Ռաֆայէլ Իսրայէլեան

Ռաֆայէլ Իսրայէլեան;
Ծնած է	4 (17) Սեպտեմբեր 1908
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	8 Սեպտեմբեր 1973 (65 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Թիֆլիսի Գեղարուեստի Ակադեմիա; Ի. Ե. Ռեփինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան հիմնարկի
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Սարդարապատ, Ռեստորանի շենք. «Ծովինար» ռեստորանը?, Գերեզման Անհայտ զինվորի?, Հայոց ցեղասպանության հուշարձան?, Հուշաղբյուր՝ Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին? եւ Հուշաղբյուր Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին?
Մասնագիտութիւն	ճարտարապետ, դասախօս
Աշխատավայր	Հայաստանի ազգային բազմարուեստի համալսարան; Հայնախագիծ?
Անդամութիւն	ԽՍՀՄ ճարտարապետների միություն?
Երեխաներ	Վահագն Իսրայէլեան եւ Արսէն Իսրայէլեան
Կայքէջ	rafaelisraelyan.com

Պատկեր:Istlm4.jpg

Ռաֆայէլ Իսրայէլեան

Ռաֆայէլ Իսրայէլեան (4 (17) Սեպտեմբեր 1908^[1], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն^[1] - 8 Սեպտեմբեր 1973(1973-09-08)^[2]^[1], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[1]), հայ ճարտարապետ, «Սարդարապատի ճակատամարտը» յուշահամալիրի հեղինակը։

Կենսագրութիւն

Ռաֆայէլ Սարգիսի Իսրայէլեանը ծնած է 17 Սեպտեմբեր 1908-ին, Թիֆլիս։ Հայրը՝ Սարգիս Յակոբ Իսրայէլեանը ծնած է Շուշի։ Սարգիս Իսրայէլեանը հայոց լեզուի եւ գրականութեան մասնագէտ, բանահաւաք, ծաւալած է աշխուժ գիտական եւ կրթական գործունէութիւն Արցախի տարբեր շրջաններուն եւ Թիֆլիսի մէջ։ Իսկ մայրը՝ Մարիամ Հախնազարեանը ծնած է Նախիջեւան (ներկայիս՝ Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն)։

Ռաֆայէլ Իսրայէլեանը 1925 թուականին աւարտած է Թիֆլիսի թիւ 72 աշխատանքային դպրոցը։ 1926-1928 թուականներուն ուսանած է Վրաստանի գեղարուեստի ակադեմիային մէջ՝ ճարտարապետութեան ճիւղը։ Ուսանելու տարիներուն ան ձեռք բերած է ճարտարապետական հիմնարար գիտելիքներ^[3]։

1929-1932 թուականներուն ուսանած է Լենինկրատի (այժմ՝ Սան Բեթերբուրգ) Կոմունալ շինարարութեան ինստիտուտի ճարտարապետութեան ճիւղը։ Աւարտած է, որպէս ճարտարապետ նախագծող։

1932-1934 թուականներուն ուսանած է Լենինկրատի ԽՍՀՄ Գեղարուեստի ակադեմիայի Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտին մէջ եւ 1934 թուականին աւարտած է ինստիտուտին առընթեր վկայականի նախագիծերու նախապատրաստական դասընթացքները։ «Գերազանցութեամբ» պաշտպանած է վկայականի նախագիծը, ստանալով ճարտարապետ-արուեստագէտի կոչում։ 1936 թուականին աւարտած է Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտի վարպետութեան կատարելագործման դասընթացքները՝ ստանալով ճարտարապետ-նկարիչի կոչում։

1934 թուականին ամուսնացած է Սոֆիա Մուրատեանի հետ։

1936 թուականին տեղափոխուած է Երեւան։

1936-1941 թուականներուն աշխատած է ՀԽՍՀ Կոմունալ տնտեսութեան ժողկոմատին առընթեր ճարտարապետական-նախագծային թիւ 2 արուեստանոցին մէջ (1938 թուականէն «Հայպետնախագիծ») որպէս ճարտարապետ։

1941-1943 թուականներուն աշխատած է Հայաստանի պատմական յուշարձաններու պահպանութեան կոմիտէին մէջ, որպէս աւագ գիտաշխատող։ 1941-1963 թուականներուն դասաւանդած է Երեւանի արհեստագիտական ինստիտուտին մէջ՝ որպէս աւագ դասախօս։

1944 թ. կայացած է Իսրայէլեանի առաջին անհատական ցուցահանդէսը՝ Հայաստանի ճարտարապետներու տան մէջ։ Առաջին կարգի մրցանակի արժանացած է Երեւանի մէջ կառուցուելիք Յաղթանակի կամարի նախագիծին համար, բաց մրցոյթի ընթացքին։

1945 թ. պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1947 թ. ճարտարապետութեան երիտասարդ վարպետներու ստեղծագործութիւններու 2-րդ համամիութեանական ստուգատեսին մէջ արժանացած է առաջին մրցանակի։

1947-1949 թթ. աշխատած է Հայկական ԽՍՀ մինիստրներու խորհուրդին առընթեր ճարտարապետութեան գործերու վարչութեան ճարտարապետական արուեստանոցին մէջ, իբրեւ ճարտարապետ-նախագծող։

1949-1951 թուականներուն աշխատած է Երքաղսովետի գործկոմի ճարտարապետական արուեստանոցին մէջ իբրեւ ճարտարապետ-նախագծող։

1950 թուականին ընտրուած է Երեւանի քաղաքային խորհուրդի պատգամաւոր։

1950 թուականին պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1951 թուականին «Յաղթանակ» յուշարձանի ճարտարապետութեան համար արժանացած է ԽՍՀՄ պետական առաջին կարգի մրցանակի։

1951-1973 թուականներուն աշխատած է «Հայարդնախագիծ» (մինչեւ 1959՝ «Հայճարտնախագիծ») ինստիտուտին մէջ իբրեւ բաժնի գլխաւոր ճարտարապետ։

1952 թուականին Լենինկրատի մէջ՝ ԽՍՀՄ Գեղարուեստի ակադեմիայի Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտին մէջ պաշտպանած է «Իմ աշխատանքները ճարտարապետութեան մէջ» թեմայով ատենախօսութիւնը եւ ստացած է ճարտարապետութեան թեկնածուի գիտական աստիճան։

1961 թուականին Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է Հայկական ԽՍՀ արուեստի վաստակաւոր գործիչի պատուաւոր կոչումին։ Պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1968 թուականին Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է Հայկական ԽՍՀ վաստակաւոր ճարտարապետի պատուաւոր կոչումին։

1969 թուականին կայացած է Իսրայէլեանի անհատական ցուցահանդէսը Թբիլիսիի մէջ։

1970 թուականին ԽՍՀՄ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է ԽՍՀՄ ժողովրդական ճարտարապետի պատուաւոր կոչումին։

1973 թուականի Սեպտեմբեր 8-ին մահացած է Երեւան։

Գործերու ցանկ

«Արարատ» տրեստի գինիի մառանները (Գ. Քոչարի համահեղինակութեամբ)
«Սարդարապատի հերոսամարտի յուշահամալիրը» Արմաւիրի մարզ
«Չարենցի կամար» յուշակոթողը Երեւան-Գառնի մայրուղի
«Յաղթանակ» զբօսայգիի մուտքի յաղթակամարը՝ Ազատութեան պ.
Յաղթանակի յուշարձան-թանգարանը «Յաղթանակ» զբօսայգի
1918 թ Ապարանի հերոսամարտի յուշահամալիրը՝ Ապարան
«Մուսա-լեռան հերոսական ճակատամարտը յուշարձանը» գ. Մուսալեռ
«1920 թ Հաճընի հերոսամարտը յուշարձանը» ՝ Նոր Հաճըն
Ջրանցոյց Հրազդանի կիրճին մէջ՝ Հրազդան գետի վրայի ջրանցոյցը
Յուշարձան՝ Բ. Համաշխարհային պատերազմի ընթացքին զոհուած Կարբի գիւղի բնակիչներուն՝ գ. Կարբի
Հայաստանի ազգագրութեան թանգարանի շէնքը՝ Արմաւիրի մարզ
Ֆիզիկայի ինստիտուտի տարրալուծարանի մասնաշէնքը՝ Բիւրականի շրջակայքին մէջ
«Խերես» գինիի գործարանը՝ գ. Օշական
Բնակելի շէնք՝ Բագրատունեաց պ.
Սեփական մենատունը՝ Սարեան փ. 9
Նկարիչներու միութեան շէնքը՝ Շառլ Ազնաւուրի հրապարակ
Աղբիւր-յուշարձան՝ նուէր Իտալիոյ Կառառէ քոյր-քաղաքին՝ Տէրեան-Իսահակեան փ. խաչմերուկ (զբօսայգիի մէջ)
«Առիւծ» կոթող-ցուցանակը՝ Կոտայքի մարզ, դէպի Գեղարդ տանող ճանապարհին վրայ
«Արծիւ-շինարար» կոթող-ցուցանակը՝ Երեւանի հարաւային մուտքի մօտ
«Վահագն վիշապաքաղ» կոթող-ցուցանակը՝ Երեւանի հիւսիսային մուտքի մօտ
Տուֆէ նստարան Աւետիք Իսահակեանի տուն-թանգարանի բակին մէջ՝ Զարոբեան փ. 20

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ikonnikov A. V. Israyelyan, Rafayel // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T042544
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103936311"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>
↑ horizonweekly.ca https://horizonweekly.ca/en/73205-2/։ արտագրուած է՝ 2020-11-18

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q103936311"><i_class="wef_low_priority_links">Ikonnikov&nbsp;A.&nbsp;V.</i>_[[:d:Q103936311|Israyelyan,_Rafayel]]_//_''[[:en:Grove_Art_Online|Grove_Art_Online]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:d:Q56691875|J.&nbsp;Turner]]_—_[[:en:Oxford|[Oxford,_England]]],_[[:en:Basingstoke|Houndmills,_Basingstoke,_England]],_[[:Նիւ_Եորք|New_York]]:_[[:en:Oxford_University_Press|OUP]],_2018._—_[http://dx.doi.org/10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T042544_doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T042544]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103936311"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Ikonnikov A. V. Israyelyan, Rafayel // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T042544
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103936311"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>

[3] horizonweekly.ca https://horizonweekly.ca/en/73205-2/։ արտագրուած է՝ 2020-11-18

[1]

[2]

[3]