Cecilia Payne-Gaposchkin

Cecilia Payne-Gaposchkin
Beatha
Ainm slàn	Cecilia Helena Payne
Breith	Wendover (en) , 10 dhen Chèitean 1900
Dùthaich	Rìoghachd Aonaichte  Na Stàitean Aonaichte  (1931 -
Àite-fuirich	Lexington (en)
Bàs	Cambridge, 7 dhen Dùbhlachd 1979
Àite-adhlacaidh	Pine Hill Cemetery (en)
Nàdar a’ bhàis	adhbharan nàdarra (Aillse)
Teaghlach
Athair	Edward John Payne
Cèile	Sergei Gaposchkin (en)  (1934 -
Bràithrean ⁊ peathraichean	liosta Humfry Payne (en)
Sinnsirean	liosta Dilys Powell (en) (piuthar-chèile) M. Cecilia Gaposchkin (en) (granddaughter (en) )
Foghlam
Foghlam	Oilthigh Chambridge Colaiste Radcliffe ceum dotaireachd Sgoil Chaileagan Naomh Pòl (1918 - 1919) Colaiste Newnham (1919 - 1923) Oilthigh Harvard (1923 - 1925)
Teusas	Stellar Atmospheres
Stiùiriche an teusais	Harlow Shapley (mul) Arthur Eddington (en)
Oileanaich dotaireachd	Frank Kameny (en) Paul W. Hodge (en) Frank Drake (en) Joseph Ashbrook (en)
Cànain	Beurla
Dreuchd
Dreuchd	reul-eòlaiche, neach-teagaisg oilthigh agus reul-fhiosaigiche
Fastaichean	Oilthigh Harvard Amharclann Colaiste Harvard Smithsonian Astrophysical Observatory (en)
Duaisean a fhuaras	liosta Henry Norris Russell Lectureship  (1976) Annie Jump Cannon Award in Astronomy  (1934) Fellow of the American Academy of Arts and Sciences  (1943) Rittenhouse Medal  (1961)
Ballrachd	Acadamh Aimeireaga nan Ealan is nan Saidheans Comann Aimeireaganach na Feallsanachd American Astronomical Society (en)
Creideamh
Creideamh	agnostachd

Bha Cecilia Payne-Gaposchkin (10 dhen Chèitean 1900–7 dhen Dùbhlachd 1979) 'na reul-eòlaiche agus reul-fhiosaigiche Bhreatainneach is Aimeireaganach a mhìnich carson a tha haidridean agus helium cho pailt ann an rionnagan 'na tràchdas PhD ann an 1925.^[1]

Rugadh Cecilia Helena Payne ann an Wendover, Sasainn. B' iad a pàrantan Emma Leonora Helena (née Pertz) agus Edward John Payne a bha na neach-lagha (barrister), fear-eachdraidh agus ceòladair. Bha triùir chloinne aca. Chaochail athair Cecilia nuair a bha i ceithir bliadhna a dh'aois agus b'fheudar dha màthair, Emma, an teaghlach àrachadh na h-aonar.

B' ann à teaghlach Pruiseanach a bha a màthair. Bha dithis bhràthair a màthar glè aithnichte: am fear-eachdraidh Georg Heinrich Pertz agus an sgrìobhadair James John Garth Wilkinson.^[2]

Bha i na sgoilear aig St Paul's Girls' School ann an Lunnainn. Chosg a màthair airgead air a' fhoghlam aig a bràthair ach cha do chosg i airson Payne a' dol do dh'oilthigh. Ann an 1919 bhuannaich i sgoilearachd do Colaiste Newnham, Oilthigh Chambridge, far an do leugh i luibh-eòlas, fiosaigs agus ceimigeachd. Thòisich a ùidh ann an reul-eòlas nuair a chaidh i do òraid le Arthur Eddington mu dhèidhinn toisg do Principe agus coimheadachd reultan rè dubhradh na grèine. Dhearbhaich Eddington theòirig choitcheann na dàimheachd ris na coimheadachdan seo.

Bhuannaich Cecilia Payne duais aig an Amharclann Colaiste Harvard reul-eòlas a dh'ionnsaich agus dh'imrich i do Ameireaga ann an 1923. Cha robh ach aon roghainn dreuchd do Payne aig an t-àm seo sa' Bhreatann Mhòr: tidsear a ghabhail ann.

Chuir Shapley ìmpidh Air Payne tràchdas a sgrìobhadh, agus ann an 1925 chaidh i na chiad dhuine PhD ann an reul-eòlas a bhuannachadh à Colaiste Radcliffe (nise tha i na phàirt de dh' Oilthigh Harvard. B' e Stellar Atmospheres, A Contribution to the Observational Study of High Temperature in the Reversing Layers of Stars^[3] a bh' ann an tiotal an tràchdais. Chan reuladair Otto Struve ris a dotaireachd "gun teagamh sam bith an tràchdas as sàr-thoinisgeil a sgrìobhadh ann an reul-eòlas."

B' urrainn do Phayne an seòrsachadh reultach agus an teothachd a cheangal leis an teòiridh idheonachaidh fiosagaiche Innseanach Meghnad Saha a chleachdadh. Dhearbhaich i gun tàinig eadar-dhealachaidhean ann an loidhnichean speactraman sùghachd às an idheonachadh diofarach aig teothachdan diofarach agus nach thàinig e à co-dhèanamhan eilemaideach diofarach. Mhol i gu ceart gur e ionann na h-uimhir sileacoin, carboin agus nan eileamaidean pailt eile ann an speactram na Grèine agus air an Talamh, ach bha haidridean a mhillean uiread cho pailt anns a' Ghrian ris air an Talamh.

Dhearbhaich a thràchdas gur e an co-dhèanamh as motha nan reultan a bha ann an haidridean.

Nuair a sgrùdadh an tràchdas Payne, thug reuladair Henry Norris Russell comhairle oirre gun a cho-dhùnadh gu bheil an diofar co-dhèanamh na grèine on thalamh. Smaoineachadh aig an t-àm sin gur e ionann co-dhèanamh na Grèine agus an Talamh.

Ach ceithir bliadhna air deireadh leig e seachad am beachd seo nuair a dh'obraich e gu eadar-dhealaichte an aon toradh. An dèidh dha dearbhadh gun robh Payne ceart, chuireadh an taisgealadh gu tric às an leth Russell ach dh'aidich e a h-obair ann an t-alt aige.^[4]

Ann an 1931, ghabh Payne na saoranach Aimeireaganach. Air turas tro Eòrpa ann an 1933, thachair i ri Sergei I. Gaposchkin, reuladair às an Ruis. Chuidich i e le visa Ameireaganach fhaighinn agus phòs iad ri chèile ann an 1934 is shuidhich iad ann an Lexington, faisg air Harvard. Bha trì cloinn, Edward, Katherine agus Peter aca.

An dèidh don tràchdas aige, rannsaich Payne reultan le boillsgeachd mhòr gus structar Bogha Chlann Uisnich a thuigsinn. Thomhais i a h-uile reul nas soilleire na 10mh meudachadh agus rannsaich i reultan caochlaideach agus rinn i corr is 1.25 millean tomhaisean cuide ri a luchd-cuideachaidh agus dà mhillein tomhaisean san Neòil Mhagellan.^[1] Bha Payne-Gaposchkin gnìomhail mar neach-saidheans fad a beatha 's i a' maireadh aig Oilthigh Harvard. An toiseach cha robh i ach na neach-cuideachaidh airson Shapley eadar 1927 agus 1938. D'fhuair i an tiotal "Reuladair" ann an 1938. Cha robh na cùrsaichean a theagaisg i aig Harvard air a' chlàr oifigeil mus 1945.^[1]

Nuair a chaidh Donald Menzel na stiùiriche na Amharclann Colaiste Harvard ann an 1954, dh'fheuch e a dreuchd a leasachadh agus chaidh i na ciad bhean a chaidh na àrd-ollamh am broinn Roinn nan Ealan agus nan Saidheans aig Oilthigh Harvard. Bha i cuideachd na ciad bhean a stiùir roinn aig Harvard.

Lean i mnathan eile a dh'obair aig Amharclann Colaiste Harvard, mar eisimpleir Williamina Fleming à Dùn Dèagh, Antonia Maury, Annie Jump Cannon agus Henrietta Leavitt, ach bha i na ciad bean le PhD.

Sgrìobh i cuideachd fèin-eachdraidh.^[5]

Chaidh a fèin-eachdraidh a chlò-bhualadh gu dìomhair mar The Dyer's Hand ('Lamh an Dathadair').

Tha a leabhraichean eile a' toirt leis:

• "The Stars of High Luminosity" (1930)
• "Variable Stars" (1938)
• "Variable Stars and Galactic Structure" (1954)
• "Introduction to Astronomy" (1956)
• "The Galactic Novae" (1957)

Sgrìobh i iomadh pàipearan sònraichte, leithid:

• Gaposchkin, Cecilia Payne (An t-Ògmhios 1936): “On the Physical Condition of the Supernovae,” ann an: Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., leabhar 22, àir. 6, td. 332–336. doi:10.1073/pnas.22.6.332. PMID 16588077. PMC: 1076773 (teacsa slàn air do thoil).
• Whipple, F L ⁊ Gaposchkin, C P (An Giblean 1936): “On the Bright Line Spectrum of Nova Herculis,” ann an: Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., leabhar 22, àir. 4, td. 195–200. Bibcode: 1936PNAS...22..195W. doi:10.1073/pnas.22.4.195. PMID 16577695. PMC: 1076741 (teacsa slàn air do thoil).
• Gaposchkin, Cecilia Payne (9mh dhen Chèitean 1941): “Obituary - ANNIE JUMP CANNON.,” ann an: Science, leabhar 93, àir. 2419, td. 443–444. ISSN 0036-8075. Bibcode: 1941Sci....93..443P. doi:10.1126/science.93.2419.443. PMID 17820707.

• Chaidh i thaghadh mar ball Comann Rìoghail Reul-eòlais nuair a bha i na h-oileanach aig Oilthigh Chambridge ann an 1923.
• Bha i na chiad neach-faighinn an Duais Annie J. Cannon ann an Reul-Eòlas ann an 1934.
• Ball Comann Feallsanachd Ameireaganach 1936
• Ball Acadamaidh Ameireaganach Ealain agus Eòlais 1943
• Chaidh i na h-ollamh air foghnadh Oilthigh Harvard ann an 1967.
• Ceachdaireachd Henry Norris Russell an Comann Reul-eòlach Ameireaganach ann an 1976
• Duais airson Mathais à Colaiste Radcliffe ann an 1952
• Bonn Rittenhouse às an Comann Reul-eòlach Rittenhouse aig an Institiud Franklin ann an 1961.^[6]
• Ceumannan urramach à Colaiste Wilson, Pennsylvania, Colaiste Smith, Western College, Colaiste Colby agus Colaiste Lèigheil nam Ban Philadelphia
• Chaidh astaroid 2039 Payne-Gaposchkin ainmicheadh oirre

The reward of the young scientist is the emotional thrill of being the first person in the history of the world to see something or to understand something. Nothing can compare with that experience... The reward of the old scientist is the sense of having seen a vague sketch grow into a masterly landscape.

—Cecilia Payne-Gaposchkin (accepting the Henry Norris Russell Prize from the American Astronomical Society)^[7]

• Rubin, Vera (2006): “Cecilia Payne-Gaposchkin”, ann an: Byers, Nina agus Gary Williams: OUT OF THE SHADOWS: Contributions of 20th Century Women to Physics. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82197-1. 

• Payne-Gaposchkin, Cecilia (1984): ann an: Katherine Haramundanis: Cecilia Payne-Gaposchkin: an autobiography and other recollections. 

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2} Turner, Jean (2001): “Cecilia Helena Payne-Gaposchkin (1900 - 1979)”. Air a thogail 5mh dhen Lùnasdal 2017.
2. ↑ Humfry Payne, Paolo Enrico Arias, La scultura arcaica in marmo dell'Acropoli (1981), d. 79: "Payne, Humfrey Gilbert Garth... figlio unico dello storico Edward John Payne e di sua moglie Emma Leonora Helena Pertz, nipote di Georg Heinrich Pertz, il curatore dei «Monumenta Germaniae Historica», e di James John Garth Wilkinson, il discepolo di Swedenborg.
3. ↑ “Cecilia Payne-Gaposchkin”. Mathematics Genealogy Project, North Dakota State University. Air a thogail 18mh dhen Ògmhios 2017.
4. ↑ Padman, Rachael (2004): “Significant contributors in the history of Newnham College”. Colaiste Newnham, Oilthigh Chambridge. Air a thogail 18mh dhen Ògmhios 2017.
5. ↑ Payne-Gaposchkin, Cecilia (1979): The Dyer's Hand: An autobiography. 
6. ↑ “Rittenhouse Medal Recipients”. Air a thogail 10mh dhen Dàmhair 2012.
7. ↑ Payne-Gaposchkin, Cecilia (An t-Sultain 1977): “Henry Norris Russell Prize Lecture of the American Astronomical Society - Fifty years of novae,” ann an: The Astronomical Journal, leabhar 82, td. 665. Bibcode: 1977AJ.....82..665P. doi:10.1086/112105. Air a thogail 26mh dhen Dàmhair 2011.

• Cecilia Payne Gaposchkin in CWP at UCLA
• Harvard Square Library, two biographical sketches
• Biography
• Bibliography from the Astronomical Society of the Pacific
• Obituary - Physics Today 33 (1980) 64
• Obituary QJRAS 23 (1982) 450
• Oral history by Katharine Haramundanis, her daughter, describing the family life and her parents' research
• Obituary by The Rev. Dr. Herbert F. Vetter, former minister of her church and editor of the Web site Notable American Unitarians, 1936-1961 in U U World, Jan-Feb 2003.