Tramveturo

Tramveturo esas sistemo di publika transporto qua movas super reli instalita alonge stradi, kelkafoye en separata treki. Ol ordinare ligas quarteri de un urbo, ma anke povas ligar vicina urbi. Ordinare, tramveturi konsideresas transporto-sistemo kun mezagranda kapaceso, kande komparata kun autobusi (basa kapaceso) od urbala fervoyi o treni (alta kapaceso).

Nune la maxim multa sistemi di tramveturi existanta uzas elektro kom fonto di energio, ordinare kaptata de rigida o mi-rigida kabli instalita super la stradi per konduktili en formo di pantografo, ma dum granda parto di la 19ma yarcento existis sistemi di tramveturi tirita per kavali o muli.

La vorti tram o tramway (origino di Ido vorto "tramveturo") origine signifikis la charioti uzata por transportar karbono en mineyi, e la voyi ube ol uzesis. L'unesma sistemo uzita por transportar pasajeri e tirita per kavali aparis en sud Wals en 1807. En Nord-Amerika l'unesma sistemo inauguresis en 1832 en New York. Anke dum la komenco dil 19ma yarcento aparis sistemi tirita per vaporolokomotivi. Paris uzis multe ta sistemo. En 1873 inauguresis en l'urbo San Francisco, Kalifornia, sistemo tirita per kabli qua duras uzesar til nun.

L'elektrala sistemi remplasis preske komplete la vaporolokomotivi ed animali del fino di la 19ma til komenco di la 20ma yarcento. L'urbo qua unesme probis ta sistemo esis Sankt Petersburg, cirkum la yaro 1880. En 1881 Berlin inauguris lua unesma lineo di elektrala tramveturi. En 1883 Magnus Volk inauguris en Brighton, Anglia, lineo kun disto inter reli di 610 mm. En 1884 ta disto modifikesis a 840 mm, e ta lineo duras esar uzata til nun. En 1892 Bendigo, Australia, inauguris tramvetura sistemo qui uzis baterii, ma abolisis ol cirkume 3 monati pos l'inauguro.

En Amerika, granda parto di la sistemi di tramveturi inaugurita dum la 20ma yarcento desaparis, e nur kelka urbi, exemple Rio de Janeiro (tramveturo di Santa Teresa), Santos (turistala tramveturo-lineo en la centro del urbo), Boston (Green Line "E") ed altri prezervis o restauris anciena vehili e linei precipue por turistala e historiala motivi. Toronto, en Kanada, ankore mantenas sua linei. Tamen, dum recenta yari kelka urbi exemple Rio de Janeiro^[1] e Santos^[2] en Brazilia inauguris moderna tramveturo-linei por transporto di pasajeri. En Europa, ta transporto-sistemo duras existar o riaparis en granda e mezagranda urbi, maxim-multa-kaze ligata al altra sistemi di transporti, exemple autobusi od urbala fervoyi.

Wikivortaro explikas
ca rubriko
en altra lingui: Tramveturo