Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Jump to content

Bangkok: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnos
Content deleted Content added
VisualWikitext
m Typo fixing, replaced: iday → idiay (2) using AWB
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(Dagiti 16 nga agtengnga a rebision babaen dagiti 4 nga agar-aramat a saan a naipakita)
Linia 6: Linia 6:
|motto =
|motto =
|image_skyline = Bangkok montage 2.jpg
|image_skyline = Bangkok montage 2.jpg
|image_size =
|imagesize =
|image_caption = Agpakanawan manipud ti ngato: [[Si Lom]] – [[Sathon]] a distrito ti komersio, [[Wat Arun]], [[Higante nga Indayon]], [[Monumento ti Panagbaligi (Bangkok)|VMonumento ti Panagbaligi]], ken [[Wat Phra Kaew]]
|image_caption = Agpakanawan manipud iti ngato: [[Si Lom]] – [[Sathon]] a distrito ti komersio, [[Wat Arun]], [[Higante nga Indayon]], [[Monumento ti Panagbaligi (Bangkok)|VMonumento ti Panagbaligi]], ken [[Wat Phra Kaew]]
|image_flag =Flag of Bangkok.svg
|image_flag =Flag of Bangkok.svg
|flag_size =
|flag_size =
|image_seal = Seal_Bangkok.png
|image_seal = Seal Bangkok.png
|seal_size =
|seal_size =
|image_map =
|image_map =
Linia 19: Linia 19:
|map_caption1 =
|map_caption1 =
|pushpin_map =Tailandia
|pushpin_map =Tailandia
|coordinates = {{coord|13|45|N|100|28|E|region:TH-10|display=inline,title}}
|coordinates_display = inline,title
|coordinates_region = TH
|subdivision_type = Pagilian
|subdivision_type = Pagilian
|subdivision_name = [[Tailandia]]
|subdivision_name = [[Tailandia]]
Linia 42: Linia 41:
|area_blank1_km2 =
|area_blank1_km2 =
| elevation_ft = 30
| elevation_ft = 30
|population_as_of = 2005 (Senso)<ref name=pop>{{cite web |url=http://www.bangkok.go.th/th/page/index.php?&153-Geography_of_Bangkok&l=en|title=Heograpia iti Bangkok |accessdate=2007-09-08 |work=Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok }}</ref>
|population_as_of = 2005 (Senso)<ref name=pop>{{cite web |url=http://www.bangkok.go.th/th/page/index.php?&153-Geography_of_Bangkok&l=en |title=Heograpia iti Bangkok |accessdate=2007-09-08 |work=Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok |archive-date=2011-07-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110705201641/http://www.bangkok.go.th/th/page/index.php?&153-Geography_of_Bangkok&l=en |url-status=dead }}</ref>
|population_footnotes =
|population_footnotes =
|population_note =
|population_note =
Linia 62: Linia 61:
|timezone = Tailandia
|timezone = Tailandia
|utc_offset = +7
|utc_offset = +7
|latd=13 |latm=45 |lats=8 |latNS=N
|longd=100 |longm=29 |longs=38 |longEW=E
|elevation_footnotes =
|elevation_footnotes =
|postal_code_type =
|postal_code_type =
Linia 77: Linia 74:
|website = http://www.bangkok.go.th
|website = http://www.bangkok.go.th
|footnotes =}}
|footnotes =}}
{{Naglaon ti Tailandes a testo|image=}}
{{Aglaon ti teksto a Tailandes|image=}}


Ti '''Bangkok''' ket isu ti kapitolio a siudad ken kadakkelan nga urbano a lugar idiay [[Tailandia]]. Daytoy ket naamammoan ti [[Pagsasao a Tailandes|Thai]] a kas ti '''Krung Thep Maha Nakhon''' ({{lang|th|กรุงเทพมหานคร}}, naibalikas a kas ti {{IPA-th|krūŋ tʰêːp máhǎː nákʰɔ̄ːn||Th-Krung Thep Maha Nakhon.ogg}}) wenno '''Krung Thep''' ({{Audio|Th-Krung Thep.ogg|listen|help=no}}), a kayatn a saoen ket "siudad dagiti anghel". Ti Bangkok ket isu ti kapusekan ti populasion a siudad idiay Tailandia nga adda dagiti agarup a 12 riwriw nga agtataeng a tattao. Ti Bangkok ket maysa idi a bassit pagkomersion idi aasideg ti sabangan ti [[Karayan Chao Phraya]] idi las-ud ti [[Ayutthaya a Pagarian]] idi maika-15 a siglo. Dayto yket dimmakkel ken nagbalina a lugar ti dua a kapitolio a siudad: ti Thonburi idi 1768 ken ti Rattanakosin idi 1782.
Ti '''Bangkok''' ket isu ti kapitolio a siudad ken kadakkelan nga urbano a lugar idiay [[Tailandia]]. Daytoy ket naamammoan ti [[Pagsasao a Tailandes|Thai]] a kas ti '''Krung Thep Maha Nakhon''' ({{lang|th|กรุงเทพมหานคร}}, naibalikas a kas ti {{IPA-th|krūŋ tʰêːp máhǎː nákʰɔ̄ːn||Th-Krung Thep Maha Nakhon.ogg}}) wenno '''Krung Thep''' ({{Audio|Th-Krung Thep.ogg|listen|help=no}}), a kayatn a sawen ket "siudad dagiti anghel". Ti Bangkok ket isu ti kapusekan ti populasion a siudad idiay Tailandia nga adda dagiti agarup a 12 riwriw nga agtataeng a tattao. Ti Bangkok ket maysa idi a bassit pagkomersion idi aasideg ti sabangan ti [[Karayan Chao Phraya]] idi las-ud ti [[Ayutthaya a Pagarian]] idi maika-15 a siglo. Dayto yket dimmakkel ken nagbalina a lugar ti dua a kapitolio a siudad: ti Thonburi idi 1768 ken ti Rattanakosin idi 1782.


Gapu ti estratihiko a lokasionna idi Abagatan nga Asia, ti Siam (ken kalpasan daytoy ti Tailandia) ket nagbalin a paglapppedan nga estado a nagbaetan dagiti Pranses ken Britaniko a puersa ti kolonia. Ti Bangkok ket nakagun-od ti pakaidiayawan a kas maysa a nawaya, dinamiko, ken makainpluesia a siudad. Tatta nga aldaw, ti Bangkok ket saan laeng a [[Dagiti politika ti Tailandia|politika]], sosial, ken [[Ekonomia ti Tailandia|ekonomiko]] a sentro ti Tailandia, ngem adda pay tipanagidaulo a papel iti panagggatang, komersio, kultura, dagiti arte, edukasion, panagaywan ti salun-at ken pagluganan ti [[Indochina|Indotsina]] a rehion.
Gapu ti estratihiko a lokasionna idi Abagatan nga Asia, ti Siam (ken kalpasan daytoy ti Tailandia) ket nagbalin a paglapppedan nga estado a nagbaetan dagiti Pranses ken Britaniko a puersa ti kolonia. Ti Bangkok ket nakagun-od ti pakaidiayawan a kas maysa a nawaya, dinamiko, ken makainpluesia a siudad. Tatta nga aldaw, ti Bangkok ket saan laeng a [[Dagiti politika ti Tailandia|politika]], sosial, ken [[Ekonomia ti Tailandia|ekonomiko]] a sentro ti Tailandia, ngem adda pay tipanagidaulo a papel iti panagggatang, komersio, kultura, dagiti arte, edukasion, panagaywan ti salun-at ken pagluganan ti [[Indochina|Indotsina]] a rehion.


Ti [[Tiger Cub Economies|panagrang-ay ti puona ti Asia]] idi panawen ti 1980 ken 1990 ket nangiturong kadagiti adu a [[multinasional a koporasion]] a mangpatakder kadagiti rehional a kuartelda idiay Bangkok. Ti siudad tattan ket maysa a nangruna a rehional a puersa itipinansia ken negosio. Ti dumakdakkel nga inpluensian akadagiti politika, kultura, moda ken liwliwa ket mangipakita ti kasasaadna a kas maysa nga Alpha a [[sangalubongan a siudad]].<ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC – Ti Lubong segun ti GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=13 Abril 2010 |accessdate=26 Hunio 2010}}</ref> Idi 2009, isu daytoy ti maikadua a kanginaan a siudad idiay Abagatan-Daya nga Asia iti likudan ti Singapura.<ref>{{cite web|url=http://www.citymayors.com/statistics/expensive-cities-asia.html |title=Dagiti kanginaan a siudad idiay Asia |publisher=Dagiti Mayor ti Siudad |accessdate=26 Hunio 2010}}</ref>
Ti [[Tiger Cub Economies|panagrang-ay ti puona ti Asia]] idi panawen ti 1980 ken 1990 ket nangiturong kadagiti adu a [[multinasional a koporasion]] a mangpatakder kadagiti rehional a kuartelda idiay Bangkok. Ti siudad tattan ket maysa a nangruna a rehional a puersa itipinansia ken negosio. Ti dumakdakkel nga inpluensian akadagiti politika, kultura, moda ken liwliwa ket mangipakita ti kasasaadna a kas maysa nga Alpha a [[sangalubongan a siudad]].<ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC – Ti Lubong segun ti GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=13 Abril 2010 |accessdate=26 Hunio 2010}}</ref> Idi 2009, isu daytoy ti maikadua a kanginaan a siudad idiay Abagatan-Daya nga Asia iti likudan ti Singapura.<ref>{{cite web|url=http://www.citymayors.com/statistics/expensive-cities-asia.html |title=Dagiti kanginaan a siudad idiay Asia |publisher=Dagiti Mayor ti Siudad |accessdate=26 Hunio 2010}}</ref>
Dagiti adu a dulon ti ken mabisbisita iti siudad ken no maipatinayon dagiti agdidinnamag ti kinadakesna a distrito ti nalabbaga a silaw ket nakaaramid daytoy a sininimo ti [[eksotisismo]]. Ti naipakasaritaan a [[Nalatak a Palasio]], [[Wat Arun]], ken [[Templo ti Agsadsadag a Buda]], ken ti panakinayon ti [[Khaosan a kalsada]] ken [[Soi Cowboy]], ket nangruna a papanan dagiti turista idiay kapitolio. Iti panakaitipon nga isu ti ruangan a papanan idiay [[Laos]], [[Burma]], ken [[Cambodia]], daytoy ketmaikadua laeng iti Londres itibilang dagiti tinawen a panagbisbisita.<ref>{{cite web|title=Panagiranggo dagiti kasayaatan a papanan a siudad ti Euromonitor Internasional |url=http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html |accessdate=26 Hunio 2010}}</ref>
Dagiti adu a dulon ti ken mabisbisita iti siudad ken no maipatinayon dagiti agdidinnamag ti kinadakesna a distrito ti nalabbaga a silaw ket nakaaramid daytoy a sininimo ti [[eksotisismo]]. Ti naipakasaritaan a [[Nalatak a Palasio]], [[Wat Arun]], ken [[Templo ti Agsadsadag a Buda]], ken ti panakinayon ti [[Khaosan a kalsada]] ken [[Soi Cowboy]], ket nangruna a papanan dagiti turista idiay kapitolio. Iti panakaitipon nga isu ti ruangan a papanan idiay [[Laos]], [[Burma]], ken [[Cambodia]], daytoy ketmaikadua laeng iti Londres itibilang dagiti tinawen a panagbisbisita.<ref>{{cite web |title=Panagiranggo dagiti kasayaatan a papanan a siudad ti Euromonitor Internasional |url=http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html |accessdate=26 Hunio 2010 |archive-date=2011-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810175955/http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html |url-status=dead }}</ref>


==Pakasaritaan==
== Pakasaritaan ==
{{Nangruna|Pakasaritaan ti Bangkok}}
{{Nangruna|Pakasaritaan ti Bangkok}}
Ti lugar ti Bangkok ket napetsaan manipud idi maikasangapulo ket lima a siglo, idi daytoy ket maysa apurok idiay laud nga igid ti Karayan Chao Phraya, babaen ti panatugray ti [[Ayutthaya a Pagarian|Ayutthaya]].<!--<ref name="Tipawan" /> -->Gapu ti estratihiko a lokasionna idiay asideg ti sabangan ti karayan, ti ili ket nagin-inut iti kinapangrunana. Ti Bangkok ket immununa a nagserbi a kas maysa a lugar ti aduana nga adda dagiti pagsammakedan kadagiti dua a bangir ti karayan, ken nagbalin a ti lugar ti [[sillong ti Bangkok|maysa a sillong idi1688]] nga idiay ti naikapatalawan dagiti Pranses manipud idiay Siam. Kalpasan ti pannakatnag ti Ayutthaya iti [[Konbaung a dinastia|Burmes a Pagarian]] idi 1767, ti kabarbaro a nairangarang nga Ari a ni [[Taksin]] ket nangbangon ti kapitoliona idiay ili, a daytoy ti nagbalin a kuartel ti [[Thonburi a Pagarian]].Ni Ari [[Phutthayotfa Chulalok]] (Rama I), a simmaruno kenni Taksin, ket inyakarna ti kapitolio idiay daya nga igid ken nangbangon ti [[Rattanakosin a Pagarian]] idi 1782. Ti [[Adigi ti Siudad]] ket naipatakder idi 21 Abril, a naipanpanunotan a kas ti petsa ti pannakabangon ti agdama a siudad.<!--<ref name="200 years" /> -->
Ti lugar ti Bangkok ket napetsaan manipud idi maikasangapulo ket lima a siglo, idi daytoy ket maysa apurok idiay laud nga igid ti Karayan Chao Phraya, babaen ti panatugray ti [[Ayutthaya a Pagarian|Ayutthaya]].<!--<ref name="Tipawan" /> -->Gapu ti estratihiko a lokasionna idiay asideg ti sabangan ti karayan, ti ili ket nagin-inut iti kinapangrunana. Ti Bangkok ket immununa a nagserbi a kas maysa a lugar ti aduana nga adda dagiti pagsammakedan kadagiti dua a bangir ti karayan, ken nagbalin a ti lugar ti [[sillong ti Bangkok|maysa a sillong idi1688]] nga idiay ti naikapatalawan dagiti Pranses manipud idiay Siam. Kalpasan ti pannakatnag ti Ayutthaya iti [[Konbaung a dinastia|Burmes a Pagarian]] idi 1767, ti kabarbaro a nairangarang nga Ari a ni [[Taksin]] ket nangbangon ti kapitoliona idiay ili, a daytoy ti nagbalin a kuartel ti [[Thonburi a Pagarian]].Ni Ari [[Phutthayotfa Chulalok]] (Rama I), a simmaruno kenni Taksin, ket inyakarna ti kapitolio idiay daya nga igid ken nangbangon ti [[Rattanakosin a Pagarian]] idi 1782. Ti [[Adigi ti Siudad]] ket naipatakder idi 21 Abril, a naipanpanunotan a kas ti petsa ti pannakabangon ti agdama a siudad.<!--<ref name="200 years" /> -->


Ti ekonomia ti Bangkok ket nagin-inut a dimmakel babaen ti internasional a pagtagilakuan, immuna iti Tsina, ken dagiti nagsubsubli a Lumaud nga agtagtagilako idi nasapa a tengnga ti maikasangapulo ket siam a siglo. A kas ti kapitolio, ti Bangkok ket isu idi ti sentro ti panagpabaro ti Siam idi nakasangsango ti panagtalmeg kadagiti Lumaud a bileg idi naladaw a maikasangapulo ket sian a siglo. Dagiti panagturturay dagiti Ari a ni [[Mongkut]] (Rama IV, 1851–68) ken ni [[Chulalongkorn]] (Rama V, 1868–1910) ket nakakitkita ti panangiyamaammo ti pison a makina, pagmalditan, perokaril a pagiluganan ken dagiti kammasapulan nga estruktura iti siudad, ken ti pay pormal nga edukasion ken panagaywan ti salun-at. Ti Bangkok nagbalin a sentro ti entabada para kadagiti panasalsalisal ti bileg a nagbaetan ti milisia ket dagiti politikal a napilpili idi ti pagilian ket nagikkat ti patingga a monarkia idi 1932. Daytoy idi ket suheto ti [[Hapon a panagsakup ti Tailandia|Hapon a panagsakup]] ken [[Panagbomba ti Bangkok iti Sanagalubongan a Gubat II|Kimmadduan a panagbomba]] idi las-ud ti [[Sangalubongan a Gubat II]], ngem napardas a dimmakdakkel kalpasan ti gubat a paset ti panawen a aks ti nagbanagan ti ti tulong ti panagrang-ay ti Estados Unidos ken dagiti ininted ti gobierno a puonan. Ti papael ti Bangkok a aks maysa a papanan dagiti Amerikano a milisia ket nanagirugi ti bukodna nga industri aiti turismo ken ti pay panagtagilako ti sekso. Dagiti di agpapada a panagrang-ay ti urbano ket nangiturongan ti panagdakkel kadagiti di panagpapada ti matgedan ket ti di nakitkita idi panagyakar manipud kadagiti away a lugar idiay Bangkok; ti pupolasionna ket dimmakkel manipud ti 1.8 aginggana iti 3 riwriw idi kaladawan ti 1960 a tawtawen. Kalpasan ti ipapanaw ti Estados Unidos manipud idiay Bietnam, dagiti negosio ti Hapon ket nangisukat a kas dagiti nangidaulo iti puonan, ken ti panagipadakkel ti panagpataud kadagiti maipapan ti panaglako ti ballasiw taaw ket nanagiturong ti pannakaipadakkel ti pinansia a pagtagilakuan idiay Bangkok.<ref>Baker & Pongpaichit 2005, pp. 37–41, 45, 52–71, 149–150, 162, 199–204.</ref> Ti napardas nga idadakkel ti siudad ket nagtultuloy kadagiti tawtawen ti 1980 ken dagiti tawtawen ti nasapa 1990, aginggana idi napasardeng babaen ti [[pinansia a didigra ti Asia ti 1997]]. Iti dayta a panawenen, adu kadagiti publiko ken sosial a banbanag ti rimrimsua, a mairaman kadagiti pannakasulnot ti inprastruktura a maipakpakita kadagiti nakaro a trapiko ti siudad. Ti papel ti Bangkok a kas ti politikal nga entablado ti pagilian ket agtultuloy a makitkita kadagiti agsasaruno a nadayeg a protesta, manipud kadagiti yaalsa dagiti edtudiante idi [[yaalsa ti 14 Oktubre 1973|1973]] ken ti [[Nadawena panagpapatay ti Unibersidad ti Thammasat|1976]], ti kontra-milisia a demontrasion [[Nangisit a Mayo (1992)|idi 1992]], ken dagiti nagsasaruno a kontra-gobierno a protesta babaen dagiti "[[Kumadduaan ti Tattao para iti Demokrasia|Duyaw a Kamiseta]]" ken dagiti tignay ti "[[Dagiti nalabbasit a Kamiseta (Tailandia)|Nalabbasit a Kamiseta]]" manipud idi 2008 ket dagiti simmakbay.
Ti ekonomia ti Bangkok ket nagin-inut a dimmakel babaen ti internasional a pagtagilakuan, immuna iti Tsina, ken dagiti nagsubsubli a Lumaud nga agtagtagilako idi nasapa a tengnga ti maikasangapulo ket siam a siglo. A kas ti kapitolio, ti Bangkok ket isu idi ti sentro ti panagpabaro ti Siam idi nakasangsango ti panagtalmeg kadagiti Lumaud a bileg idi naladaw a maikasangapulo ket sian a siglo. Dagiti panagturturay dagiti Ari a ni [[Mongkut]] (Rama IV, 1851–68) ken ni [[Chulalongkorn]] (Rama V, 1868–1910) ket nakakitkita ti panangiyamaammo ti pison a makina, pagmalditan, perokaril a pagiluganan ken dagiti kammasapulan nga estruktura iti siudad, ken ti pay pormal nga edukasion ken panagaywan ti salun-at. Ti Bangkok nagbalin a sentro ti entabada para kadagiti panasalsalisal ti bileg a nagbaetan ti milisia ket dagiti politikal a napilpili idi ti pagilian ket nagikkat ti patingga a monarkia idi 1932. Daytoy idi ket suheto ti [[Hapon a panagsakup ti Tailandia|Hapon a panagsakup]] ken [[Panagbomba ti Bangkok iti Sanagalubongan a Gubat II|Kimmadduan a panagbomba]] idi las-ud ti [[Sangalubongan a Gubat II]], ngem napardas a dimmakdakkel kalpasan ti gubat a paset ti panawen a aks ti nagbanagan ti ti tulong ti panagrang-ay ti Estados Unidos ken dagiti ininted ti gobierno a puonan. Ti papael ti Bangkok a aks maysa a papanan dagiti Amerikano a milisia ket nanagirugi ti bukodna nga industri aiti turismo ken ti pay panagtagilako ti sekso. Dagiti di agpapada a panagrang-ay ti urbano ket nangiturongan ti panagdakkel kadagiti di panagpapada ti matgedan ket ti di nakitkita idi panagyakar manipud kadagiti away a lugar idiay Bangkok; ti pupolasionna ket dimmakkel manipud iti 1.8 aginggana iti 3 riwriw idi kaladawan ti 1960 a tawtawen. Kalpasan ti ipapanaw ti Estados Unidos manipud idiay Bietnam, dagiti negosio ti Hapon ket nangisukat a kas dagiti nangidaulo iti puonan, ken ti panagipadakkel ti panagpataud kadagiti maipapan ti panaglako ti ballasiw taaw ket nanagiturong ti pannakaipadakkel ti pinansia a pagtagilakuan idiay Bangkok.<ref>Baker & Pongpaichit 2005, pp. 37–41, 45, 52–71, 149–150, 162, 199–204.</ref> Ti napardas nga idadakkel ti siudad ket nagtultuloy kadagiti tawtawen ti 1980 ken dagiti tawtawen ti nasapa 1990, aginggana idi napasardeng babaen ti [[pinansia a didigra ti Asia ti 1997]]. Iti dayta a panawenen, adu kadagiti publiko ken sosial a banbanag ti rimrimsua, a mairaman kadagiti pannakasulnot ti inprastruktura a maipakpakita kadagiti nakaro a trapiko ti siudad. Ti papel ti Bangkok a kas ti politikal nga entablado ti pagilian ket agtultuloy a makitkita kadagiti agsasaruno a nadayeg a protesta, manipud kadagiti yaalsa dagiti edtudiante idi [[yaalsa ti 14 Oktubre 1973|1973]] ken ti [[Nadawena panagpapatay ti Unibersidad ti Thammasat|1976]], ti kontra-milisia a demontrasion [[Nangisit a Mayo (1992)|idi 1992]], ken dagiti nagsasaruno a kontra-gobierno a protesta babaen dagiti "[[Kumadduaan ti Tattao para iti Demokrasia|Duyaw a Kamiseta]]" ken dagiti tignay ti "[[Dagiti nalabbasit a Kamiseta (Tailandia)|Nalabbasit a Kamiseta]]" manipud idi 2008 ket dagiti simmakbay.


Ti administrasion ti siudad ket immuna napormalisado babaen ni Ari Chulalongkorn idi 1906, iti pannakaibangon ti [[Monthon]] Krung Thep Phra Maha Nakhon ({{lang|th|มณฑลกรุงเทพพระมหานคร}}) a kas maysa a nailian a pannakabingbingay. Idi 1915 ti ''monthon'' ket nagudua kadagiti nadumaduma a probinsia, dagiti administratibo a pagbeddenganna ket adu payen a nabalbaliwan. Ti siudad iti agdama a porma ket napartuat idi 1972 iti pannakaporma ti [[Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok]], a naikapasarunuan ti panagtipon ti Probinsia ti Phra Nakhon idiay akin daya nga igid ti Chao Phraya ken ti Probinsia ti Thonburi idiay laud iti las-ud ti napalabas a tawen.<!--<ref name="200 years" />-->
Ti administrasion ti siudad ket immuna napormalisado babaen ni Ari Chulalongkorn idi 1906, iti pannakaibangon ti [[Monthon]] Krung Thep Phra Maha Nakhon ({{lang|th|มณฑลกรุงเทพพระมหานคร}}) a kas maysa a nailian a pannakabingbingay. Idi 1915 ti ''monthon'' ket nagudua kadagiti nadumaduma a probinsia, dagiti administratibo a pagbeddenganna ket adu payen a nabalbaliwan. Ti siudad iti agdama a porma ket napartuat idi 1972 iti pannakaporma ti [[Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok]], a naikapasarunuan ti panagtipon ti Probinsia ti Phra Nakhon idiay akin daya nga igid ti Chao Phraya ken ti Probinsia ti Thonburi idiay laud iti las-ud ti napalabas a tawen.<!--<ref name="200 years" />-->


==Dagiti nagibasaran==
== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist|colwidth=30em}}
{{Reflist}}


==Dagiti silpo ti ruar==
== Dagiti akinruar a silpo ==
{{commons-inline}}
{{commons-nailinia}}
{{wikivoyage-inline}}
{{wikivoyage-inline}}
*[http://www.bangkok.go.th/ Metropolitano nga Administrasio ti Bangkok]
*[http://www.bangkok.go.th/ Metropolitano nga Administrasio ti Bangkok]
*[http://www.bangkoktourist.com/ Turista ti Bangkok - Opisial apagsurotan ti panagbanniaga manipud ti Dibision ti Turismo ti Bangkok]
*[http://www.bangkoktourist.com/ Turista ti Bangkok – Opisial apagsurotan ti panagbanniaga manipud iti Dibision ti Turismo ti Bangkok] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170512184003/http://www.bangkoktourist.com/ |date=2017-05-12 }}

{{Listaan dagiti kapitolio ti Asia babaen ti rehion}}
{{Kontrol ti autoridad}}


[[Kategoria:Bangkok| ]]
[[Kategoria:Bangkok| ]]
[[Kategoria:Dagiti kapitolio idiay Asia]]
[[Kategoria:Dagiti kapitolio iti Asia]]
[[Kategoria:Dagiti nataengna a lugar idiay Tailandia]]
[[Kategoria:Golpo ti Tailandia]]
[[Kategoria:Golpo iti Tailandia]]
[[Kategoria:Dagiti nataengan a lugar a nabangon idi maika-18 a siglo]]
[[Kategoria:Dagiti probinsia ti Tailandia]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]

Kinaudi a rebision manipud idi 00:23, 22 Hulio 2023

Bangkok
กรุงเทพมหานคร
Krung Thep Maha Nakhon
Agpakanawan manipud iti ngato: Si Lom – Sathon a distrito ti komersio, Wat Arun, Higante nga Indayon, VMonumento ti Panagbaligi, ken Wat Phra Kaew
Agpakanawan manipud iti ngato: Si Lom – Sathon a distrito ti komersio, Wat Arun, Higante nga Indayon, VMonumento ti Panagbaligi, ken Wat Phra Kaew
Wagayway ti Bangkok
Wagayway
Opisial a selio ti Bangkok
Selio
Ti Bangkok ket mabirukan idiay Tailandia
Bangkok
Bangkok
Lokasion
Nagsasabtan: 13°45′N 100°28′E / 13.750°N 100.467°E / 13.750; 100.467Nagsasabtan: 13°45′N 100°28′E / 13.750°N 100.467°E / 13.750; 100.467
PagilianTailandia
NataenganAyutthaya a Paset ti Panawen
Nabangon a kas kapitolio21 Abril 1782
Gobierno
 • KitaEspesial nga administratibo a lugar
 • GobernadorM.R. Sukhumbhand Paribatra
Kalawa
 • Siudad1,568.737 km2 (605.693 sq mi)
 • Metro
7,761.50 km2 (2,996.73 sq mi)
Kangato
9 m (30 ft)
Populasion
 (2005 (Senso)[1])
 • Siudad5,658,953
 • Densidad4,051/km2 (10,490/sq mi)
 • Metro
9,785,136
 • Densidad 
(metro)
1,260/km2 (3,300/sq mi)
 • Nagan dagiti umili
BangkokianBangkoker Tga-Bangkok
Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan
 • HDI0.933 (nangato unay) (Umuna)
Sona ti orasUTC+7 (Tailandia)
Kodigo ti lugar02
Panagrehistro ti karroกรุงเทพมหานคร
ISO 3166-2TH-10
Eropuerto ti SuvarnabhumiIATA: BKK – ICAO: VTBS
Eropuerto ti Don MuangIATA: DMK – ICAO: VTBD
Websitehttp://www.bangkok.go.th
[urnosen iti Wikidata]
Aglaon daytoy nga artikulo kadagiti teksto a Tailandes. No awan ti maitutop a suporta ti panangiparang, mabalin a makitam dagiti maraka-ti-salusod, dagiti kahon, wenno dadduma pay a simbolo imbes a ti Tailandes a sinuratan.

Ti Bangkok ket isu ti kapitolio a siudad ken kadakkelan nga urbano a lugar idiay Tailandia. Daytoy ket naamammoan ti Thai a kas ti Krung Thep Maha Nakhon (กรุงเทพมหานคร, naibalikas a kas ti [krūŋ tʰêːp máhǎː nákʰɔ̄ːn] (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen)) wenno Krung Thep (Maipanggep iti daytoy nga unilisten), a kayatn a sawen ket "siudad dagiti anghel". Ti Bangkok ket isu ti kapusekan ti populasion a siudad idiay Tailandia nga adda dagiti agarup a 12 riwriw nga agtataeng a tattao. Ti Bangkok ket maysa idi a bassit pagkomersion idi aasideg ti sabangan ti Karayan Chao Phraya idi las-ud ti Ayutthaya a Pagarian idi maika-15 a siglo. Dayto yket dimmakkel ken nagbalina a lugar ti dua a kapitolio a siudad: ti Thonburi idi 1768 ken ti Rattanakosin idi 1782.

Gapu ti estratihiko a lokasionna idi Abagatan nga Asia, ti Siam (ken kalpasan daytoy ti Tailandia) ket nagbalin a paglapppedan nga estado a nagbaetan dagiti Pranses ken Britaniko a puersa ti kolonia. Ti Bangkok ket nakagun-od ti pakaidiayawan a kas maysa a nawaya, dinamiko, ken makainpluesia a siudad. Tatta nga aldaw, ti Bangkok ket saan laeng a politika, sosial, ken ekonomiko a sentro ti Tailandia, ngem adda pay tipanagidaulo a papel iti panagggatang, komersio, kultura, dagiti arte, edukasion, panagaywan ti salun-at ken pagluganan ti Indotsina a rehion.

Ti panagrang-ay ti puona ti Asia idi panawen ti 1980 ken 1990 ket nangiturong kadagiti adu a multinasional a koporasion a mangpatakder kadagiti rehional a kuartelda idiay Bangkok. Ti siudad tattan ket maysa a nangruna a rehional a puersa itipinansia ken negosio. Ti dumakdakkel nga inpluensian akadagiti politika, kultura, moda ken liwliwa ket mangipakita ti kasasaadna a kas maysa nga Alpha a sangalubongan a siudad.[2] Idi 2009, isu daytoy ti maikadua a kanginaan a siudad idiay Abagatan-Daya nga Asia iti likudan ti Singapura.[3] Dagiti adu a dulon ti ken mabisbisita iti siudad ken no maipatinayon dagiti agdidinnamag ti kinadakesna a distrito ti nalabbaga a silaw ket nakaaramid daytoy a sininimo ti eksotisismo. Ti naipakasaritaan a Nalatak a Palasio, Wat Arun, ken Templo ti Agsadsadag a Buda, ken ti panakinayon ti Khaosan a kalsada ken Soi Cowboy, ket nangruna a papanan dagiti turista idiay kapitolio. Iti panakaitipon nga isu ti ruangan a papanan idiay Laos, Burma, ken Cambodia, daytoy ketmaikadua laeng iti Londres itibilang dagiti tinawen a panagbisbisita.[4]

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Nangruna nga artikulo: Pakasaritaan ti Bangkok

Ti lugar ti Bangkok ket napetsaan manipud idi maikasangapulo ket lima a siglo, idi daytoy ket maysa apurok idiay laud nga igid ti Karayan Chao Phraya, babaen ti panatugray ti Ayutthaya.Gapu ti estratihiko a lokasionna idiay asideg ti sabangan ti karayan, ti ili ket nagin-inut iti kinapangrunana. Ti Bangkok ket immununa a nagserbi a kas maysa a lugar ti aduana nga adda dagiti pagsammakedan kadagiti dua a bangir ti karayan, ken nagbalin a ti lugar ti maysa a sillong idi1688 nga idiay ti naikapatalawan dagiti Pranses manipud idiay Siam. Kalpasan ti pannakatnag ti Ayutthaya iti Burmes a Pagarian idi 1767, ti kabarbaro a nairangarang nga Ari a ni Taksin ket nangbangon ti kapitoliona idiay ili, a daytoy ti nagbalin a kuartel ti Thonburi a Pagarian.Ni Ari Phutthayotfa Chulalok (Rama I), a simmaruno kenni Taksin, ket inyakarna ti kapitolio idiay daya nga igid ken nangbangon ti Rattanakosin a Pagarian idi 1782. Ti Adigi ti Siudad ket naipatakder idi 21 Abril, a naipanpanunotan a kas ti petsa ti pannakabangon ti agdama a siudad.

Ti ekonomia ti Bangkok ket nagin-inut a dimmakel babaen ti internasional a pagtagilakuan, immuna iti Tsina, ken dagiti nagsubsubli a Lumaud nga agtagtagilako idi nasapa a tengnga ti maikasangapulo ket siam a siglo. A kas ti kapitolio, ti Bangkok ket isu idi ti sentro ti panagpabaro ti Siam idi nakasangsango ti panagtalmeg kadagiti Lumaud a bileg idi naladaw a maikasangapulo ket sian a siglo. Dagiti panagturturay dagiti Ari a ni Mongkut (Rama IV, 1851–68) ken ni Chulalongkorn (Rama V, 1868–1910) ket nakakitkita ti panangiyamaammo ti pison a makina, pagmalditan, perokaril a pagiluganan ken dagiti kammasapulan nga estruktura iti siudad, ken ti pay pormal nga edukasion ken panagaywan ti salun-at. Ti Bangkok nagbalin a sentro ti entabada para kadagiti panasalsalisal ti bileg a nagbaetan ti milisia ket dagiti politikal a napilpili idi ti pagilian ket nagikkat ti patingga a monarkia idi 1932. Daytoy idi ket suheto ti Hapon a panagsakup ken Kimmadduan a panagbomba idi las-ud ti Sangalubongan a Gubat II, ngem napardas a dimmakdakkel kalpasan ti gubat a paset ti panawen a aks ti nagbanagan ti ti tulong ti panagrang-ay ti Estados Unidos ken dagiti ininted ti gobierno a puonan. Ti papael ti Bangkok a aks maysa a papanan dagiti Amerikano a milisia ket nanagirugi ti bukodna nga industri aiti turismo ken ti pay panagtagilako ti sekso. Dagiti di agpapada a panagrang-ay ti urbano ket nangiturongan ti panagdakkel kadagiti di panagpapada ti matgedan ket ti di nakitkita idi panagyakar manipud kadagiti away a lugar idiay Bangkok; ti pupolasionna ket dimmakkel manipud iti 1.8 aginggana iti 3 riwriw idi kaladawan ti 1960 a tawtawen. Kalpasan ti ipapanaw ti Estados Unidos manipud idiay Bietnam, dagiti negosio ti Hapon ket nangisukat a kas dagiti nangidaulo iti puonan, ken ti panagipadakkel ti panagpataud kadagiti maipapan ti panaglako ti ballasiw taaw ket nanagiturong ti pannakaipadakkel ti pinansia a pagtagilakuan idiay Bangkok.[5] Ti napardas nga idadakkel ti siudad ket nagtultuloy kadagiti tawtawen ti 1980 ken dagiti tawtawen ti nasapa 1990, aginggana idi napasardeng babaen ti pinansia a didigra ti Asia ti 1997. Iti dayta a panawenen, adu kadagiti publiko ken sosial a banbanag ti rimrimsua, a mairaman kadagiti pannakasulnot ti inprastruktura a maipakpakita kadagiti nakaro a trapiko ti siudad. Ti papel ti Bangkok a kas ti politikal nga entablado ti pagilian ket agtultuloy a makitkita kadagiti agsasaruno a nadayeg a protesta, manipud kadagiti yaalsa dagiti edtudiante idi 1973 ken ti 1976, ti kontra-milisia a demontrasion idi 1992, ken dagiti nagsasaruno a kontra-gobierno a protesta babaen dagiti "Duyaw a Kamiseta" ken dagiti tignay ti "Nalabbasit a Kamiseta" manipud idi 2008 ket dagiti simmakbay.

Ti administrasion ti siudad ket immuna napormalisado babaen ni Ari Chulalongkorn idi 1906, iti pannakaibangon ti Monthon Krung Thep Phra Maha Nakhon (มณฑลกรุงเทพพระมหานคร) a kas maysa a nailian a pannakabingbingay. Idi 1915 ti monthon ket nagudua kadagiti nadumaduma a probinsia, dagiti administratibo a pagbeddenganna ket adu payen a nabalbaliwan. Ti siudad iti agdama a porma ket napartuat idi 1972 iti pannakaporma ti Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok, a naikapasarunuan ti panagtipon ti Probinsia ti Phra Nakhon idiay akin daya nga igid ti Chao Phraya ken ti Probinsia ti Thonburi idiay laud iti las-ud ti napalabas a tawen.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ "Heograpia iti Bangkok". Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-07-05. Naala idi 2007-09-08.
  2. ^ "GaWC – Ti Lubong segun ti GaWC 2008". Lboro.ac.uk. 13 Abril 2010. Naala idi 26 Hunio 2010.
  3. ^ "Dagiti kanginaan a siudad idiay Asia". Dagiti Mayor ti Siudad. Naala idi 26 Hunio 2010.
  4. ^ "Panagiranggo dagiti kasayaatan a papanan a siudad ti Euromonitor Internasional". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-08-10. Naala idi 26 Hunio 2010.
  5. ^ Baker & Pongpaichit 2005, pp. 37–41, 45, 52–71, 149–150, 162, 199–204.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Bangkok iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Bangkok manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Bangkok&oldid=399613"