Trencadís

O trencadís (termo da lingua catalá que podería traducirse como 'troceado' ou 'picado') é un tipo de aplicación ornamental do mosaico a partir de fragmentos cerámicos —basicamente azulexos— unidos con argamasa; moi habitual e característico na arquitectura modernista catalá.^[1]

Os arquitectos modernistas xa eran —quizais por respecto aos recursos estéticos da albanelaría mediterránea— afeccionados ao uso de baldosas cerámicas, pero foi Antoni Gaudí quen propuxo o sistema inédito do «trencadís». Segundo unha anécdota da vida do artista, Gaudí foi ao taller de Lluís Brú e ao ver como colocaban as pezas, agarrou unha baldosa e unha maceta e rompéndoa exclamou: «“A grapats l’heu de posar! No acabarem mai si no”» (A mancheas téñense que pór, se non, non acabaremos nunca).^[2][3] Considerouse a Josep Maria Jujol o encargado de aplicar esa 'técnica' e quen lle deu a personalidade característica.

Utilizábase material desbotado da fábrica Pujol i Bausis, emprazada en Esplugas de Llobregat, ademais de fragmentos de pratos e cuncas de café de louza branca de diversa procedencia. Tamén se utilizaron baldosas de cerámica e o mosaico coa técnica do opus tessellatum.^[4]

Co fin de conseguir cromatismo, optouse pola utilización de cerámica esmaltada, que ofrece cores vivas, aproveitando a superficie lisa e puída xunto coa superficie tridimensional da súa arquitectura, para causar o máximo efecto de brillo ao incidir a luz nas composicións.

Podíase construír cun método de aplicación indirecto, formándoo no taller sobre un persoal de papel, tapando o debuxo cos fragmentos de azulexo ("boca abaixo", deixando á vista o reverso), e levándoo despois ao seu lugar definitivo, sobre o que se dispón en sentido inverso. Cando se dá sen deseño previo, cun método de aplicación directa sobre unha superficie de morteiro brando ("boca arriba", deixando á vista o anverso), é a habilidade artesanal do operario a que determina a beleza do resultado, que inclúe alteracións na superficie e cambios de plano, dando unha sensación de espontaneidade. Ás veces, insistíase na aleatoriedade.^[5]

A técnica do trencadís utilizouse por primeira vez na aldaba da entrada dos pabillóns Güell (en catalán Pavellons Güell), na avenida de Pedralbes de Barcelona. Nesa propiedade, a arquitectura sinuosa fixo necesario romper baldosas onde non podían ser utilizadas na súa totalidade.

Ao se escachar baldosas que xa tiñan a súa propia decoración e realizar unha nova composición sen relación cos debuxos das pezas enteiras, unido á mestura de fragmentos de diversas pezas, conséguense efectos visuais peculiares e distintivos desta técnica. Na actualidade séguese utilizando esta técnica noutras obras.

• 
  Chemineas da Casa Batlló, de Gaudí
• 
  Azotea da Casa Milá; foron empregados fragmentos de botellas no canto de azulexos.
• 
  Auditorio de Tenerife.
• 
  Ciutat de les Arts i les Ciències, de Santiago Calatrava.
• 
  Cripta da Colonia Güell.
• 
  Nido de Quetzatcoatl, de Javier Senosiain

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Trencadís