Yɛhwè Judi

Judi Jaki ví e è nɔ lɛ́ ylɔ́ ɖɔ Tadée ɔ́, mɛsɛ́dó wěwe e Jezu cyán lɛ́ɛ ɖokpó wɛ é nyí bo nyi yɛhwè.

È wlan nyikɔ tɔn ɖò mɛsɛ́dó lɛ sín xota e è wlan dó wɛnɖagbe wema sinoptique lɛ mɛ é mɛ, ɖò Mɛsɛ́dó lɛ Wlǔdó tɔn lɛ mɛ, ɖò wema e è wlan ɖò hweɖelɛnu lɛ é mɛ. Azɔn ɖokpo jɛ́n Jezu xó ɖɔ ɖò Wɛn Ɖagbe Jǎan tɔn mɛ. Azǎn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Judási sín xwe ɔ wɛ nyí azǎn 28ɔ́ Octobre ɖò Kátólíìkì lɛ́ɛ sín xwè jí, bɔ è nɔ ylɔ́ Judási sín xwe ɔ ɖɔ azǎn 19ɔ́ Juin ɖò Octobre ɖò Orthodoxe lɛ́ɛ sín xwè jí.

È nɔ ɖɔ ɖɔ ée é ɖɔ Mawuxó ɖò Palesitina gudo é ɔ, é yì  ⁇  to e è nɔ ylɔ ɖɔ Arabie é  ⁇  (e è sixu ɖɔ Nabataea é), Silíi, Mezopotamíi kpo Ameni kpo. É nɔ́ nyí Addai ɖò sinsɛn Océan tɔn ɖé lɛ mɛ. È nɔ ylɔ ɛ ɖɔ Sinmɔ́ɔ e nɔ jɛhun dó Jwifu lɛ sín sinsɛn wú é. È ɖɔ ɖɔ é wá ɖò wɛn jijla wɛ ɖò Babali, fí e è nɔ ylɔ ɖɔ Etiopíi é, bó wá yì Mesopotami. Akɔta Arménie tɔn ɔ nɔ́ ɖɔ ɖɔ é wɛ ɖó sinsɛngbɛ́ tɔn, é kpódó mɛsɛ́dó Baatelemíi kpo (e kú ɖò 43 H.M.).

Tɛn e mɛ è kú dó é ɔ, è nɔ ɖɔ ɖɔ é ɖò Beirut (Beyruth ɖò Hlɔma sín tokpɔn Syɔ́rii mɛ) alǒ Mesopotami sín totaligbé fí e è nɔ ylɔ ɖɔ Pɛsi é. Sɛ́dó e è nɔ dó alɛnuwema mɛ dó alɛnuwema mɛ lɛ́ɛ nɔ ɖɔ xó dó nǔ e è nɔ ɖɔ dó alɛnuwema mɛ lɛ́ɛ wú, bó nɔ ɖɔ ɖɔ è hu Tadewée ɖò toxo e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Makou é mɛ.[2] Toxo e nyí axɔ́súɖuto Armenia tɔn hwenɛ́nu ɔ́ wɛ nyí toxo énɛ́. (Égbé din ɔ́, tò e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Iran sín totaligbé ɔ́ wɛ nyí tò énɛ́.)