Pertinaks

Pertinaks, folút yn it Latyn Publius Helvius Pertinax (1 augustus 126 - 28 maart 193) wie 86 dagen lang keizer fan Rome, fan 31 desimber 192 - 28 maart 193. Hy wie in yntegere keizer, dy't slachtoffer waard fan in djip woartele, fan syn foargonger erve korrupsje. Hy is ek it foarbyld fan ien dy't op eigen krêft fan in beskieden posysje opgong makke ta it heechste amt yn it Romeinske Ryk.

Pertinaks waard berne yn Liguerje, Itaalje op 1 augustus 126 as soan fan in befrijde slaaf dy't súksesfol houthanneler wurden wie. As jongfeint sette syn wurkpaad earst útein as skoalmaster, en dêrnei gie er yn it leger. Hy makke snel opgong ûnder de eastlike krigen fan de jierren 160-170. Letter waard hy troch Markus Aurelius beneamd as senator, konsul yn 175, en gûverneur fan ferskate wichtige provinsjes, wêrûnder Syrje. Yn 192 wied er op 'e nij konsul fan Rome en tagelyk prefekt.

Op âldjiersjûn 31 desimber 192 waard de hate keizer Kommodus troch in komplot fan senatoaren en mei help fan famylje fan Kommodus om it libben brocht. Deselde jûn noch waard bekend makke dat Pertinaks as nije keizer beneamd wie.

It korrupte rezjym fan Kommodus koe lykwols net sa gau ûngedien makke wurde. Pertinaks, dy't him mei de bêste bedoelings oan it wurk sette om de korrupsje fuort te bannen en it regear te reorganisearjen, makke de fout dat er te hurd feroarings trochsette woe. Troch de ekonomyske maatregels dy't er naam, rûn syn populariteit hurd tebek by de noch hieltyd machtige korrupte elite, fral by de op jild beluste praetorjaanske garde.

Al binnen inkele dagen, op 3 jannewaris, besochten guons in nije kûp te dwaan; in twadde mislearre kûp folge begjin maart. It grutste gefaar kaam lykwols fan de praetorjaanske garde, dy't net tefreden wienen oer de wize wêrop de troanopfolging gien wie. Op 28 maart 193 bestoarme in kloft oproer meitsjende soldaten it paleis en fermoarde de 66 jier âlde keizer.

Troch dizze moard op Pertinaks waard in boargerkriich losmakke dy't sawat fjouwer jierren duorje soe en dêr't trije aspirant-keizers de dea yn fine soenen. (wêrûnder syn streekrjochte opfolger Didius Julianus), en dêr't lang om let Septimius Severus yn triomfearje soe.

• Kassius Dio, Epitome LXXIII 1-10.
• Ingelske oersetting)
• Herodianus, Ab excessu divi Marci II 1-5. (Ingelske oersetting fan boek II: 1, * 2,
• 3, * 4, * 5.)
• Scriptores Historiae Augustae, Vita Pertinacis. (Ingelske oersetting)

• H. Devijver, Les militiae equestres de P. Helvius Pertinax, in ZPE 75 (1988), side 207-214.
• M.L. Meckler, art. Pertinaks (192-193 A.D.), yn DIR (1997).