Rorcual alibranco

O rorcual alibranco,^[1] ou balea alibranca,^[2] é un unha especie de mamífero mariño da orde dos cetáceos, suborde dos misticetos e familia dos balenoptéridos, unha das sete que integran o xénero Balaenoptera.

É o máis pequeno de todos os rorcuais e tamén o máis abundante,^[2][3][4]

Debido ao seu pequeno tamaño, e á súa área de distribución no hemisferio boreal, coñécese en francés como petit rorqual de l’Atlantique Nord. Está estreitamente emparentado coa especie Balaenoptera bonaerensis (o petit rorqual austral, en francés).^[5][6]

A especie foi descrita en 1804 polo zoólogo francés Bernard-Germain de Lacépède na súa obra Histoire naturelle des cétacées: 134. En Buffon, Histoire naturelle Arquivado 19 de marzo de 2011 en Wayback Machine., vol. 37: 317.^[7][8]

O epíteto específico, acutorostrata, está formado polos elementos do latín científico acut-, do adxectivo latino acūtus, -a, -um 'afiado', 'acabado en punta', que é o participio do verbo acuo 'afiar', e -rostrata, forma feminina do adxectivo latino rostrātus, -a, -um 'que remata en forma de bico' (derivado de rostrum, -i, 'bico de ave', 'fociño', formas unidas coa letra -o- para facilitar a pronuncia. Literalmente: [rorcual] 'de fociño afiado'.

Segungo o Sistema Integrado de Información Taxonómica e a Encyclopedia of Life recoñécense as dúas subespecies seguintes:^[9][10][11]

• Balaenoptera acutorostrata acutorostrata Lacépède, 1804
• Balaenoptera acutorostrata scammoni Deméré, 1986

Ademais de polo nome que lle adxudicou Lacépède, e actualmente válido, a especie Balaenoptera acutorostrata coñeceuse tamén polos sinónimos seguintes:^[8]

No Vocabulario multilingüe dos profesores Lahuerta e Vázquez denomínase a especie Balaenoptera acurrostrata como rorcual alibranco,^[13] mentres que na Guía dos mamíferos de Galicia, os seus autores, Díaz d'a Silva e Cartelle, optan polo nome balea alibranca.^[2]

As principais características morfolóxicas desta especie son:^[2][4]

• Mide de 7 a 9,8 m de lonxitude e o seu peso oscila entre as 5 e as 10 t. En xeral, as femias son ao redor de 0,5 m máis grandes que os machos.
• O seu corpo é compacto, coa cabeza angosta e triangular, rematada en punta (ao que alude o seu nome científico), e está provista dunha quilla ou crista característica.

• A coloración é escura na cabeza, no dorso e na rexión dorsal da aleta caudal, branca na rexión ventral e na parte inferior das aletas pectorais, e gris nos flancos, no pedúnculo caudal e na parte superior das aletas pectorais. Ten unha mancha branca nas aletas pectorais (ao que alude o seu nome vulgar) e bandas claras en forma de "V" invertida por detrás da cabeza e os orificios respiratorios.
• As aletas pectorais son delgadas e acabadas en punta. A dorsal é alta e falciforme, e está situada no terzo posterior do dorso. A aleta caudal está formada por dous lóbulos distais longos e finos.
• Presenta de 30 a 70 dobras gulares que se estenden até o final das aletas pectorais.
• Posúe de 231 a 360 barbas no maxilar superior, de até 27 cm de lonxitude, e tonalidades que van da branco-amarelada á gris.

Os Balaenoptera acutorostrata encóntranse en todos os océanos do mundo, especialmente no hemisferio boreal. Prefiren as augas tépedas (en inverno) e frías (no verán). Obsérvanse frecuentemente en augas costeiras e son menos comúns nas augas tropicais. Durante o inverno tipicamente desprázanse cara augas máis cálidas e en verán móvense máis cerca das polares, aínda que algunhas poboacións permanecen na mesma zona durante todo o ano. Visitan con frecuencia as augas de Galicia.^[2][4]

Encontramos este cetáceo no leste entre o Mediterráneo occidental e central e o límite dos xeos do Ártico. Ao oeste, pódese ver entre as Antillas e o golfo de México oriental. Desde a primavera (marzo) ao outono (decembro), esta é a especie máis común dos balenoptéridos nas augas do río San Lourenzo. Obsérvase tamén cara ao norte até o bordo occidental da baía de Ungava (Quebec).^[6]

A poboación mundial da especie estímase nuns 209 800 individuos, dos que 174 000 habitan no Atlántico norte, 10 800 nas costas de Groenlandia occidental e 25 000 no Pacífico noroccidental e no mar de Okhotsk.^[4]

Balaenoptera acutorostrata parece ser unha especie principalmente solitaria ou que forma pequenos grupos de 2 ou 3 individuos, grupos que poden aumentar considerabelmente os seus efectivos en áreas de alimentación.^[2] Pero recentes investigacións revelaron que son máis sociais do que se crí­a anteriormente.^[4]

O Balaenoptera acutorostrata é un nadador relativamente rápido (pode alcanzar até os 12 nós durante traxectos curtos); ás veces realiza saltos ou emerxe ergueito (para espreitar). Cando sae á superficie para respirar, o seu fociño aparece en primeiro lugar. Pode permanecer baixo a auga durante aproximadamente vinte minutos.^[4]

É pouco frecuente ver nadar a estes cetáceos diante da proa das embarcacións, pero poden facelo acompañando aos barcos a certa distancia, e tamén se poden observar algunhas veces alimentándose cerca da superficie canda bandadas de aves mariñas.^[4]

Antes de mergullarse en augas profundas, o Balaenoptera acutorostrata efectúa xeralmente de 5 a 8 respiracións, separadas por uns trinta segundos. Despois mergúllase arqueando o dorso, sen mostrar a cola.^[5][14] Pode permanecer baixo a auga de 3 a 10 min, cun máximo de 20.^[4]

Esta especie pode emitir sons similares a gruñidos e estalos de frecuencias e duracións moi variábeis. Rexistráronse, ao longo da costa de Terra Nova, sons de frecuencias tan baixas como de 80 Hz e outros que pasaban dos a 20 kHz.^[5][6]

O réxime alimentario do Balaenoptera acutorostrata está formado sobre todo por krill e pequenos peixes que viven en cardumes, como o capelán (Mallotus villosus).^[4] Este último constituiría, segundo un estudo realizado en 1963 en animais capturados fronte ás costas de Terra Nova, a maior parte da súa dieta.^[5] Este cetáceo non se alimenta doutros peixes máis que cando o capelán escasea. Entre estes peixes están, sobre todo, os arenques, os bolos e outros ammodítidos e os bacallaus.

Cando se alimenta, Balaenoptera acutorostrata utiliza diferentes técnicas para aglomerar ás súas presas. Como outros cetáceos, pode describir círculos concéntricos ao redor dun banco de peixes ou de krill para despois xurdir desde abaixo para engulilos, mostrando a súa rosada garganta dilatada. Ademais destes movementos, é capaz de servirse das correntes mariñas, das rochas e até do casco dos barcos para reagrupar súas presas.^[5][6][15]

Alcanza a madurez sexual cando acada os 7 m de lonxitude, aos de 6 a 8 anos de idade. Os emparellamentos ocorren de novembro a marzo (no Atlántico norte). Os partos suceden na primavera, tras de 11 a 12 meses de xestación. As crías ao naceren miden entre 240 e 280 cm, e son aleitadas durante de 4 a seis meses.^[2][14]

As maiores ameazas para esta especie son á caza de baleas, a contaminación quí­mica das augas e o enmallado en redes de pesca.^[4] O seu maior depredador é a candorca (Orcinus orca).^[8] Balaenoptera acutorostrata é unha especie de cetáceo aínda hoxe cazada por certoss países, como Noruega, o Xapón e Groenlandia. Aprovéitase a súa carne.^[16]

Desde 2008 a Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais (UICN) cualifica o status de Balaenoptera acutorostrata como LC (pouco preocupante) xa que, aínda non hai ningunha estimación do tamaño da poboación mundial total, as estimacións das partes da súa área de dispersión no hemisferio norte (cun total de máis de 100 000 individuos) demostran que está moi por riba dos limiares para incluíla nunha categoría de ameaza. Aínda que se detectaron descensos nalgunhas zonas, non hai ningún indicio de que a poboación mundial diminuíra como para cualificala nunha categoría de ameaza.^[17]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Rorcual alibranco

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Rorcual alibranco

• Carwardine, M. (1995): Ballenas, delfines y marsopas. Guía visual de todos los cetáceos del mundo. Barcelona: Omega. ISBN 978-84-282-1037-3.
• Díaz d'a Silva, J. I. e Cartelle, Y. (2007): Guía dos mamíferos de Galicia. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 978-84-96893-20-7.
• Duguy, R. e Robineau, D. (1987): Guía de los mamíferos marinos de Europa. Barcelona: Omega. ISBN 978-84-282-0811-5.
• Lahuerta Mouriño, Fernando e Francisco X. Vázquez Álvarez (2000): Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos. Santiago: Xunta de Galicia. ISBN 978-84-453-2913-8.
• Pérez Alberti, A. (dir.) (1982): Xeografía de Galicia. Tomo I. O medio. A Coruña: Edicións Sálvora. ISBN 978-84-85779-12-6.
• Perrin, William F., Bernd Wursig & J. G. M. Thewissen (eds.) (2002): Encyclopedia of Marine Mammals. 2ª ed. San Diego, California: Academic Press. ISBN 978-0-12-373553-9.
• Schokkenbroek, Joost C. A. (2008): Trying-out: An Anatomy of Dutch Whaling and Sealing in the Nineteenth Century, 1815-1885. Amsterdam: Aksant Academic Publishers. ISBN 978-90-5260-283-7.
• Tönnesen, J. N. & Arne Odd Johnsen (1982): The history of modern Whaling. Londres: C. Hurst & Co. ISBN 978-0-905838-23-6; Canberra: Australian National University Press. ISBN 978-0-7081-0749-2; Berkeley, California, USA: University of California Press. ISBN 978-0-520-03973-4.
• Wilson, D. E. & Reeder, D. M. (eds.) (2005): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference. Third edition. Baltimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-4.

• Cetáceos
• Misticetos
• Balenoptéridos
• Balenopterinos
• Caza de baleas
• Caza de baleas en Galicia

• List of Marine Mammal Species and Subspecies en Society for Marine Mammalogy (en inglés).
• Coordinadora para o Estudo dos Mamíferos Mariños (CEMMA) (en galego).
• Sociedad para la Conservación de Ballenas y Delfines / Whale and Dolphin Conservation Society (WDCS) (en castelán)
• FAO-OMS (1993): Marine mammals of the world (en inglés).
• Minke Whale (Balaenoptera acutorostrata) en NOAA Fisheries. Office of Protected Resources (en inglés).</ref>
• Balaenoptera acutorostrata Arquivado 28 de agosto de 2016 en Wayback Machine. en Fossilworks (en inglés).
• Balaenoptera acutorostrata na ADW. Con abundante información, imaxes e bibliografía (en inglés)
• Balaenoptera acutorostrata Arquivado 16 de xuño de 2016 en Wayback Machine. na EOL.
• Balaenoptera acutorostrata na Lista vermella de especies ameazadas da UICN. Versión 2016-1. Consultada o 20-07-2016 (en inglés).
• Balaenoptera acutorostrata en ARKive. Con informacións, imaxes (fotos e vídeos) e referencias boibliográficas (en inglés)
• Ballena minke (Balaenoptera acutorostrata) en Ballenas y delfines. WDC en acción. Con abundante información, e imaxes (en castelán).
• Ángel Cabrera Latorre (1914): Balaenoptera acutorostrata (como Balaenoptera acuto-rostrata), en Fauna Ibérica. Mamíferos, pp. 391–394 (en castelán).