Կանտատ
Կանտատ (իտալ.՝ cantata, լատին․՝ cantare — երգել), վոկալ-գործիքային մեծակտավ ստեղծագործություն, սովորաբար՝ մեներգչի, երգչախմբի և նվագախմբի համար։
Լինում է հոգևոր և աշխարհիկ[1] (18-րդ դարից դարձել է գերիշխող), նաև հանդիսավոր, քնարական, թախծալի, ուրախալի, պատմողական, լինում է տարբեր բովանդակության և բնույթի, երբեմն զուգորդված այլ ժանրերի հետ (օպերա-կանտատ, սիմֆոնիա-կանտատ, պոեմ-կանտատ, երգ-կանտատ, բեմական-կանտատ)։ Սովորաբար բաղկացած է նախանվագից (սիմֆոնիա, պրելյուդ, նախերգանք և այլն), արիաներից, ասերգերից և խմբերգերից։ Կատարողական կազմով, կառուցվածքով, բեմական գործողության բացակայությամբ նման է օրատորիային, սակայն տարբերվում է համեմատաբար փոքր ծավալով, առավել կամերայնությամբ, հաճախ՝ չունի թեմայի դրամատիկական մշակում։ Որոշ դեպքերում էլ այնքան են նմանվում, որ գրեթե անհնար է տարբերել միմյանցից։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սկզբնավորվել է Իտալիայում 17-րդ դարի առաջին կեսին[2]. նախապես այդպես են անվանել խոշոր վոկալ ստեղծագործությունները։ Եզրույթն առաջինն օգտագործել է իտալացի կոմպոզիտոր Ա. Գրանդին («Cantate et Arie», 1620): Իտալական առաջին կանտատները մենակատար վոկալ պիեսներ էին, հիմնականում՝ աշխարհիկ։ Հոգևոր կանտատը ձևավորվել է Գերմանիայում, որի զարգացմանը նպաստել են Է. Նոյմայստերի կազմած կանտատների տեքստերի ժողովածուները (1704-1714), որտեղ զուգակցել է աստվածաշնչյան թեմաներով տեքստեր, խմբերգային ստրոֆներ (տներ), ասերգեր, արիաներ։ Այդ տեսակի բազմաթիվ (պահպանվել են 200-ից ավելի) կանտատներ է գրել Յ. Ս. Բախը[3]. հեղինակ է նաև շուրջ 20 աշխարհիկ կանտատների («Գեղջկական», «Ֆեբոս և Պան» և այլն)։
Կանտատի զարգացման հաջորդ փուլը պայմանավորված է Վ. Ա. Մոցարտի ստեղծագործությամբ. մշակել է խմբերգային ոճ, որը կատարյալ ձևերով ներկայացրել է իր «Ռեքվիեմ»-ում։ Այդ ժանրին է պատկանում նաև Լ. վան Բեթհովենի «Ծովային լռություն և հաջող նավարկություն» (ըստ Յ. Վ.Գյոթեի բանաստեղծությունների) երկը։ Նրա 9-րդ սիմֆոնիայի ավարտը՝ երգչախմբի և մեներգիչների մասնակցությամբ, ըստ էության, նույնպես կանտատ է։
Ռուսաստանում կանտատը, սկզբնավորվելով 18-րդ դարում, բարձունքի է հասել Պյոտր Չայկովսկու, Ն. Ռիմսկի-Կորսակովի, Ս. Տանեևի, Ս. Ռախմանինովի[4], Ալեքսեյ Վերստովսկու[5][6] գործերում։ Ն. Մյասկովսկու, Մ. Պրոկոֆևի, Դմիտրի Շոստակովիչի, Յու. Շապորինի[7] կանտատներում հիմնավոր տեղ է գրավում պատմական-հերոսական, հայրենասիրական թեմատիկան։
Արևմտաեվրոպական երաժշտության մեջ բարձրարժեք կանտատ են ստեղծել նաև Զ. Կարիսիմին, Ա. Ստրադելան, Ա. Սկարլատին, Ֆ. Շուբերտը, Գ. Մահլերը (սիմֆոնիա-կանտատ), Պ. Հինդե-միթը, և ուրիշներ։ 19-րդ դարում, մասնավորապես ռոմանտիկ կոմպոզիտորների ստեղծագործության մեջ, կանտատը մղվել է երկրորդ պլան։ 20-րդ դարի եվրոպական երաժշտության մեջ կանտատին անդրադարձել են տարբեր ոճերի կոմպոզիտորներ՝ Ա. Վեբեռնը, Կ. Օրֆը (բեմական-կանտատ), Պ. Բուլեզը, Ք. Պենդերեցկին և ուրիշներ։
Կանտատը հայ պրոֆեսիոնալ երաժշտության ինքնուրույն ժանրերից է։ Նշանավոր են Մ. Եկմալյանի, Ալեքսանդր Սպենդիարյանի, Արմեն Տիգրանյանի, Հարո Ստեփանյանի, էդուարդ Միրզոյանի, Ա. Հարությունյանի (համընդհանուր ճանաչում է գտել «Հայրենիք» կանտատը), Էդգար Հովհաննիսյանի, Դ. Հախինյանի կանտատները։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ф. С. Капица История мировой культуры. — ACT : Слово, 2010. — 606 с. — ISBN 978-5-17-064681-4
- ↑ Timms, Colin, Nigel Fortune, Malcolm Boyd, Friedhelm Krummacher, David Tunley, James R. Goodall, and Juan José Carreras. 2001. «Cantata», §I. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
- ↑ Dellal, Pamela. «What is a Cantata?». emmanuelmusic.org. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 22-ին.
- ↑ «Борис Тараканов. Три русские кантаты». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 4-ին.
- ↑ «Т. Корженьянц Алексей Верстовский». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
- ↑ «А. Н. Верстовский». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
- ↑ «Б. В. Левик. Кантата». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Alfred Dürr, Die Kantaten van J.S. Bach mit ihren Texten, Vols 1 en 2, Kassel, 1985.
- K. Hofmann, Neue Ueberlegungen zur Bachs Weimarer Kantaten-Kalender, in։ Bach Jahrbuch 1993 p. 9-30.
- Gert Oost, Aan de hand van Bach Tekst en uitleg bij een jaargang Bachcantates (Zoetermeer, 2006) ISBN 90-239-2130-5
- Hans-Joachim Schulze, Die Bach-Kantaten. Einführung zu sämtlichen Kantaten Johann Sebastian Bachs, Edition Bach Archiv Leipzig, 760 p., 2006.
- Albert Schweitzer, J.S. Bach, Engelse vertaling, 2 banden, Dover Publications, New York, 1966 (deel 2 gaat over Bachs vocale werk).
- Maarten 't Hart, J.S. Bach met een klein compendium van de cantates, Uitg. Arbeiderspers, 2000.
- Mar van der Velden, Een vaste Burcht (BWV 80), en drie andere cantates (BWV 21,106,140) van J.S. Bach, Uitg. Callenbach, Nijkerk, 1992, ISBN 90-266-0304-5.
- Christoph Wolff, Johann Sebastian Bach, zijn leven, zijn muziek, zijn genie, Bijleveld, Utrecht, 2000, 607 blz., (Nederlandse vertaling van Johann Sebastian Bach; The Learned Musician).
- Christoph Wolff (red.), De wereld van de Bach-cantates [1. Johann Sebastian Bachs geestelijke cantates van Arnstadt tot Köthen (240 p.); 2. Johann Sebastian Bachs wereldlijke cantates (240 p.); 3. Johann Sebastian Bachs kerkelijke cantates uit Leipzig (264 p.)]. Onder redactie van Christoph Wolff, ingeleid door Ton Koopman, Uniepers Abcoude, 2000.
- Кантата // Литературная энциклопедия терминов и понятий / Под ред. А. Н. Николюкина. — Институт научной информации по общественным наукам РАН: Интелвак, 2001. — 1596 с. — ISBN 5-93264-026-X
- Кантата // Словарь литературоведческих терминов / Ред.-сост.: Л. И. Тимофеев и С. В. Тураев. — М.: «Просвещение», 1974. — С. 121. — 509 с. — 300 000 экз.
- Соловьёв Н. Ф. (1890–1907). «Кантата». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է «Հայ երաժշտության հանրագիտարանից», որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 242)։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանտատ» հոդվածին։ |
| ||||||
