Isabel de Armenia

Isabel de Armenia

Nome orixinal	(hy) Զապել
Biografía
Nacemento	25 de xaneiro de 1216 Kozan (Armenian Principality of Cilicia)
Morte	23 de xaneiro de 1252 (35 anos) Kozan (Reino Armenio de Cilicia)
Lugar de sepultura	Mosteiro de Drazark
Raíña Reinante
Datos persoais
Relixión	Igrexa apostólica armenia
Actividade
Ocupación	política, Raíña Reinante
Outro
Título	Raíña Reinante
Familia	Dinastía rubénida
Cónxuxe	Philip of Antioch Hethum I
Fillos	Princess Isabella of Armenia  () Hethum I Rita of Armenia, Lady of Saravantikar  () Hethum I Fimi of Armenia, Lady of Sidon  () Hethum I Marie of Armenia  () Hethum I Leão III da Armênia  () Hethum I Sibila de Armenia  () Hethum I Thoros of Armenia  () Hethum I
Pais	León II de Armenia   e Sibila de Lusignan
Irmáns	Estefanía de Armenia
Descrito pola fonte	Enciclopedia soviética armenia

Isabel (en armenio: Զապել, Zabel), nada o 27 de xaneiro de 1216 ou o 25 de xaneiro de 1217 e finada en Ked o 23 de xaneiro de 1252, foi a raíña reinante do reino armenio de Cilicia dende 1219 ata a súa morte.

Foi proclamada raíña baixo a rexencia de Adán de Baghras,^[1][2] mais este foi asasinado e Constantino de Barbaron (da familia hetumida) foi nomeado gardián.^[2] Nesta conxuntura, Raimundo Rubén, neto de Rubén III (o irmán máis vello do pai de Isabel, o rei León I) estableceu unha reclamación ao trono de Cilicia. Porén, foi derrotado, capturado e executado.^[2]

Constantino de Barbaron axiña foi convencido de buscar unha alianza co príncipe Bohemundo IV de Antioquía,^[3] e concertou un matrimonio entre a nova princesa e Filipe,^[2] un fillo de Bohemundo IV.^[3] Filipe, con todo, ofendeu a sensibilidade dos armenios e mesmo despoxou o palacio real, enviando a coroa real a Antioquía; polo tanto, foi confinado nunha prisión de Sis (actualmente Kozan en Turquía), onde morreu, presuntamente envelenado.^[2]

A infeliz moza Isabel viuse obrigada a casar co fillo de Constantino de Baberon, Hetum; aínda que durante moitos anos se negou a vivir con el, ao final cedeu.^[1] A aparente unificación no matrimonio das dúas forzas dinásticas principais de Cilicia (é dicir, os roupénidas e os hethúmidas) puxo fin a un século de rivalidade dinástica e territorial e levou os hethúmidas á vangarda do dominio político na Cilicia armenia.^[3]

Isabel foi a única filla do rei León I e a súa segunda esposa, Sibila de Chipre.^[4] Foi prometida con André, o terceiro fillo do rei André II de Hungría en 1218, mais o compromiso rompeuse máis tarde en favor dun matrimonio ruso máis vantaxoso para o noivo.^[5]

O rei León I morreu en maio de 1219^[1] e no seu leito de morte, nomeou a Isabella herdeira^[1] e liberou os baróns do xuramento de lealdade ao seu bisneto, Raimundo-Rubén.^[6] Porén, a proclamación da súa filla de cinco anos foi rebatida por Raimundo-Rubén e por Xoán de Brienne.^[7]

Isabel apareceu como a favorita dos nobres armenios gobernantes e así foi proclamada raíña por aclamación e colocada baixo a rexencia de Adán de Baghras.^[3] Pero Adán foi asasinado aos poucos meses^[1] e a rexencia pasou á única casa armenia influente que quedaba, a da familia hethúmida, que tiña por xefe a Constantino de Barbaron.

A reclamación de Xoán de Brienne baseábase no seu matrimonio coa filla máis vella de León I, Rita.^[7] O papa Honorio III recoñeceu a reclamación de Xoán de Brienne de que a súa muller ou o seu fillo deberían sucedelo.^[1] Xoán de Brienne recibiu o permiso do Papa para deixar a cruzada e visitar a Cilicia armenia en febreiro de 1220,^[1] mais cando se preparaba para navegar cara a Cilicia, a súa muller morreu e cando o seu fillo pequeno morreu poucas semanas despois, Xoán de Brienne non tiña máis pretensións sobre o trono armenio.^[1]

Raymond-Roupen reclamou o trono en virtude da liñaxe a través da súa nai Alicia, sobriña do rei León I.^[3] Ademais, fora considerado durante moito tempo como o herdeiro do rei León I.^[7] Raimundo-Rubén achegouse aos cruzados en Damietta en 1219 para obter apoio para reclamar a Armenia cilicia, e puido regresar en 1221 con algúns deles e promesas do legado papal Pelaxio.^[7] Raimundo-Rubén atopou certo apoio armenio en Tarso e os seus arredores, especialmente Vahram, castelán de Corycus.^[7] Xuntos conquistaron de Tarso a Adana, mais posteriormente sufriron reveses e víronse obrigados a retirarse a Tarso, onde Raimundo-Rubén foi capturado e rematou os seus días no cárcere en 1222. Este suceso deixou a Isabel como única herdeira do trono do seu pai en gran parte incontestable.^[3]

A Armenia cilicia, debilitada polas guerras e que necesitaba un forte aliado, atopou unha solución temporal nunha alianza co Principado de Antioquía^[7] na que o rexedor suxeriu que o príncipe Bohemundo IV enviase o seu cuarto fillo, Filipe, para que casase con Isabel, insistindo só que o noivo se unise á igrexa armenia separada.^[1] Filipe aceptou adoptar a fe, a comuñón e os costumes armenios e respectar os privilexios de todas as nacións na Armenia cilicia.^[7]

Filipe casou con Isabel en Sis en xuño de 1222 e foi aceptado como rei.^[7] O goberno conxunto de Isabel e Filipe foi breve. O desdén de Filipe polo ritual armenio, que prometera respectar, e o seu marcado favoritismo cara aos baróns latinos enfadaron a nobreza armenia.^[6] Filipe pasou o maior tempo posible en Antioquía.^[1]

Cando se rumoreaba que Filipe quería entregar a coroa e o trono a Antioquía, Constantino de Barbaron liderou unha revolta a finais de 1224.^[7] Filipe e Isabel foron aprehendidos en Tall Hamdun (hoxe Toprakkale en Turquía) no seu camiño a Antioquía e levados de volta a Sis, onde Filipe foi preso e probablemente envelenado a principios de 1225.^[7]

Á morte do seu marido, Isabella decidiu abrazar a vida monástica^[3] e fuxiu ao castelo de Silifke.^[6] Buscou refuxio cos hospitalarios.^[6] Estes últimos non estaban dispostos a entregala a Constantino de Barbaron, mais temían o poderoso rexente. Aliviaron a súa conciencia vendéndolle a fortaleza con Isabel nela.^[8]

Bohemundo IV, enfadado, decidiuse pola guerra, aínda que ese conflito fora expresamente prohibido polo papa como prexudicial para toda a cristiandade.^[7] Bohemundo IV chamou o sultán de Iconium, Kayqubad I, e asolou a alta Cilicia en 1225.^[7] Constantino de Barbaron arranxou para que o rexente de Alepo, Toghril, avanzase en Antioquía.^[1] Cando este atacou Baghras, Bohemundo IV tivo que regresar ás súas propias terras.^[7]

Isabel foi forzada a casar co fillo de Constantino de Barbaron que posteriormente foi coroado como o rei Hetum I en Tarso en xuño de 1226.^[3] Dise que se negou a consumar o matrimonio durante varios anos.^[6]

No ano 675 AE [1226] os príncipes armenios, xunto co Catolicosado, o señor Constantino, reuníronse e entronizaron a Hetum, fillo de Constantino, bailío dos armenios, e tamén lle deron [como muller] a Isabel, filla do rei León. Despois houbo paz na casa dos armenios, e ano a ano esforzáronse polas alturas.

Smbat Sparapet: Crónica^[9]

Constantino de Barbaron pensou entón que era aconsellable reconciliar Armenia co Papado: enviáronse mensaxes fieis no nome da nova parella ao Papa e ao emperador Frederico II.^[1] Aínda que Bohemundo IV e máis tarde o seu fillo, Bohemundo V intentaron convencer o Papa para que amañase o divorcio entre Isabel e Hetum, mais tanto a el como ao rei Henrique I de Chipre Roma prohibíulles especificamente atacar os armenios.^[1] O matrimonio foi legalizado por Roma en 1237.^[10]

Hai evidencias de que Isabel compartía un certo grao de poder real, porque de varias fontes sábese que asinou co seu marido unha escritura oficial que trasladaba os cabaleiros da Orde Teutónica ao castelo estratéxico e a cidade de Haronie.^[8]

Estando a raíña preto do final da súa vida e ficando nun lugar chamado Ked, escoitou unha voz do ceo que berraba en voz alta: «veña a miña pomba, vén o meu amor, o teu final está preto». Sentíase leda por esta feliz visión, impartiuna aos transeúntes e morreu no Señor; o seu corpo foi levado á tumba por unha grande asemblea do sacerdocio e depositado en terra consagrada.

Vahram de Edessa: Crónica rimada de Armenia Menor^[11]

Foi enterrada no mosteiro de Trazarg.

Do seu primeiro matrimonio, en xuño de 1222, con Filipe de Antioquía, non tivo ningunha descendencia.

En 1226, casou con Hetum de Lampron, futuro Hetum I de Armenia con quen tivo 6 fillos:

• Eufemia (¿?-1307), esposa de Xulián Grenier, conde de Sidón;
• Sibila (¿?-1290), esposa de Bohemundo VI de Antioquía;
• Rita, esposa de Constantino de Sarvandikar;
• León (c. 1236-1289), soberano do Reino armenio de Cilicia entre 1270 e 1289
• Teodoro (1244-1266);
• María, que casou con Guido de Ibelín, fillo de Balduino de Ibelín, senescal de Chipre.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Isabel de Armenia

• Der Nersessian, Sirarpie (1969). "The Kingdom of Cilician Armenia (Capítulo XVIII)" [O reino da Cilicia armenia]. En Setton, K. M.; Wolff, Robert Lee; Hazard, Harry W. A History of the Crusades (vol. II: The Later Crusades, 1189–1311) (en inglés) (2ª ed.). Madison, Milwaukee, e Londres: University of Wisconsin Press. pp. 630–659. ISBN 0-299-04844-6. 
• Edwards, Robert W.: The Fortifications of Armenian Cilicia: Dumbarton Oaks Studies XXIII; Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987, Washington, D.C.; ISBN 0-88402-163-7
• Engel, Pál (autor) – Pálosfalvi, Tamás (tradutor): The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526; I.B. Tauris, 2005, Londres e Nova York; ISBN 1-85043-977-X
• Ghazarian, Jacob G: The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393); Routledge Curzon (Taylor & Francis Group), 2000, Abingdon; ISBN 0-7007-1418-9
• Nickerson Hardwicke, Mary (1969). "The Crusader States, 1192–1243". En Setton, Kenneth M.; Wolff, Robert Lee; Hazard, Harry W. A History of the Crusades (Volume 2: The Later Crusades.1189-1311) (en inglés) 2. Madison, Milwaukee e Londres: University of Wisconsin Press. pp. 519–555. ISBN 9780299048440. 
• Riley-Smith, J. (1967). Knights of St.John in Jerusalem and Cyprus. Palgrave MacMillan. 
• Stopka, Krzysztof (2016). Armenia Christiana: Armenian Religious Identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). Kraków: Jagiellonian University Press. 

• Lista de monarcas do Reino Armenio de Cilicia

Predecesor: León II de Armenia

Reino Armenio de Cilicia 1219-1252 (dende 1216, conxuntamente con Hethum I)

Sucesor: Hethum I de Armenia en solitario