. The PAS scores differed according to whether the participants had received patient rights education. This study found that nurses were the group with the highest PAS scores among healthcare professionals. In addition, the PAS scores of nurses working in private and training and research hospitals were higher than those of other hospital employees. On the other hand, the lowest scores belonged to university hospitals and receiving patient rights education increased the PAS score of the nurses. This study showed that all enrolled healthcare professionals required in-service training to gain privacy awareness. Abbreviations: AHP = allied health personnels, ANOVA = one-way analysis of variance, ICU = intensive care unit, PAS = privacy awareness scale, χ2 = Kruskal Wallis H test.
Aim: There have been many pandemics that have left deep traces in human history. Many pandemics h... more Aim: There have been many pandemics that have left deep traces in human history. Many pandemics have caused crises in societies and negative consequences on health, the economy, social, and global security. Pandemics are foreseen to exist in the future as they have in the past and present. Therefore, examining past pandemics can serve to better understand, analyze and manage future pandemic processes. From this point of view, this article aims to emphasize past pandemics through philately medicine, draw attention to possible pandemics in the future, and raise awareness about the precautions to be taken. Methods: This article aims to describe the discovery and development of pandemics around the world through historical stamps, postal history, and other related items. Philately is the study of stamps, postal history, and other related items. But philately is much more than stamp collecting. Philately involves the study of the design and educational impact of the material. This article presents the history of medicine stamps produced worldwide from the past to the present to highlight the history of the pandemic. The stamp captions are based on a scan of the 6-volume Scott Catalog of Standard Postage Stamps (2017). The copyright of the stamps used in the article belongs to the philatelist author Results: This article presents pandemic stamps produced worldwide between 1962 and 2020. In the article, a total of 17 philatelic materials (historical stamps) are presented on the subject of describing the prehistoric life of people, infectious diseases that cause pandemics, transmission routes of epidemics, prevention, treatment approaches, losses in pandemics and struggles against pandemics. Conclusion: This research provides an overview of the development and history of pandemics around the world, using philatelic medicine materials produced worldwide during pandemics from the past to the present.
Examining the factors that affect the vaccination rate among young people in an ethical frame can... more Examining the factors that affect the vaccination rate among young people in an ethical frame can support vaccination promotion. Therefore, this study will elaborate, through an ethical lens, on young people’s hesitation about and decisions regarding getting vaccinated. The cross-sectional study was conducted with 2428 people aged 15–30 in Turkey in June 2022. The questionnaire included the following subtitles: psycho-social situation, health services and health policies, COVID-19 vaccine, and predictions about life and health after the pandemic. The average age was 22.9 years. In the study sample, 80% were vaccinated, while 20% were not. Vaccinated participants acted more cautiously to protect their health. Receiving accurate and sufficient information on proposed vaccines affects vaccination status. The primary reason for getting vaccinated was “to protect their health, families, and relatives”, and the primary reason for not getting vaccinated was “not trusting the vaccine content or the country where the vaccine was produced”. Specifically, those vaccinated felt more relaxed physically, psychologically, and socially. In addition, the expectations for the future of those vaccinated were significantly higher. Accurate and adequate information is essential for reducing vaccine hesitancy. In addition, promoting prosocial behaviors in young people and highlighting related values will support vaccination.
Sağlıkta eşitsizlikler ve sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık sistemlerinin temel köşe taşlar... more Sağlıkta eşitsizlikler ve sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık sistemlerinin temel köşe taşlarıdır (The Lancet, 2020). Tıbbi olmayan faktörlerden olan sağlığın sosyal belirleyicilerinin sağlık sonuçlarını ciddi derecede etkilemesi beklenmektedir (Takian et al., 2020). Dünya Sağlık Örgütü, bireylerin yaşam alanları, eğitim düzeyi, çalışma koşulları, kariyer, yaş, sosyoekonomik durumlarının sağlığın üzerindeki etkisini sürekli vurgulamaktadır. Bu bağlamda sağlık eşitsizliği ve kötü sosyal şartların çevrelediği mültecilik alanı sağlık hizmetleri sunumunda hassas alan olarak sayılabilir. İnsan merkezli politikaların artışı, dezavantajlı grupları dikkate alan uygulamalar ve her aşamada etik sorgulama insani krizlerde eşitsizliği giderecek faktörlerdir. Her üç faktörün güçlendirilmesi tüm bireyleri kapsaması beklenen sağlık sistemlerini de geliştirecektir.
Yunus Emre Türk düşüncesini etkileyen önemli isimlerden biridir. XIII yüzyıl sonu ile XIV yüzyıl ... more Yunus Emre Türk düşüncesini etkileyen önemli isimlerden biridir. XIII yüzyıl sonu ile XIV yüzyıl başında yaşamış bu halk şairinde Türk kültürüne dair izler çok belirgindir. Yunus Emre başta tasavvufi hayat olmak üzere dinî ve edebî yönüyle birçok incelemeye konu olmuştur. Hem bahsi geçen alanlarla ilgisi hem de devrinin insan ve hayat anlayışı ile ilgili hususları onda bulmak mümkündür. Yunus Emre’nin bu örnekliği devrin ve ait olduğu düşünce geleneğinin tıbbi mirasını anlamaya yardımcı olacaktır. Tıbbın insana dair bir ilim oluşu, insanı merkeze alan tüm metinlerin tıbbi terminolojiye atfını gerekli kılar. Kadim gelenekte tıp; insanı, sağlığı ve hastalığıyla bir bütün olarak görür. Bu bütünlük aynı zamanda dünyadaki dengenin insandaki karşılığıdır. Kâinatın bileşeni olan dört unsurun bedendeki karşılığı dört sıvıdır. İnsanın, sağlığını koruması için bu iç dengeyi sağlaması gerekir. Bu bütünlüğün sadece bedenî değil aynı zamanda ruhî olduğu da malumdur. Yunus Emre’nin felsefenin, hikmetin, tıbbın ve dinin birbirinden ayrışmadığı bu dönemde insana ve tıbba yani sağlığa dair söyledikleri hem devrini hem de Yunus Emre’yi anlamak için ehemmiyetlidir. Çalışmamızda mutasavvıf Türk Şairi Yunus Emre’nin Divan’ı ve Risâletü’n-nushiyye’si tıp terimlerini bağlamında incelenecektir. Yunus’un insan merkezli hayat anlayışının şiirlerine ve yazılarına ne kadar yansıdığının izleri sürülecektir. Eserlerinde tıp ve sağlıkla ilgili kavramlar tespit edilerek ilgili alanın kelime kadrosu ortaya çıkarılacaktır. Çıkan malzeme ise devrine kadar ulaşan tıp birikimiyle mukayeseli olarak ele alınıp değerlendirilecektir. Çıkan sonuçların Yunus Emre’de idrak ettiğimiz insan tipolojisinin manevî cephesinin maddî ve fizikî yönleriyle münasebetini ortaya koyması beklenmektedir. Aynı zamanda Yunus Emre’nin klasik tıp birikiminden ne kadar istifade ettiğinin de ortaya çıkması arzulanır.
Around 30 million people in the world have had to change their residence due to political, social... more Around 30 million people in the world have had to change their residence due to political, social, economic, or natural reasons. As a normal result of displacement, these people change the physical, economic, and sociocultural dynamics of their place of destination and are affected by these dynamics more than the local citizenry. These people are labeled as migrants, refugees, or asylum seekers and face numerous problems while utilizing basic human rights such as access to food, accommodation, security, education, and healthcare. Most of these people have to struggle with numerous health problems, namely physical violence, injuries, nutritional disorders, stunted growth in children, infectious disease, chronic diseases, abuse, and mental disorders. Host countries try to meet these demands within contingent bounds. This study addresses the healthcare needs of refugees and the problems they encounter when utilizing healthcare services within the scope of an ethical framework. Given the fact that healthcare resources are limited and their demand can continuously increase, clearly not every produced solution will provide the ultimate benefit. However, the criteria to reference in the distribution of resources should be examined, discussed, and decided upon using an ethical approach.
Hakan Ertin'e Armağan Primum Non Nocere Önce İncitme!, 2022
Hipokrat’a atfedilen Hekim Yemini’nin, yazıldığı dönemden yakın tarihe kadar, fiilen uygulandığın... more Hipokrat’a atfedilen Hekim Yemini’nin, yazıldığı dönemden yakın tarihe kadar, fiilen uygulandığını kanıtlayan yeterince delil bulunmamaktadır. Bu metin, bir ideal davranış çerçevesi ya da bir meslek öğüdü şeklinde ele alınabilir. Ama onu diğer metinlerden ayıran en önemli özelliği, sahip olduğu temel etik değerlerle kendisinden yeni “Yemin” metinleri ortaya çıkarabilen evrensel bir metin oluşudur.
Journal of the British Islamic Medical Association, 2021
The challenging COVID-19 pandemic has witnessed the searches for treatment for a disease that had... more The challenging COVID-19 pandemic has witnessed the searches for treatment for a disease that had never been known before. Therefore, developing a treatment for the pandemic reflexively has gone beyond the usual methods due to limited time and the urge to benefit the patient. In cases where licensed drugs are insufficient, patients with serious and life-threatening diseases can have access to investigational drugs. These investigational drugs are used within programs such as Compassionate Use (CU) and Emergency Use Authorization (EUA) based on certain legal regulations. In terms of clinical and research ethics, it is a must to keep a balance between the necessity for the treatment to be tested for safety and effectiveness and the purpose of benefiting the patient. Such programs that are aimed at treatment are legitimate due to the concessions caused by the urgent need of treatment for a life-threatening disease in the crisis of a pandemic, however, ethical inquiries must be maintained and even increased in such challenging periods especially because of the need for rapid decision-making and information update. The ethical dilemmas that investigational drugs create have become more apparent, especially in this time of pandemic we are facing. The use of drugs within CU and EUA has ethical challenges. In our study, these challenges are discussed on the basis of beneficence, non-maleficence and justice, which are the basic principles of medical ethics. Regarding this basis, pharmaceutical industry, health authorities and physicians have a great responsibility.
İlk toplumlardan günümüze kadar aralıksız icra edildiğini bildiğimiz sünnet, hem dini-kültürel bi... more İlk toplumlardan günümüze kadar aralıksız icra edildiğini bildiğimiz sünnet, hem dini-kültürel bir ritüel hem de sağlığın korunması ve hastalıkların tedavisi amacıyla uygulanan cerrahi bir işlemdir.
Sünnetin ilk defa kim tarafından yapıldığı ya da kimlerin sünnet olduğu bilinmemektedir. Bununla birlikte arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre sünnetin eski Mısırlılar, İbraniler, Fenikeliler, Aztekler ve Musevilerden önce M.Ö. 5000 yılında Babiller tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Yine M.Ö. 4000 yılında Ti ve veziri Ptathotep’in mezar kabartmalarında sünnet uygulamasına dair bulgular söz konusudur. Daha yakın bir tarih olarak M.Ö. 15. yüzyılda Firavun II. Ramses’in oğlunun sünnet edildiği tarihi belgelerde yer almaktadır.
Bu yazı Hakan Ertin Hoca’yı her yönüyle anlatan bir biyografi denemesi değildir. Belki bunun için... more Bu yazı Hakan Ertin Hoca’yı her yönüyle anlatan bir biyografi denemesi değildir. Belki bunun için çok ciddi çalışmalar yapılacaktır. Ama son editörlüğünü yaptığı dergide, vefatının ardından çıkacak ilk sayıda hatırasına hürmeten okurlara birkaç satırın ulaşması arzu edildi.
Tıbbın alt alanları olan anatomi, fizyoloji, mikrobiyoloji ve patolojinin henüz gelişmediği bir c... more Tıbbın alt alanları olan anatomi, fizyoloji, mikrobiyoloji ve patolojinin henüz gelişmediği bir cağda sağlık ve hastalığın oluşumunu açıklamaya çalışan ve dengenin önemine vurgu yapan Hippokrates’in geliştirdiği fonksiyonel bir yaklaşım olan Humoral Patoloji / Ahlât-ı Erbaa Teorisi Doğu ve Batı tıbbında iki bin yılı aşkın sure kabul edilmiştir. Ahlât-ı Erbaa üzerinden kurgulanan mizaç teorileri de insanı anlama yolunda döneminde önemli katkılar sunduğu iddia edilebilir. Mizaç olarak huy ve karakteri salt biyolojik bünyeyle ilişkilendiren görüşler, insanın iradesi ve ahlakı tarafında önemli tartışmaların kapısını aralamıştır.
Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi (Hacettepe Journal of Health Administration), 2021
ÖZ
Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" b... more ÖZ Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" bir yaşam sunarken, adil dağıtımı, etik açıdan haklı çıkarılması ve törel değerlere uygunluğu sorunsal oluşturmuştur. Sağlık hizmetlerinde teknoloji uygulamalarının bahsi geçen çift etkili mahiyeti "sağlık teknolojisi değerlendirmesi"ni (STD) elzem kılmıştır. Batı'da "tıbbi teknoloji değerlendirmesi" düşüncesiyle 1960'lı yılların ortalarında temelleri atılan STD'nin zamanla kapsamı genişlemiş ve içeriği de geliştirilerek, günümüze kadar uygulanagelmiştir. STD ile kullanılan teknolojilerin uzun ve kısa erimde etkililik, güvenlik, maliyet, hukuk ve etik boyutlarıyla hasta, kurum ve toplum açısından irdelenmesi esas alınmıştır. Aynı zamanda zararın önlenmesi, faydanın yükseltilmesi, insan onuru ve haklarının korunması, adaletin temin edilmesi, özerklik, mahremiyet ve gizliliğe saygı duyulması da hedeflenmiştir. Şeffaflık, mahremiyet ve gizliliğin korunması, hasta ve toplumun "en üst yararı"nın sağlanması, eşitlik ve adaletin olanaklı kılınması STD'nin değerlendirme boyutlarında ve uygulanmasında salık verilen temel ilkeler olarak belirlenmiştir. STD'nin etiğe içkinliği bir diğer ifadeyle özünde bulunan ve kalıcı olan ahlaki özelliği, mahiyeti ve temel ilkelerinde görülebilmektedir. Dolayısıyla STD'nin, sağlık teknolojisinin "sosyal ve ahlaki norm ve değerlerle ilişkisinin incelenmesi" anlamına gelen "etik analiz"ine gereksinim ortaya çıkmaktadır. Zira etik analizin karar vericilere ve sağlık politikası üreticilerine yardımcı olması bağlamında da önemi yadsınamaz niteliktedir. Etiği, STD'nin "içkin bileşen"i olarak değerlendiren ve tanıtlamak amacıyla yapılan bu çalışmada; sağlık hizmetlerinde teknoloji kullanımının tıbbın değerlerine uygunluğu, etikle bütünlüğü ve ortaya çıkan değer sorunlarına etik açıdan haklı çıkarılabilir çözüm bulunması bağlamında STD'nin içeriği irdelenmiştir. STD'nin mahiyeti, değerlendirme boyutları ve temel ilkeleri incelenerek, her bir aşamasında etiğe içkinliğinin ve etik analizin öneminin ortaya konulması hedeflenmiştir.
ABSTRACT While the technologies used in health care offer a longer, healthier and more “impeccable” life, they also lead to a paradox within the context of fair use, ethical justification and compliance with moral values. The above-mentioned dual-impact quiddity of technology applications in health care made “health technology assessment” (HTA) necessary. HTA, which was based on the approach of “medical technology assessment” in the mid-1960s, in the West, expanded over time and has being conducted today since its scope has been expanded and its content has been improved. It was grounded on short- and long-term consequences of use of technology in terms of effectiveness, safety, cost-effectiveness, law and ethics with regard to the patient, institution and society by means of HTA. Furthermore, it was aimed at preventing harm, enhancing benefit, protecting human dignity and rights, ensuring justice and respect for autonomy, privacy and confidentiality. Transparency, preservation of confidentiality and privacy, ensuring the “highest benefit” of patient/society, enabling equality and justice were designated as the “key principles of HTA” recommended at the aspects and conduct of HTA. The immanence of HTA to ethics, in other words the moral character of being as a natural and permanent part of HTA, can be noticed in its essence and key principles. Therefore, there is a need for “ethical analysis”, which briefly means to “examine the relationship between technology and social-moral norms and values”, of health technology in order to reveal that ethics is the “immanent component” of HTA. Importance of ethical analysis within the context of supporting decision-makers and health policy-makers is incontrovertible. In this study, the role of HTA was scrutinized in sense of compatibility of technology use in healthcare with values of medicine, its ethical integrity and finding ethically justified solutions for the value issues arising from the use of technology. It was aimed to unveil the immanence of HTA to ethics at each stage and through the process by analyzing the essence, aspects, key principles and ethical analysis of HTA.
Dünya coğrafyasıyla birlikte Osmanlı topraklarında görülen önemli salgın hastalıklardan biri de f... more Dünya coğrafyasıyla birlikte Osmanlı topraklarında görülen önemli salgın hastalıklardan biri de frengidir. Arkeolojik bulgularda tarihi çağlar öncesine dayanan frengi hastalığı, metinlerde 15. yüzyılın sonlarında geçmeye başlamıştır. Osmanlı metinlerinde 16. yüzyılın başında bu hastalıktan bahsedilmektedir. Frengi daha önce bilinen bir hastalık olmasına rağmen 19. yüzyıl ortalarında memleketimizde ciddi salgınlara neden olduğu kaydedilmiştir. Osmanlı Devleti diğer salgın hastalıklarla olduğu gibi frengiyle de önemli bir mücadele yürütmüştür. Frengi, İstanbul’la birlikte Kastamonu ve Bolu civarında ciddî tahribata yol açtığı kaydedilmiştir. Çalışmamızda Osmanlı son döneminde Bolu ve civarında frengi ile yapılan mücadele ortaya konacaktır. YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalışmamızda, Bolu’da ilki 1916’da ikincisi 1925’te neşredilen salnamelerde sair bulaşıcı hastalıklarla birlikte frengi mücadelesini ele almaktayız. BULGULAR: Bolu sağlık idaresi, sonradan memleket hastanesine dönüşecek olan Bolu Frengi Hastanesi, seyyar frengi tabipleri, Bolu Frengi Müfetiş-i Umumisi ve ücretsiz yapılan muayeneler ile dağıtılan ilaçlar Bolu ve civarında etkin mücadelenin araçlarıdır. Özellikle muayene ve hasta sayıları konunun önemine dair verilerdir. TARTIŞMA ve SONUÇ: Savaş ve kıtlık yılları olmasına rağmen geniş halk kitlelerini yakından ilgilendiren hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edildiği anlaşılmaktadır. Dönemin şartları gözönüne alındığında, verilen istatistiklerin eksik olma ihtimali söz konusu ise de mücadele araçları ve mücadelenin kararlılığını göstermesi açısından Bolu Salnamesi dikkat çekicidir.
Sınırlı kaynakların dağılımı dünyanın eşit(siz)lik ve dahi adalet(sizlik) göstergelerinin en önem... more Sınırlı kaynakların dağılımı dünyanın eşit(siz)lik ve dahi adalet(sizlik) göstergelerinin en önemlilerindendir. Dünyada 800 milyon insan her gece aç olarak yatmakta, 1,5 milyar insan günde 1 doların altında bir gelir ile yaşamaktadır. Buna karşın 85 zenginin serveti 3 milyar yoksulunkine eşit! Kültür ve ahlakımıza göre iki kişinin yiyeceği üç kişiye, üç kişinin yiyeceği dört kişiye yeterken kapitalizm sofrasının etrafına bir diğerinin varlığına asla tahammül gösterilmemektedir. İktisat tariflerine baktığımız zaman dünyanın sahip olduğu kaynakların yetersiz, ihtiyaçların ise sınırsız olduğu telkin edilmektedir. Kapitalizm her şeyini bu zaviyeden meşrulaştırmakta ve insanların mevcut adaletsizliğe yönelebilecek nazarlarını başka istikametlere sevk etmektedir.
Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 2020
Alanında çok sayıda eser kaleme alarak karanlık bir dönemi aydınlatan ünlü Tıp Tarihçimiz Ord. Pr... more Alanında çok sayıda eser kaleme alarak karanlık bir dönemi aydınlatan ünlü Tıp Tarihçimiz Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver çalışmalarını çok yönlü sürdürmüştür. Tıp tarihi yanında sanat, kültür ve kurum tarihçiliğini de beraber yürütmüş ve çalışmalarında çok disiplinli bir metodoloji uygulamıştır. Ünver eczacılık tarihi ile ilgili de çok sayıda çalışma yapmış, eser vermiştir. Bunların birçoğu müstakil olarak yayınlanmış olsa da hala Süleymaniye Kütüphanesi Süheyl Ünver Koleksiyonu’nda bekleyen yüzlerce defter mevcuttur. İşte bu defterlerden biri olan “Yakın Türk Eczacılık Tarihine Dair” çalışmasını makalemizin konusu yaptık. “Türk Farmakoloji Tarihi II” olarak isimlendirilmiş defter yakın dönem Türk eczacılık tarihine dair nadir bilgiler içermektedir. 60 başlık altında çok sayıda Müslüman ve Gayrimüslim eczacılar, İstanbul’un değişik semtlerinde bulunan irili ufaklı eczaneler hakkında bilgiler içeren defter çalışmamızda incelenmiş ve günümüz harflerine çevrilerek neşre hazırlanmıştır. Eserin önemli tafralarından biri de deontolojiye ait bazı bilgiler içermesidir. Hekim-eczacı, eczacı-hasta ilişkisini ve eczacıların kendi aralarındaki münasebetleri ortaya koyması açısından önemlidir. Ayrıca bibliyografik inceleme ile Süheyl Ünver’in Türk eczacılık tarihine katkıları da çalışmaya dahil edilmiştir. Daha çok 20. yüzyılın ilk yarısına ait bilgiler içeren bu çalışma, eczacılık tarihinin kayıp halkalarından birini aydınlatması bakımından kayda değerdir. Ortaya çıkan bilgiler ışığında tıp tarihinin gölgesinde kalmış eczacılık tarihi çalışmalarının artırılmasının elzem olduğu anlaşılmaktadır.
Amaç: Bu çalışmada Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen meşhur hekimlerin ... more Amaç: Bu çalışmada Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen meşhur hekimlerin çalışmalarını ve Osmanlı tıbbına katkılarını incelemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Tarihi kaynaklar ve çağdaş çalışmalar belgesel tarama yöntemiyle incelenmiştir. Bulgular: İran’dan gelen sekiz meşhur hekim tespit edilmiştir: Molla Hekim Kutbeddin, Hekim Lâri, Hekim Hoca Ataullah, Hekim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed el-Sayrafî el-İsfahanî el- Tabib, Molla Hekim Şah Mehmed Kazvinî, Molla Hekim Şükrullah Şirvanî, ve Mesud b. Hakimuddin el-Tabib el-Hasani el-Şirazî el-Gilanî. Bu hekimlerin eserleri biyografik bilgilerle birlikte açıklanmıştır. Tartışma ve Sonuç: Başta Ahi Celebi ve Kazvinî olmak üzere, Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen hekimlerin Osmanlı tıbbına zenginleştirici, yenilikçi katkıları olmuştur. Ahi Çelebi’nin böbrek ve mesane taşlarına dair monografisi özellikle dikkat çekicidir. Bu hekimlerin bilgi birikimleri ve yetenekleri saray ve çevresinde önemli yerler edinmelerini sağlamıştır.
Uluslararası Geçmişten Günümüze Manisa Sempozyumu-II, 2022
Saruhanoğulları Beyliği’nin merkezi olan Manisa, Türklerin Anadolu’daki en eski ilim ve kültür me... more Saruhanoğulları Beyliği’nin merkezi olan Manisa, Türklerin Anadolu’daki en eski ilim ve kültür merkezlerindendir. Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra da bu özelliği koruyan şehirde birçok âlim yetişmiştir. Bu isimlerden biri de XVI. yüzyılın önemli hekimlerinden Ahmed b. Bali Fakih’tir. Akhisarlı olan Ahmed b. Bali Fakih’in hayatı hakkında çok az bilgi vardır. Dönemin meşhur âlimi Molla Arab’ın öğrencisi olduğu ve bir süre kadılık yaptığı bilinmektedir. Kadılık mesleğini terkeden Ahmed b. Bali Fakih tıp ilmi tahsil ederek hekimlik mesleğine yönelir. Vefat tarihi bilinmeyen Akhisarlı hekimin tıbba dair Mecmaü’l-Mücerrebat isimli hacimli bir eseri vardır. Mecmaü’l-Mücerrebat, Necmeddîn Mahmud bin Ziyaeddîn İlyas Şirâzî’nin (ö. 1330) Havî-i Sagîr adıyla bilinen El-Havî fî İlmi’t-Tedâvî isimli eserin tercümesidir. Bu tercümenin hangi tarihte tamamlandığı bilinmemektedir. Fakat eserin İstanbul Üniversitesi’nde bulunan nüshası 1579 yılında istinsah edilmiştir. Mecmaü’l-Mücerrebat birçok alt başlığı (bâb) içern beş bölümden (makale) oluşmaktadır. Mütercim her babın sonuna kendi tecrübe ve bilgisini aktardığı birer fasıl ekleyerek eseri salt bir tercüme olmaktan çıkarmıştır. Eserde iç ve dış hastalıklar, hummalar, müfred ve mürekkeb ilaçlar gibi bahisler yer almaktadır. Bu bahislerden biri de göz hastalıklarıdır. Bu bildiride, Mecmaü’l-Mücerrebat isimli eserdeki göz hastalıkları bahsi ele alınacaktır. Bu eserdeki bilgiler, 1437 yılında Şirvanlı Muhammed bin Mahmud tarafından kaleme alınan ilk müstakil göz hastalıkları kitabı olan Mürşid’le karşılaştıralarak Mecmaü’l-Mücerrebat’ın tıp tarihindeki yeri ve önemi üzerinde durulacaktır. Döneminde bilinen göz hastalıkları, tanımları ve tedavi şekilleri ve tedavide kullanılan ilaçlar eserde paylaşılan bilgilerden hareketle incelenecektir. Böylece XVI. yüzyıl Osmanlı tıbbının ulaştığı seviyeyi, etkileşim alanlarını ve farklı coğrafyalardaki birikimleri elde etme kapasitesini görme imkânı bulacağız. Ayrıca bu yüzyıldaki göz hastalıkları tedavisindeki uygulamalar ile günümüzdeki tedavi yöntemleri karşılaştırılacaktır. Bu bildiriyle, döneminin önemli bir eserindeki göz hastalıkları bahsi bütün yönleriyle değerlendirilerek Osmanlı tıbbı çalışmalarına katkı sağlanması hedeflenmektedir.
ICOMS 2022 Uluslararası İletişim Bilimleri Sempozyumu, 2022
Gelişen teknoloji iletişim ağlarını sürekli değişime zorlamaktadır. Geleneksel medya mecralarında... more Gelişen teknoloji iletişim ağlarını sürekli değişime zorlamaktadır. Geleneksel medya mecralarında kişi daha çok okuma, dinleme ve izleme konumundayken, günümüzde yeni medya mecralarının gelişmesiyle bu konum izleyici olmak yerine sistemin öznesine dönüşmüştür. Öznesi olunan bu mecralarda farklı bir dilin oluştuğu görülmekte ve günlük yaşama yansımaktadır. Günlük hayatta her yaştan kullanıcının bulunduğu yeni medya mecralarındaki çevrimiçi platformlardan gençlerin çokça destek aldığını görmekteyiz. Ekim 2022 tarihinde, Türkiye genelinde, 26 ilde CATI tekniğiyle 15-30 yaş aralığındaki 2473 genç ile görüşmeler gerçekleştirildi. Örneklem tasarımında, anket yapılacak yerlerin belirlenmesinde Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2021 yılı verileri kullanılmıştır. Araştırma kapsamında görüşülen bireylerin yaş, cinsiyet ve eğitimi TÜİK verilerine göre ağırlıklandırılmıştır. Türkiye genelinde yapılan bu araştırmanın amacı; Türkiye’nin gençlerinin yeni medya algı ve kullanım alışkanlıklarını ölçmek ve değerlendirmektir. Araştırmada gençlerin hangi sosyal medya platformunu kullandıkları sorulmuş ve ilişkili nedenler ortaya konmaya çalışılmıştır. Bunun yanında haber alma kaynakları ve medya araçlarının kullanım süreleri incelenmiştir. Çalışma yeni medyanın olumlu özelliklerinin yanı sıra pek çok olumsuz yönüne de işaret etmektedir. Sosyal medyayı bilinçsiz kullanmak gençlerin; ahlaki, kültürel ve iletişim becerilerinin zayıflamasına sebep olabilmektedir. Zamanı verimsiz kullanmak ve bağımlılık, kullanıcılarda psikolojik olarak sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Manipülasyona açık ve bilgi kirliliği bulunan birçok platform arasında doğru kanalları bulmak gençler için zorlaşmaktadır.
Osmanlı tıbbının esas aldığı tedavi yöntemleri arasında ilaçlar önemli yer tutmaktadır. İlaçlar b... more Osmanlı tıbbının esas aldığı tedavi yöntemleri arasında ilaçlar önemli yer tutmaktadır. İlaçlar bitkisel olduğu kadar madeni ve hayvansal olabilmektedir. Bu ilaçlar hastanın mizacına göre ve hastalığın durum ve seyrine göre hekim veya sağlıkçı tarafından hastaya verilmektedir. Osmanlı tıbbının köken aldığı teorik çerçeve ahlat-ı erbaa denilen insanda bulunan dört sıvının birbiriyle ilişkisi üzerine oturmuştur. Buradan hareketle tedavide nihai hedef bu sıvıların bozulan dengesinin tekrar yerine gelmesidir. Osmanlı tıp literatüründe ilaçları konu alan eserler müfredât ve mürekkebât olarak iki gruba ayrılır. Bunlar hammadde olarak kullanılan ilaçlar ile birleşik halde kullanılan ilaçları açıklayan eserlerdir. Osmanlı ilim geleneği bu literatür açısından oldukça zengindir. Müfredât türünde gerek tabipler tarafından gerekse diğer ilim adamları tarafından devrin sosyal hukuki ve felsefi tartışmaları çerçevesinde eserler kaleme alındığı görülür. Bunlar arasında Osmanlı ilim dünyasındaki yeri tartışmasız her devirde teslim edilen Tokatlı Şeyhülislam Kemalpaşazade’nin tarih, dil, fıkıh, tefsir, hadis, kelam, ahlak, felsefe ve tıp gibi birçok alanda 300’den fazla eseri arasında özellikle tıp alanında kaleme aldığı eserler Osmanlı tıbbı için dikkate şayandır. Kemalpaşazade’nin müfredât türünde kaleme aldığı Afyon Risalesi de Osmanlı tıp literatürü ve kodeks açısından kıymetli bilgiler içermektedir. Kemalpaşazade’nin Arapça olarak kaleme aldığı Risâle fî Tabî‘ati’l-Afyon isimli risalesi bir akakir olan afyonun karakteristiğine dairdir.
Tarih Boyunca Rumeli Coğrafyasında İlim, İrfan ve Hikmet Uluslararası Sempozyumu, 2022
Osmanlı tıp literatüründe, hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar “müfred deva” ve “mürekke... more Osmanlı tıp literatüründe, hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar “müfred deva” ve “mürekkeb deva” şeklinde iki ana gruba ayrılır. Bunlardan en çok tercih edileni ve hakkında daha çok eser yazılanı müfred devalardır. Müfred devalar, hammaddelerin özünü değiştirmeksizin basit işlemlerden geçirildikten sonra yapılan ilaçlardır. Diğer ilaç grubu olan mürekkeb devalar ise birçok hammaddenin belli oranda bir araya getirip çeşitli işlemlere tabi tutulmasıyla oluşturulur. Bu ilaçlar, sağlığı korumak ve hastalıklardan korunmak için müfred ilaçlara göre daha faydalı telakki edilmiştir. Osmanlı tıp alanında, müfred ve mürekkeb ilaçlar hakkında çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de Edirne Darüşşifası başhekimlerinden olup Kahvecizâde namıyla bilinen Ahmed b. Hacı Hüseyin Efendi b. Ali Edirnevî’ye aittir. XVII. asırda yaşadığı düşünülen Kahvecizâde’nin mürekkeb devalardan bahseden eserinin ismi Ceridetü’l-Etıbba Haridetü’l-Elibba’dır. Telif tarihi bilinmeyen bu eserin kütüphanelerde birçok yazması bulunmaktadır. Ceridetü’l-etıbba Haridetü’l-Elibba, 15 fasıldan oluşmaktadır. Bu eserde, 400’den fazla ilaç terkibinin tarifi yer almaktadır. Müellif, ilaçları tesir özelliklerine göre ferahlatıcı, düzenleyici, güç verici, boşaltıcı, iştah açıcı, teskin edici, ağrı kesici, müshil ve kabızlık yaptıran şeklinde tasnif etmiştir. Bu ilaçlar şurup, macun, hap, tablet, toz, merhem, tıbbi yağ, tuz ve buhur formundadır. Kendi sahasında önemli bir boşluğu dolduran ve hacimli sayılabilecek bu eser, bir önceki asrın başlarına kadar değerini korumuştur.
Uluslararası Filistin'de Osmanlı Dönemi Sağlık Hayatı Sempozyumu , 2022
Vasıf Cevheriye (1897-1973) Kudüslü bir besteci, müzisyen ve tarihçidir. Sonraki dönem müzik tari... more Vasıf Cevheriye (1897-1973) Kudüslü bir besteci, müzisyen ve tarihçidir. Sonraki dönem müzik tarihçileri Cevheriye’yi 19. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında Filistin müziğinde bir köprü olarak görürler. Hristiyan bir aileden dünyaya gelen Cevheriye’nin tarih açısından asıl önemi, yedisi fotoğraf koleksiyonları içeren, on bir cilt halinde hatıralarını yazması olmuştur. Bu hatıralar, Osmanlı son döneminde Kudüs'teki günlük yaşamın siyasi, sosyal ve kültürel dönüşümlerini izlemeye olanak sağladı. Vasıf Cevheriye, anılarına dahil ettiği Kudüs'ün ender resimlerini aracılığıyla gerçekçi bir anlatım tekniği yakalamıştır. Ünlü müzisyen 1948 yılında birçok Arap gibi yurdundan zorla göç ettirilmiş ve hayatının sonuna kadar Beyrut’ta yaşamıştır. Bildirimize kaynaklık oluşturan eser yazarın 1904-1917 arası yıllardaki Kudüs hatıralarını içermektedir. Eser Kudüs Araştırmaları Kurumu tarafından 2003 yılında Arapça olarak Beyrut’ta basılmıştır. Kitapta Vasıf Cevheriye 1904’den yaklaşık Birinci Dünya Savaşına kadar (1914) olan dönemi çocukluğu bölümünde bahsetmektedir. Diğer bölümde ise 1914-1917 arası yılları detaylı bir şekilde sunmaktadır. Cevheriye kitabında ek olarak sunduğu kısımda; Kudüs belediye başkanları, mutasarrıfları, alim ve yazarları, Osmanlı döneminin sonlarında Kudüs şehrinde bulunan avukatları, Kudüs’ün gazeteleri, geç Osmanlı dönemi boyunca Kudüs’ün Müslüman semtlerindeki Hristiyan ve Yahudi aileleri, Osmanlı döneminde Kudüs’te yaygın oyunlar ve yemekleri tanıtmaktadır. Cevheriye, Osmanlı son dönemi Kudüs’ünü detaylı bir şekilde tasvir eden eserinde sağlık hayatına dair da önemli veriler sunmaktadır. 20. Yüzyılın başında modern batı tıbbının henüz gelmediği Kudüs’te hastalıkları geleneksel hekimler tedavi etmektedir. Yazar bu hekimlere örnek olacak isimler zikretmektedir. Eserde o dönem kurulmuş yabancılara ait hastanelerden bahsetmekte ve bu hastanelerde çalışan hekimler tanıtılmaktadır. Ayrıca kitapta, o dönem kullanılan bazı ilaçlar ve bu ilaçların nasıl temin edilip kullanıldığı, yaygın olan hastalıklar ve bu hastalıkların özelliklerini de görebilmekteyiz. Vasıf Cevheriye, dönemi bir ayna gibi yansıttığı hatıralarında, tıp tarihi ve tıp kültürü açısından önemli ipuçları sunmaktadır.
Sağlık hizmetleri hem hitap ettiği kitlenin kırılgan yapısı hem de sınırlı kaynakları dolayısıyla... more Sağlık hizmetleri hem hitap ettiği kitlenin kırılgan yapısı hem de sınırlı kaynakları dolayısıyla hassas bir yapıya sahiptir. Sağlık hizmeti sunumunda, aslolan ihtiyaç durumunun ortaya çıkmasıdır. Sağlıkta ihtiyacı belirlemede esas referans ise hastalığın derecesidir. Bu noktadaki öncelikler ise en acil tehdidin ortadan kaldırılması ya da yaşamı o anda kurtarma ve uzatma uğraşıdır. Bu ihtiyaçların karşılanmasının ardından diğer sağlık talepleri devreye girmektedir. Sağlıkta ihtiyaçları belirleyebilmek için farklı görüşler öne sürülmüştür. Bunların başında nesnel hesaplamalar gelmektedir. Sağlıkta ihtiyaç derecesi, niteliğe göre düzeltilmiş yaşam yılları (Quality Adjusted Life Years QALY) denen hizmetten yararlanma derecesine göre ölçülmektedir. Bu yöntem, farklı tedavi ve durumların kıyaslanarak tıbbi teşhis ve tedaviden elde edilen faydaların ölçülmesi amacıyla kullanılır. QALY sistemi, hastalıkla yaşanacak sürecin hem kalitesini hem de süresini değerlendirmektedir. Özellikle hastanın tedavi sonrasında ne kadar fayda kazanacağı hesaplanarak sınırlı kaynakların daha çok fayda kazanacak olan hastaya aktarılmasını ön görür. Bu ölçüt ayrıca, yaşam süresi ve yaşam kalitesini tek bir birime indirgemenin yanında ekonomik bir değerlendirme yapabilmek için ortak bir zemin hazırlamaktadır. Görüldüğü üzere sistem, ihtiyacı fayda kapasitesine göre tanımlamakta ve buna göre ölçmektedir. Bu yönüyle sistem, ciddi şekilde eleştiri almıştır. Bu isimlerin başında da John Harris gelmektedir. Sisteme yönelik eleştirilerden hareketle, QALY sistemi tek bir birey olarak insanı diğer parametrelerden bağımsız olarak değerlendirme eğilimde olduğu ifade edilebilir. Bu da hastanın yaş ve beden durumunu, hastalığın ciddiyet derecesini dikkate almadan yürütülen bir ölçümlemedir. İhtiyacın belirlenmesinde ve belirlenen ihtiyaca göre kaynakların dağıtılmasında hastalığın seyrine ve iyileşme ihtimaline bakılarak karar verilmesi gerektiğini savunan görüşler de mevcuttur. Bu düşüncede olanlara göre, iyileşme ihtimali en yüksek olanın öncelik kazanması esasına dayanan yararlanım kapasitesi görüşü, ihtiyacı belirlemede referans alınmalıdır. Bunun yanı sıra hasta olarak bireyin topluma faydasını, sağlık sistemine katkısını, bireysel yeteneklerini ve olası tıbbî veya bilimsel katkılarını göz önünde bulundurarak ihtiyaç tanımlaması yapılmasını öngören yaklaşımlar da mevcuttur. QALY sistemi eleştirildiği gibi diğer yöntemler de eleştirilmektedir. İhtiyaçların hiyerarşik sıralaması açısından bakıldığında ortak ihtiyaç olarak tanımlanan gerçek ihtiyaçların diğer ihtiyaçlara göre tercih edileceği açıktır. Asıl tartışma gerçek ihtiyaçların çakışması durumunda tercihin ne olacağı meselesinde düğümlenmektedir.
Yûsuf Has Hâcib'in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig TÜRK DÜNYA GÖRÜŞÜNÜN ŞÂHESERİ Uluslararası Sempozyumu
Siyasetnameler temel konu olarak devlet yönetimini ele alırlar. Kutadgu Bilig’de de olduğu gibi h... more Siyasetnameler temel konu olarak devlet yönetimini ele alırlar. Kutadgu Bilig’de de olduğu gibi hemen hemen her siyasetnamede; hükümdarda bulunması gereken vasıflar, devlet yönetiminin ve saltanatının şartlarının yanında; devrin zihniyeti, topluma göre en uygun ahlaki ve sosyal davranışlar ve buna nasıl ulaşılacağı da zikredilir. Bir hükümdara devlet idaresini öğreten Kutadgu Bilig, mühim bir kısmını ferdi ve sosyal davranışlar manzumesi içerisinde sayılabilecek sağlık ve sağlıkçı ile ilgili ifadelere hasreder.
Türkiye Gençlik STK’ları Platformu tarafından ADA araştırmaya yaptırılan ve 34 ilde 8196 genç ile... more Türkiye Gençlik STK’ları Platformu tarafından ADA araştırmaya yaptırılan ve 34 ilde 8196 genç ile görüşmenin gerçekleştiği bir araştırma yapılmıştır. Araştırmanın amacı gençlerin sosyal, ekonomik hayatı algılama biçimlerine, sorunlarına, beklenti ve taleplerine yönelik veriler sunmaktır. Türkiye’de yaşayan gençlerin çeşitli kategorilerdeki alışkanlıkları, hayat tarzlarına dair yaklaşımları, eğilimleri, sosyal, kültürel ve siyasi alandaki konumlarına yönelik olarak hazırlanan bu araştırmada gençlerin genel profillerine, gündelik hayat ve boş zaman etkinliklerine, sosyal ve ekonomik hayatlarına, kültürel, dini kimlik ve değerlerine, sosyal medya takip alışkanlıklarına ve STK’lardan beklentileri ve bu kurumlara bakış açılarına yönelik bulgular yer almaktadır. Kuşaklar arası farklılığın giderek belirgin hale geldiği ve nesillerin birbirlerini anlamaya dair her çabasının çok kıymetli olduğu günümüzde, gençlerin anlam dünyalarına mercek tutmak değerli veriler sunmaktadır. Geleceğin dünyasını, politikasını, kültürünü, iş yapma biçimlerini şekillendirecek bir neslin düşünce ve anlam dünyalarını anlamaya bugünden çaba göstermek çok anlamlıdır. Kasım-Aralık 2020 tarihleri arasında gerçekleştirilen Türkiye’nin Gençleri’20 araştırmasında; 15-30 yaş grubundaki gençlerin çeşitli kategorilerdeki alışkanlıkları, hayat tarzlarına dair yaklaşımları, eğilimleri, sosyal, kültürel ve siyasi alandaki konumlarına dair bulgular yer almıştır.
Sağlığın sadece bir tıp problemi olarak görülmediği günümüzde, tıp etiği konusu büyük bir önem ka... more Sağlığın sadece bir tıp problemi olarak görülmediği günümüzde, tıp etiği konusu büyük bir önem kazanmıştır. Sosyal güvenlik kapsamında ve devletin kontrolünde yürütülen sağlık hizmetleri, adalet ve etiğin konusu haline gelmiştir. Devlete karşı yükümlülüklerini yerine getiren bireylerin sosyal güvencenin bir parçası olan sağlık taleplerine hukukî bir zemin oluşturulmaktadır. Bu organizasyonda devlet, sağlık hizmetlerini imkânları en iyi şekilde değerlendirip vatandaşlarına dağıtmakla sorumludur. Yine bu zeminde hastalarla hekimlerin hak ve sorumlulukları da devletin güvencesi ve denetimi altındadır. Planlamadan uygulamaya kadar yürütülen bütün faaliyetler, oldukça kapsamlı bir etik tartışmasını da beraberinde getirmiştir.
Türkiye Gençlik STK’ları Platformu (TGSP) tarafından 2018 yılında “Türkiye’nin Gençleri” adıyla b... more Türkiye Gençlik STK’ları Platformu (TGSP) tarafından 2018 yılında “Türkiye’nin Gençleri” adıyla bir saha araştırması yapıldı. Araştırma kapsamında Türkiye genelinde 15-30 yaş grubundaki toplam 8000 genç ile görüşüldü. Çalışmanın hedefi Türkiye’deki gençleri anlamak, tanımak, onların sesine kulak vermek ve beklentilerine karşılık vermekti. Araştırmada gençlerin genel profili, değer yargıları, eğitim ve iş hayatına bakışı, kültür-sanat faaliyetlerine katılımı, sivil toplum kuruluşlarına üyelikleri, STK’lardan beklentileri, bilgi edinme kaynakları, politik tutum belirlemelerine etki eden faktörler, boş zamanlarını nasıl değerlendirdikleri, kendilerini nasıl tanımladıkları, ülkeleriyle ilişkileri ve ülkelerine ilişkin yargıları, bu yargıları belirleyen faktörlerin neler olduğu bilimsel verilerle ortaya konulmaktadır. Bu amaçla tasarlanan çalışma, aynı yılın Kasım ayında kamuoyuyla paylaşıldı. Elinizde gördüğünüz çalışma ise sahadan alınan verilerin “nasıl?”ını arayan bir ileri analiz çalışmasıdır. Alanında yetkin çok sayıda akademisyenin katkı verdiği çalışma; politika yapıcılara ve karar vericilere rehber niteliği taşımaktadır.
Uploads
Papers by Ahmet Özdinç
birleşmeli, artık doğmuş olan emeli fikren ve nakden beslemeli, yaşatmalı” diyerek toplanırlar. Toplantıya katılanlar arasından bir temsilci heyet seçilir...
Tıbbın insana dair bir ilim oluşu, insanı merkeze alan tüm metinlerin tıbbi terminolojiye atfını gerekli kılar. Kadim gelenekte tıp; insanı, sağlığı ve hastalığıyla bir bütün olarak görür. Bu bütünlük aynı zamanda dünyadaki dengenin insandaki karşılığıdır. Kâinatın bileşeni olan dört unsurun bedendeki karşılığı dört sıvıdır. İnsanın, sağlığını koruması için bu iç dengeyi sağlaması gerekir. Bu bütünlüğün sadece bedenî değil aynı zamanda ruhî olduğu da malumdur. Yunus Emre’nin felsefenin, hikmetin, tıbbın ve dinin birbirinden ayrışmadığı bu dönemde insana ve tıbba yani sağlığa dair söyledikleri hem devrini hem de Yunus Emre’yi anlamak için ehemmiyetlidir.
Çalışmamızda mutasavvıf Türk Şairi Yunus Emre’nin Divan’ı ve Risâletü’n-nushiyye’si tıp terimlerini bağlamında incelenecektir. Yunus’un insan merkezli hayat anlayışının şiirlerine ve yazılarına ne kadar yansıdığının izleri sürülecektir. Eserlerinde tıp ve sağlıkla ilgili kavramlar tespit edilerek ilgili alanın kelime kadrosu ortaya çıkarılacaktır. Çıkan malzeme ise devrine kadar ulaşan tıp birikimiyle mukayeseli olarak ele alınıp değerlendirilecektir. Çıkan sonuçların Yunus Emre’de idrak ettiğimiz insan tipolojisinin manevî cephesinin maddî ve fizikî yönleriyle münasebetini ortaya koyması beklenmektedir. Aynı zamanda Yunus Emre’nin klasik tıp birikiminden ne kadar istifade ettiğinin de ortaya çıkması arzulanır.
Sünnetin ilk defa kim tarafından yapıldığı ya da kimlerin sünnet olduğu bilinmemektedir. Bununla birlikte arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre sünnetin eski Mısırlılar, İbraniler, Fenikeliler, Aztekler ve Musevilerden önce M.Ö. 5000 yılında Babiller tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Yine M.Ö. 4000 yılında Ti ve veziri Ptathotep’in mezar kabartmalarında sünnet uygulamasına dair bulgular söz konusudur. Daha yakın bir tarih olarak M.Ö. 15. yüzyılda Firavun II. Ramses’in oğlunun sünnet edildiği tarihi belgelerde yer almaktadır.
Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" bir yaşam sunarken, adil dağıtımı, etik açıdan haklı çıkarılması ve törel değerlere uygunluğu sorunsal oluşturmuştur. Sağlık hizmetlerinde teknoloji uygulamalarının bahsi geçen çift etkili mahiyeti "sağlık teknolojisi değerlendirmesi"ni (STD) elzem kılmıştır. Batı'da "tıbbi teknoloji değerlendirmesi" düşüncesiyle 1960'lı yılların ortalarında temelleri atılan STD'nin zamanla kapsamı genişlemiş ve içeriği de geliştirilerek, günümüze kadar uygulanagelmiştir. STD ile kullanılan teknolojilerin uzun ve kısa erimde etkililik, güvenlik, maliyet, hukuk ve etik boyutlarıyla hasta, kurum ve toplum açısından irdelenmesi esas alınmıştır. Aynı zamanda zararın önlenmesi, faydanın yükseltilmesi, insan onuru ve haklarının korunması, adaletin temin edilmesi, özerklik, mahremiyet ve gizliliğe saygı duyulması da hedeflenmiştir. Şeffaflık, mahremiyet ve gizliliğin korunması, hasta ve toplumun "en üst yararı"nın sağlanması, eşitlik ve adaletin olanaklı kılınması STD'nin değerlendirme boyutlarında ve uygulanmasında salık verilen temel ilkeler olarak belirlenmiştir. STD'nin etiğe içkinliği bir diğer ifadeyle özünde bulunan ve kalıcı olan ahlaki özelliği, mahiyeti ve temel ilkelerinde görülebilmektedir. Dolayısıyla STD'nin, sağlık teknolojisinin "sosyal ve ahlaki norm ve değerlerle ilişkisinin incelenmesi" anlamına gelen "etik analiz"ine gereksinim ortaya çıkmaktadır. Zira etik analizin karar vericilere ve sağlık politikası üreticilerine yardımcı olması bağlamında da önemi yadsınamaz niteliktedir. Etiği, STD'nin "içkin bileşen"i olarak değerlendiren ve tanıtlamak amacıyla yapılan bu çalışmada; sağlık hizmetlerinde teknoloji kullanımının tıbbın değerlerine uygunluğu, etikle bütünlüğü ve ortaya çıkan değer sorunlarına etik açıdan haklı çıkarılabilir çözüm bulunması bağlamında STD'nin içeriği irdelenmiştir. STD'nin mahiyeti, değerlendirme boyutları ve temel ilkeleri incelenerek, her bir aşamasında etiğe içkinliğinin ve etik analizin öneminin ortaya konulması hedeflenmiştir.
ABSTRACT
While the technologies used in health care offer a longer, healthier and more “impeccable” life, they also lead to a paradox within the context of fair use, ethical justification and compliance with moral values. The above-mentioned dual-impact quiddity of technology applications in health care made “health technology assessment” (HTA) necessary. HTA, which was based on the approach of “medical technology assessment” in the mid-1960s, in the West, expanded over time and has being conducted today since its scope has been expanded and its content has been improved. It was grounded on short- and long-term consequences of use of technology in terms of effectiveness, safety, cost-effectiveness, law and ethics with regard to the patient, institution and society by means of HTA. Furthermore, it was aimed at preventing harm, enhancing benefit, protecting human dignity and rights, ensuring justice and respect for autonomy, privacy and confidentiality. Transparency, preservation of confidentiality and privacy, ensuring the “highest benefit” of patient/society, enabling equality and justice were designated as the “key principles of HTA” recommended at the aspects and conduct of HTA. The immanence of HTA to ethics, in other words the moral character of being as a natural and permanent part of HTA, can be noticed in its essence and key principles. Therefore, there is a need for “ethical analysis”, which briefly means to “examine the relationship between technology and social-moral norms and values”, of health technology in order to reveal that ethics is the “immanent component” of HTA. Importance of ethical analysis within the context of supporting decision-makers and health policy-makers is incontrovertible. In this study, the role of HTA was scrutinized in sense of compatibility of technology use in healthcare with values of medicine, its ethical integrity and finding ethically justified solutions for the value issues arising from the use of technology. It was aimed to unveil the immanence of HTA to ethics at each stage and through the process by analyzing the essence, aspects, key principles and ethical analysis of HTA.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalışmamızda, Bolu’da ilki 1916’da ikincisi 1925’te neşredilen salnamelerde sair bulaşıcı hastalıklarla birlikte frengi mücadelesini ele almaktayız.
BULGULAR: Bolu sağlık idaresi, sonradan memleket hastanesine dönüşecek olan Bolu Frengi Hastanesi, seyyar frengi tabipleri, Bolu Frengi Müfetiş-i Umumisi ve ücretsiz yapılan muayeneler ile dağıtılan ilaçlar Bolu ve civarında etkin mücadelenin araçlarıdır. Özellikle muayene ve hasta sayıları konunun önemine dair verilerdir.
TARTIŞMA ve SONUÇ: Savaş ve kıtlık yılları olmasına rağmen geniş halk kitlelerini yakından ilgilendiren hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edildiği anlaşılmaktadır. Dönemin şartları gözönüne alındığında, verilen istatistiklerin eksik olma ihtimali söz konusu ise de mücadele araçları ve mücadelenin kararlılığını göstermesi açısından Bolu Salnamesi dikkat çekicidir.
Gereç ve Yöntemler: Tarihi kaynaklar ve çağdaş çalışmalar belgesel tarama yöntemiyle incelenmiştir.
Bulgular: İran’dan gelen sekiz meşhur hekim tespit edilmiştir: Molla Hekim Kutbeddin, Hekim Lâri, Hekim Hoca Ataullah, Hekim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed el-Sayrafî el-İsfahanî el- Tabib, Molla Hekim Şah Mehmed Kazvinî, Molla Hekim Şükrullah Şirvanî, ve Mesud b. Hakimuddin el-Tabib el-Hasani el-Şirazî el-Gilanî. Bu hekimlerin eserleri biyografik bilgilerle birlikte açıklanmıştır.
Tartışma ve Sonuç: Başta Ahi Celebi ve Kazvinî olmak üzere, Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen hekimlerin Osmanlı tıbbına zenginleştirici, yenilikçi katkıları olmuştur. Ahi Çelebi’nin böbrek ve mesane taşlarına dair monografisi özellikle dikkat çekicidir. Bu hekimlerin bilgi birikimleri ve yetenekleri saray ve çevresinde önemli yerler edinmelerini sağlamıştır.
birleşmeli, artık doğmuş olan emeli fikren ve nakden beslemeli, yaşatmalı” diyerek toplanırlar. Toplantıya katılanlar arasından bir temsilci heyet seçilir...
Tıbbın insana dair bir ilim oluşu, insanı merkeze alan tüm metinlerin tıbbi terminolojiye atfını gerekli kılar. Kadim gelenekte tıp; insanı, sağlığı ve hastalığıyla bir bütün olarak görür. Bu bütünlük aynı zamanda dünyadaki dengenin insandaki karşılığıdır. Kâinatın bileşeni olan dört unsurun bedendeki karşılığı dört sıvıdır. İnsanın, sağlığını koruması için bu iç dengeyi sağlaması gerekir. Bu bütünlüğün sadece bedenî değil aynı zamanda ruhî olduğu da malumdur. Yunus Emre’nin felsefenin, hikmetin, tıbbın ve dinin birbirinden ayrışmadığı bu dönemde insana ve tıbba yani sağlığa dair söyledikleri hem devrini hem de Yunus Emre’yi anlamak için ehemmiyetlidir.
Çalışmamızda mutasavvıf Türk Şairi Yunus Emre’nin Divan’ı ve Risâletü’n-nushiyye’si tıp terimlerini bağlamında incelenecektir. Yunus’un insan merkezli hayat anlayışının şiirlerine ve yazılarına ne kadar yansıdığının izleri sürülecektir. Eserlerinde tıp ve sağlıkla ilgili kavramlar tespit edilerek ilgili alanın kelime kadrosu ortaya çıkarılacaktır. Çıkan malzeme ise devrine kadar ulaşan tıp birikimiyle mukayeseli olarak ele alınıp değerlendirilecektir. Çıkan sonuçların Yunus Emre’de idrak ettiğimiz insan tipolojisinin manevî cephesinin maddî ve fizikî yönleriyle münasebetini ortaya koyması beklenmektedir. Aynı zamanda Yunus Emre’nin klasik tıp birikiminden ne kadar istifade ettiğinin de ortaya çıkması arzulanır.
Sünnetin ilk defa kim tarafından yapıldığı ya da kimlerin sünnet olduğu bilinmemektedir. Bununla birlikte arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre sünnetin eski Mısırlılar, İbraniler, Fenikeliler, Aztekler ve Musevilerden önce M.Ö. 5000 yılında Babiller tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Yine M.Ö. 4000 yılında Ti ve veziri Ptathotep’in mezar kabartmalarında sünnet uygulamasına dair bulgular söz konusudur. Daha yakın bir tarih olarak M.Ö. 15. yüzyılda Firavun II. Ramses’in oğlunun sünnet edildiği tarihi belgelerde yer almaktadır.
Tıbbın uğraş alanında kullanılan teknolojilerin daha uzun, daha sağlıklı ve daha "kusursuz" bir yaşam sunarken, adil dağıtımı, etik açıdan haklı çıkarılması ve törel değerlere uygunluğu sorunsal oluşturmuştur. Sağlık hizmetlerinde teknoloji uygulamalarının bahsi geçen çift etkili mahiyeti "sağlık teknolojisi değerlendirmesi"ni (STD) elzem kılmıştır. Batı'da "tıbbi teknoloji değerlendirmesi" düşüncesiyle 1960'lı yılların ortalarında temelleri atılan STD'nin zamanla kapsamı genişlemiş ve içeriği de geliştirilerek, günümüze kadar uygulanagelmiştir. STD ile kullanılan teknolojilerin uzun ve kısa erimde etkililik, güvenlik, maliyet, hukuk ve etik boyutlarıyla hasta, kurum ve toplum açısından irdelenmesi esas alınmıştır. Aynı zamanda zararın önlenmesi, faydanın yükseltilmesi, insan onuru ve haklarının korunması, adaletin temin edilmesi, özerklik, mahremiyet ve gizliliğe saygı duyulması da hedeflenmiştir. Şeffaflık, mahremiyet ve gizliliğin korunması, hasta ve toplumun "en üst yararı"nın sağlanması, eşitlik ve adaletin olanaklı kılınması STD'nin değerlendirme boyutlarında ve uygulanmasında salık verilen temel ilkeler olarak belirlenmiştir. STD'nin etiğe içkinliği bir diğer ifadeyle özünde bulunan ve kalıcı olan ahlaki özelliği, mahiyeti ve temel ilkelerinde görülebilmektedir. Dolayısıyla STD'nin, sağlık teknolojisinin "sosyal ve ahlaki norm ve değerlerle ilişkisinin incelenmesi" anlamına gelen "etik analiz"ine gereksinim ortaya çıkmaktadır. Zira etik analizin karar vericilere ve sağlık politikası üreticilerine yardımcı olması bağlamında da önemi yadsınamaz niteliktedir. Etiği, STD'nin "içkin bileşen"i olarak değerlendiren ve tanıtlamak amacıyla yapılan bu çalışmada; sağlık hizmetlerinde teknoloji kullanımının tıbbın değerlerine uygunluğu, etikle bütünlüğü ve ortaya çıkan değer sorunlarına etik açıdan haklı çıkarılabilir çözüm bulunması bağlamında STD'nin içeriği irdelenmiştir. STD'nin mahiyeti, değerlendirme boyutları ve temel ilkeleri incelenerek, her bir aşamasında etiğe içkinliğinin ve etik analizin öneminin ortaya konulması hedeflenmiştir.
ABSTRACT
While the technologies used in health care offer a longer, healthier and more “impeccable” life, they also lead to a paradox within the context of fair use, ethical justification and compliance with moral values. The above-mentioned dual-impact quiddity of technology applications in health care made “health technology assessment” (HTA) necessary. HTA, which was based on the approach of “medical technology assessment” in the mid-1960s, in the West, expanded over time and has being conducted today since its scope has been expanded and its content has been improved. It was grounded on short- and long-term consequences of use of technology in terms of effectiveness, safety, cost-effectiveness, law and ethics with regard to the patient, institution and society by means of HTA. Furthermore, it was aimed at preventing harm, enhancing benefit, protecting human dignity and rights, ensuring justice and respect for autonomy, privacy and confidentiality. Transparency, preservation of confidentiality and privacy, ensuring the “highest benefit” of patient/society, enabling equality and justice were designated as the “key principles of HTA” recommended at the aspects and conduct of HTA. The immanence of HTA to ethics, in other words the moral character of being as a natural and permanent part of HTA, can be noticed in its essence and key principles. Therefore, there is a need for “ethical analysis”, which briefly means to “examine the relationship between technology and social-moral norms and values”, of health technology in order to reveal that ethics is the “immanent component” of HTA. Importance of ethical analysis within the context of supporting decision-makers and health policy-makers is incontrovertible. In this study, the role of HTA was scrutinized in sense of compatibility of technology use in healthcare with values of medicine, its ethical integrity and finding ethically justified solutions for the value issues arising from the use of technology. It was aimed to unveil the immanence of HTA to ethics at each stage and through the process by analyzing the essence, aspects, key principles and ethical analysis of HTA.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalışmamızda, Bolu’da ilki 1916’da ikincisi 1925’te neşredilen salnamelerde sair bulaşıcı hastalıklarla birlikte frengi mücadelesini ele almaktayız.
BULGULAR: Bolu sağlık idaresi, sonradan memleket hastanesine dönüşecek olan Bolu Frengi Hastanesi, seyyar frengi tabipleri, Bolu Frengi Müfetiş-i Umumisi ve ücretsiz yapılan muayeneler ile dağıtılan ilaçlar Bolu ve civarında etkin mücadelenin araçlarıdır. Özellikle muayene ve hasta sayıları konunun önemine dair verilerdir.
TARTIŞMA ve SONUÇ: Savaş ve kıtlık yılları olmasına rağmen geniş halk kitlelerini yakından ilgilendiren hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edildiği anlaşılmaktadır. Dönemin şartları gözönüne alındığında, verilen istatistiklerin eksik olma ihtimali söz konusu ise de mücadele araçları ve mücadelenin kararlılığını göstermesi açısından Bolu Salnamesi dikkat çekicidir.
Gereç ve Yöntemler: Tarihi kaynaklar ve çağdaş çalışmalar belgesel tarama yöntemiyle incelenmiştir.
Bulgular: İran’dan gelen sekiz meşhur hekim tespit edilmiştir: Molla Hekim Kutbeddin, Hekim Lâri, Hekim Hoca Ataullah, Hekim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed el-Sayrafî el-İsfahanî el- Tabib, Molla Hekim Şah Mehmed Kazvinî, Molla Hekim Şükrullah Şirvanî, ve Mesud b. Hakimuddin el-Tabib el-Hasani el-Şirazî el-Gilanî. Bu hekimlerin eserleri biyografik bilgilerle birlikte açıklanmıştır.
Tartışma ve Sonuç: Başta Ahi Celebi ve Kazvinî olmak üzere, Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen hekimlerin Osmanlı tıbbına zenginleştirici, yenilikçi katkıları olmuştur. Ahi Çelebi’nin böbrek ve mesane taşlarına dair monografisi özellikle dikkat çekicidir. Bu hekimlerin bilgi birikimleri ve yetenekleri saray ve çevresinde önemli yerler edinmelerini sağlamıştır.
Mecmaü’l-Mücerrebat, Necmeddîn Mahmud bin Ziyaeddîn İlyas Şirâzî’nin (ö. 1330) Havî-i Sagîr adıyla bilinen El-Havî fî İlmi’t-Tedâvî isimli eserin tercümesidir. Bu tercümenin hangi tarihte tamamlandığı bilinmemektedir. Fakat eserin İstanbul Üniversitesi’nde bulunan nüshası 1579 yılında istinsah edilmiştir. Mecmaü’l-Mücerrebat birçok alt başlığı (bâb) içern beş bölümden (makale) oluşmaktadır. Mütercim her babın sonuna kendi tecrübe ve bilgisini aktardığı birer fasıl ekleyerek eseri salt bir tercüme olmaktan çıkarmıştır. Eserde iç ve dış hastalıklar, hummalar, müfred ve mürekkeb ilaçlar gibi bahisler yer almaktadır. Bu bahislerden biri de göz hastalıklarıdır.
Bu bildiride, Mecmaü’l-Mücerrebat isimli eserdeki göz hastalıkları bahsi ele alınacaktır. Bu eserdeki bilgiler, 1437 yılında Şirvanlı Muhammed bin Mahmud tarafından kaleme alınan ilk müstakil göz hastalıkları kitabı olan Mürşid’le karşılaştıralarak Mecmaü’l-Mücerrebat’ın tıp tarihindeki yeri ve önemi üzerinde durulacaktır. Döneminde bilinen göz hastalıkları, tanımları ve tedavi şekilleri ve tedavide kullanılan ilaçlar eserde paylaşılan bilgilerden hareketle incelenecektir. Böylece XVI. yüzyıl Osmanlı tıbbının ulaştığı seviyeyi, etkileşim alanlarını ve farklı coğrafyalardaki birikimleri elde etme kapasitesini görme imkânı bulacağız. Ayrıca bu yüzyıldaki göz hastalıkları tedavisindeki uygulamalar ile günümüzdeki tedavi yöntemleri karşılaştırılacaktır. Bu bildiriyle, döneminin önemli bir eserindeki göz hastalıkları bahsi bütün yönleriyle değerlendirilerek Osmanlı tıbbı çalışmalarına katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Osmanlı ilim geleneği bu literatür açısından oldukça zengindir. Müfredât türünde gerek tabipler tarafından gerekse diğer ilim adamları tarafından devrin sosyal hukuki ve felsefi tartışmaları çerçevesinde eserler kaleme alındığı görülür. Bunlar arasında Osmanlı ilim dünyasındaki yeri tartışmasız her devirde teslim edilen Tokatlı Şeyhülislam Kemalpaşazade’nin tarih, dil, fıkıh, tefsir, hadis, kelam, ahlak, felsefe ve tıp gibi birçok alanda 300’den fazla eseri arasında özellikle tıp alanında kaleme aldığı eserler Osmanlı tıbbı için dikkate şayandır. Kemalpaşazade’nin müfredât türünde kaleme aldığı Afyon Risalesi de Osmanlı tıp literatürü ve kodeks açısından kıymetli bilgiler içermektedir. Kemalpaşazade’nin Arapça olarak kaleme aldığı Risâle fî Tabî‘ati’l-Afyon isimli risalesi bir akakir olan afyonun karakteristiğine dairdir.
Osmanlı tıp alanında, müfred ve mürekkeb ilaçlar hakkında çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de Edirne Darüşşifası başhekimlerinden olup Kahvecizâde namıyla bilinen Ahmed b. Hacı Hüseyin Efendi b. Ali Edirnevî’ye aittir. XVII. asırda yaşadığı düşünülen Kahvecizâde’nin mürekkeb devalardan bahseden eserinin ismi Ceridetü’l-Etıbba Haridetü’l-Elibba’dır. Telif tarihi bilinmeyen bu eserin kütüphanelerde birçok yazması bulunmaktadır. Ceridetü’l-etıbba Haridetü’l-Elibba, 15 fasıldan oluşmaktadır. Bu eserde, 400’den fazla ilaç terkibinin tarifi yer almaktadır. Müellif, ilaçları tesir özelliklerine göre ferahlatıcı, düzenleyici, güç verici, boşaltıcı, iştah açıcı, teskin edici, ağrı kesici, müshil ve kabızlık yaptıran şeklinde tasnif etmiştir. Bu ilaçlar şurup, macun, hap, tablet, toz, merhem, tıbbi yağ, tuz ve buhur formundadır. Kendi sahasında önemli bir boşluğu dolduran ve hacimli sayılabilecek bu eser, bir önceki asrın başlarına kadar değerini korumuştur.
Bildirimize kaynaklık oluşturan eser yazarın 1904-1917 arası yıllardaki Kudüs hatıralarını içermektedir. Eser Kudüs Araştırmaları Kurumu tarafından 2003 yılında Arapça olarak Beyrut’ta basılmıştır. Kitapta Vasıf Cevheriye 1904’den yaklaşık Birinci Dünya Savaşına kadar (1914) olan dönemi çocukluğu bölümünde bahsetmektedir. Diğer bölümde ise 1914-1917 arası yılları detaylı bir şekilde sunmaktadır. Cevheriye kitabında ek olarak sunduğu kısımda; Kudüs belediye başkanları, mutasarrıfları, alim ve yazarları, Osmanlı döneminin sonlarında Kudüs şehrinde bulunan avukatları, Kudüs’ün gazeteleri, geç Osmanlı dönemi boyunca Kudüs’ün Müslüman semtlerindeki Hristiyan ve Yahudi aileleri, Osmanlı döneminde Kudüs’te yaygın oyunlar ve yemekleri tanıtmaktadır.
Cevheriye, Osmanlı son dönemi Kudüs’ünü detaylı bir şekilde tasvir eden eserinde sağlık hayatına dair da önemli veriler sunmaktadır. 20. Yüzyılın başında modern batı tıbbının henüz gelmediği Kudüs’te hastalıkları geleneksel hekimler tedavi etmektedir. Yazar bu hekimlere örnek olacak isimler zikretmektedir. Eserde o dönem kurulmuş yabancılara ait hastanelerden bahsetmekte ve bu hastanelerde çalışan hekimler tanıtılmaktadır. Ayrıca kitapta, o dönem kullanılan bazı ilaçlar ve bu ilaçların nasıl temin edilip kullanıldığı, yaygın olan hastalıklar ve bu hastalıkların özelliklerini de görebilmekteyiz.
Vasıf Cevheriye, dönemi bir ayna gibi yansıttığı hatıralarında, tıp tarihi ve tıp kültürü açısından önemli ipuçları sunmaktadır.
Türkiye’de yaşayan gençlerin çeşitli kategorilerdeki alışkanlıkları, hayat tarzlarına dair yaklaşımları, eğilimleri, sosyal, kültürel ve siyasi alandaki konumlarına yönelik olarak hazırlanan bu araştırmada gençlerin genel profillerine, gündelik hayat ve boş zaman etkinliklerine, sosyal ve ekonomik hayatlarına, kültürel, dini kimlik ve değerlerine, sosyal medya takip alışkanlıklarına ve STK’lardan beklentileri ve bu kurumlara bakış açılarına yönelik bulgular yer almaktadır.
Kuşaklar arası farklılığın giderek belirgin hale geldiği ve nesillerin birbirlerini anlamaya dair her çabasının çok kıymetli olduğu günümüzde, gençlerin anlam dünyalarına mercek tutmak değerli veriler sunmaktadır. Geleceğin dünyasını, politikasını, kültürünü, iş yapma biçimlerini şekillendirecek bir neslin düşünce ve anlam dünyalarını anlamaya bugünden çaba göstermek çok anlamlıdır.
Kasım-Aralık 2020 tarihleri arasında gerçekleştirilen Türkiye’nin Gençleri’20 araştırmasında; 15-30 yaş grubundaki gençlerin çeşitli kategorilerdeki alışkanlıkları, hayat tarzlarına dair yaklaşımları, eğilimleri, sosyal, kültürel ve siyasi alandaki konumlarına dair bulgular yer almıştır.