Segundo
Ti segundo wenno kanito (simbolo: s) ket isu ti batayan a pagbilangan iti oras iti Internasional a Sistema dagiti Pagbilangan (SI)[1] ken isu pay ti pagbilangan iti oras kadagiti sabali [[sistema ti panagrukod] (naipangyababaan iti s wenno sec[2]); daytoy ti maikadua a pannakabingbingay iti oras baabaen ti innem a pulo, ti umuna a pannakabingbingay babaen ti 60 ket ti minuto.[3] Iti baetan ti AD 1000 (idiinusar ni al-Biruni dagiti segundo) ken idi 1960 ti segundo ket naipalawag a kas 1/86,400 iti natimbeng a solar nga aldaw (dayta a panangipalawag ket maipakat pay laeng kadagiti dadduma nga astronomikal ken dagiti legado a kontesto).[4]< Idi baetan ti 1960 ken 1967, daytoy ket naipalawag kadagiti itermino iti paset ti panawen iti pagliklikmutan ti Daga iti lawlaw ti Init idi 1900,[5] ngem tattan ket nasaysayaat a naipalplawagen kadagiti termino ti atomiko. Dagiti segundo ket mabalin a marukod babaen ti panagusar ti mekanikal, elektriko wenno dagiti atomiko a pagurasan.
Dagiti astronomiko a panagpalpaliiw iti maika-19 ken maika-20 a sigsiglo ket nangipakita a ti natimbeng a solar nga aldaw ket agin-inut ngem marukod nga umatatiddog ken ti kaatiddog ti tropikal a tawen ket saan met nga intero a maipadto; isunga ti gunay ti init-daga ket saanen a naikeddeng a nasayaat a batayan para iti panangipalawag. Iti pannakaipayammo kadagiti atomiko a pagurasan, nagbalinen daytoy a maipalawag ti segundo a naibatay iti kammasapulan a tagtagikua iti natura. Manipud idi 1967, ti segundo ket naipalawagen nga iti:
ti kapaut dagiti paset ti panawen ti 9192631770 iti radiasion a maitunos iti trnsision ti nagbaetan ti dua a hiperpino nga estruktura iti pundamental a kasasaad ti atomo ti sesio 133.[1]
Idi 1997, ti CIPM ket nangpaneknek a ti sumaruno a panangipalawag ket "mangitudo ti nakatalna nga atomo ti sesio ti temperatura iti 0 K."[1]
Dagiti pasaruno ti SI ket masansan a naitiptipon iti balikas a segundo tapno mangibaga kadagiti subdibision ti segundo, kas ti, ti milisegundo (maysa a sangkaribu ti segundo), ti mikrosegundo (maysa a sangkariwriw ti segundo), ken ti nanosegundo (maysa a sangkabilion ti segundo). TBabaen kadagiti pasaruno ti SI, mabalin pay a mausar tapno mangporma dagiti pangpaadu ti segundo a kas ti kilosegundo (maysa a sangkaribu dagiti segundo), dagiti kastoy a pagilangan ket manmano laeng a mausar iti panagsanay. Ti kaaduan ket dagiti dakdakkel a pagbilangan a saan nga SI a saan a naporma babaen dagiti bileg ti sangapulo; imbes ket, ti segundo ket maipaadu babaen ti 60 tapno mangporma ti minuto, a daytoy ket maipaadu babaen ti 60 tapno mangporma ti oras, a daytoy ket maipa-adu babaen ti 24 tapno mangporma ti aldaw.
Ti segundo ket batayan pay a pagbilangan ti oras iti sentimetro-gramo-segundo, metro-kilogramo-segundo, metro-tonelada-segundo, ken dagiti sistema ti pagbilangan ti kadapan-libra-segundo.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c "Unit of time (second)". SI Brochure. BIPM. Naala idi 2013-12-22.
- ^ "sec". Merriam Webster Learner's Dictionary. Naala idi 2012-03-24.
{{cite journal}}: Makasapul ti dakamat journal iti|journal=(tulong)[permanente a natay a silpo] - ^ "Online Etymology Dictionary".
- ^ International System of Units from NIST naala idi 25 Marso 2012.
- ^ "Leap Seconds". Time Service Department, United States Naval Observatory. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-06-11. Naala idi 2012-03-24.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
 | Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |