Flora oral

A flora oral ou microbiota oral é o conxunto de microorganismos, fundamentalmente bacterias, que viven na cavidade oral (boca). Esta flora é estudada pola microbioloxía oral, que se pode definir como o estudo dos microorganismos da cavidade oral e das interaccións entre eles e co seu hóspede. É de especial interese o seu papel no desenvolvemento de carie e a enfermidade periodontal.^[1]

A boca alberga unha diversa, abundante e complexa comunidade microbiana. Esta microflora tan diversa habita as diversas superficies da boca normal (superficie dos dentes, enxivas, epitelio da mucosa e lingua). As bacterias poden acumularse tanto nos tecidos brandos coma nos duros formando biofilmes. A adhesión das bacterias a superficies é moi importante para as bacterias orais.

Nas bacterias orais evolucionaron mecanismos para poder percibir as condicións do seu ambiente e para evadirse ou modificar as accións do seu hóspede. As bacterias ocupan o nicho ecolóxico da superficie de dentes e enxivas, pero un sistema de defensa innato do hóspede moi eficiente vixía e controla constantemente a colonización bacteriana e impide a invasión bacteriana dos tecidos locais. Existe un equilibrio dinámico entre a placa dental de bacterias e o sistema de defensa innato do hóspede.^[1]

Bacterias orais

Entre as bacterias orais están principalmente estreptococos, lactobacilos, estafilococos, corinebacterias, e varias especies anaerobias, especialmente as do xénero Bacteroides. A cavidade oral dun meniño neonato non contén bacterias, pero é rapidamente colonizada por bacterias como Streptococcus salivarius. Cando lle saen os dentes durante o seu primeiro ano, prodúcese a colonización por Streptococcus mutans e Streptococcus sanguinis, que se van instalando na superficie de dentes e enxivas. Outras cepas de estreptococos adhírense fortemente ás enxivas e mucosa das meixelas pero non aos dentes. A área da fenda xenxival (que soporta a estrutura dos dentes) proporciona un hábitat para diversas especies anaerobias. Os bacteroides e as espiroquetas colonizan a boca arredor da puberdade.^[1]

Algunhas especies que poden proliferar e orixinar diversos problemas na boca son:

Treponema denticola

Os niveis de espiroquetas son elevados en pacientes que teñen enfermidade periodontal. Entre estas espiroquetas a Treponema denticola é a máis estudada e considérase unha das bacterias principais implicadas na periodontite. Treponema denticola é unha bacteria motil e moi proteolítica.^[2]

Fusoespiroquetas

As espiroquetas e os bacilos fusiformes viven na boca como parte da súa flora normal, pero en caso de que se produzas hemorraxia na cavidade oral, as bacterias poden causar infeccións e enfermidades na cavidade oral como:

Xenxivite ulcerativa necrotizante aguda
Anxina de Vincent, con formación dunha membrana que cobre a área da garganta

Veillonella

Veillonella é un xénero de cocos anaerobios gramnegativos. Crese que estas especies proliferan no ambiente ácido das carie. Converten os produtos ácidos formados por outras especies en produtos menos ácidos, polo que se cre que ralentizan o desenvolvemento da carie dental.

Porphyromonas gingivalis

Porphyromonas gingivalis é unha bacteria anaerobia gramnegativa moi asociada coa periodontite adulta crónica. Esta bacteria produce varios factores de virulencia ben caracterizados e pode ser manipulada xeneticamente. O seu xenoma foi secuenciado, o que está axudando moito a comprender a bioloxía desta bacteria e como interacciona co seu ambiente, con outras bacterias e co hóspede humano.^[3]

Aggregatibacter actinomycetemcomitans

Aggregatibacter actinomycetemcomitans é unha especie que se considera un patóxeno oral debido aos seus factores de virulencia, a súa asociación coa periodontite localizada agresiva en adolescentes, e certos estudos indican que pode causar perda de tecido óseo.^[4]

Lactobacillus

Algunhas especies de Lactobacillus foron asociadas con carie dental aínda que estas bacterias son normalmente simbióticas nos humanos e forman parte da flora intestinal e vaxinal,^[5] polo que a proliferación de certos lactobacilos podería mesmo ser beneficiosa segundo algúns estudos^[6].

Placa dental

A placa dental é o material que se adhire aos dentes e consta de células bacterianas (principalmente S. mutans e S. sanguis), polímeros salivares e produtos extracelulares bacterianos. A placa é un biofilme situado sobre a superficie dos dentes. Esta acumulación de microorganismos somete aos dentes e aos tecidos das enxivas a altas concentracións de metabolitos bacterianos, o cal pode ter como resultado unha enfermidade dental. Se non se ten o debido coidado, cepillando os dentes e usando o fío dental, a placa pode dar lugar a sarro (a súa forma endurecida) e orixinar xinxivite ou enfermidade periodontal.

Comunidación de célula a célula

A maioría das especies bacterianas que se encontran na boca forman parte de comunidades microbianas chamadas biofilmes, unha característica das cales é que nelas hai comunicación entre as bacterias. O contacto célula-célula está mediado por proteínas específicas chamadas adhesinas e con frecuencia, como ocorre no caso da agregación entre distintas especies, por receptores de polisacáridos complementarios. Outro método de comunicación implica a intervención de moléculas de sinalización célula-célula, que son de dúas clases: as que se usan para a sinalización dentro da mesma especie (intraespecífica) ou as que sinalan entre distintas especies (interespecífica). Un exemplo de comunicación intraespecífica é a percepción do quórum (ou quorum sensing). As bacterias orais producen pequenos péptidos, como os péptidos que estimulan a competencia, que poden axudar a promover a formación de biofilmes dunha soa especie. Unha forma común de sinalización interespecífica é a mediada pola 4,5-dihidroxi-2,3-pentanediona (DPD) ou Autoindutor-2 (AI-2).^[7]

Vacinación contra as infeccións orais

A carie dental e a periodontite teñen unha etioloxía infecciosa e propuxéronse estratexias de inmunización como medio para controlalas. Con todo, os enfoques varían dependendo da natureza das bacterias implicadas e os mecanismos de patoxénese destas dúas enfermidades tan diferentes. No caso da carie, as proteínas implicadas na colonización dos dentes por Streptococcus mutans poden producir anticorpos que inhiban o proceso carioxénico. As vacinas periodontais están menos desenvolvidas, pero xa foron identificados algunhas dianas antixénicas.^[8]

Notas

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Rogers A H (editor). (2008). Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.
↑ Jobin M-C; et al. (2008). "The Molecular Biology of the Survival and Virulence of Treponema denticola". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.
↑ Duncan M J (2008). "The Molecular Biology of Porphyromonas gingivalis". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.
↑ Fine D H; et al. (2008). "Molecular Windows into the Pathogenic Properties of Aggregatibacter actinomycetemcomitans". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.
↑ Ljungh A, Wadstrom T (editors) (2009). Lactobacillus Molecular Biology: From Genomics to Probiotics. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-41-7.
↑ Meurman JH, Stamatova I. Probiotics: contributions to oral health. Oral Dis. 2007 Sep;13(5):443-51. PMID 17714346 [1]
↑ Rickard A H (2008). "Cell-cell Communication in Oral Microbial Communities". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.
↑ Hajishengallis G and Russell M W (2008). "Molecular Approaches to Vaccination against Oral Infections". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

Human Oral Microbiome Database (HOMD)

[AnthonyHRogers-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Rogers A H (editor). (2008). Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[jobin-2] Jobin M-C; et al. (2008). "The Molecular Biology of the Survival and Virulence of Treponema denticola". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[duncan-3] Duncan M J (2008). "The Molecular Biology of Porphyromonas gingivalis". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[fine-4] Fine D H; et al. (2008). "Molecular Windows into the Pathogenic Properties of Aggregatibacter actinomycetemcomitans". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[LjunghWadstrom-5] Ljungh A, Wadstrom T (editors) (2009). Lactobacillus Molecular Biology: From Genomics to Probiotics. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-41-7.

[6] Meurman JH, Stamatova I. Probiotics: contributions to oral health. Oral Dis. 2007 Sep;13(5):443-51. PMID 17714346 [1]

[rickard-7] Rickard A H (2008). "Cell-cell Communication in Oral Microbial Communities". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[hajishengallis-8] Hajishengallis G and Russell M W (2008). "Molecular Approaches to Vaccination against Oral Infections". Molecular Oral Microbiology. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-24-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]