آنتیوخوس یکم

آنتیوخوس یکم
باسیلیوس پادشاه کائنات
تترادراخما آنتیوخوس یکم
باسیلیوس امپراتوری سلوکی
سلطنت	۲۸۱–۲۶۱ پ. م
پیشین	سلوکوس یکم
جانشین	آنتیوخوس دوم
زاده	ح. ۳۲۴ پ. م
درگذشته	۲۶۱ پ. م
همسر(ان)	ستراتونیس
فرزند(ان)	سلوکوس لائودیس آپامای دوم آنتیوخوس دوم ستراتونیس دوم
دودمان	سلوکیان
پدر	سلوکوس یکم
مادر	آپاما

آنتیوخوس یکم شناخته‌شده به (سوتر=نجات‌دهنده) (به یونانی: Ἀντίoχoς Σωτήρ) نشان‌داده‌شده و واژه یونانی ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΝΤΙΟΧΟΥ به معنای شاه آنتیوخوس آمده‌است.دومین پادشاه سلوکی میان سال‌های ۲۸۱^[۲] تا ۲۶۱ پیش از میلاد بود.

آنتیوخوس از سوی مادرش آپاما ایرانی بود. مادرش از شاهدختان ایرانی‌ای بود که اسکندر مقدونی در ۳۲۴ پیش از میلاد به همسری سردارانش درآورده بود. اسکندر پس از بازگشت از شرق در ازدواجهای دسته جمعی شوش جمعی از زنان اشراف زاده را به همسری فرماندهان خود درآورد تا با ادغام نظام هخامنشی و مغدونی پایه های حکومت جدید خود را مستحکم کند. سلوکوس نیکاتور که در آن زمان فرمانده سواره نظام بود با آپامه ازدواج کرد و نتیجه این ازدواج آنتیوخوس شد. آنتیوخوس در ۲۹۴ پیش از میلاد، قبل از مرگ پدرش سلوکوس یکم در اداره امور کشور مشارکت داده میشد تا زمینه ایجاد سلسله فراهم شود. اما وی عاشق همسر جوان پدرش استراتونیس شد. این عشق چنان وی را بیمار کرد که به حال نزع افتاده بود. سلوکوس نیکاتور پس از اطلاع از این موضوع همسر جوانش را طلاق داده و طی فرمانی خکومتی به همسری پسرش درآورد. سپس آنتیوخوس و استراتونیس را شاه و ملکه شرق ایران نامید و اداره امور ساتراپی های داخلی کشور را به پسرش سپرد تا خود بر درگیری با هم قطاران قدیمی خودش تمرکز کند. سلوکوس نیکاتور نهایتا لیسیماخوس را شکست داده و مرز قلمروی خود را تا مغدونیه گسترداند، اما توسط یک شاهزاده مصری به نام بطلمیوس کرانوس کشته شد.^[۳]

با کشته شدن سلوکوس یکم آنتیوخوس در روالی کاملا قابل پیش بینی امور کشور را در دست گرفت و از همان ابتدا با و شورش در سوریه، کاپادوکیه و داخل ایران روبرو شد. در آسیای کوچک او گرفتار دودمان‌های ایرانی‌ای بود که بر کاپادوکیه فرمان می‌راندند. وی توانست این شورش را سرکوب کند اما بلافاصله با یورش وسیع گول ها به یونان و آسیای صغیر مواجه شد. در ۲۷۸ پیش از میلاد که وی توانست گل‌ها را پس براند، با عنوان سوتر- که به یونانی معنای نجات‌دهنده می‌دهد -خوانده‌شد.

وی سپس بر سر فرمانروایی بر سوریه با بطلمیوسیان -که بر مصر باستان فرمان‌می‌راندند- اختلافی جدی پیدا کرد که این به آغاز جنگ‌های سوری انجامید. اگرچه پیروزی با بطلمیوسیان بود، ولی سلوکیان بر ادعای خویش بر سوریه همچنان درآینده پافشردند که زمینه ساز پنج دور نبرد دیگر هم شد. علت امر این بود که سلوکوس نیکاتور با شکست آنتیگون برای خود حق مالکیت از طریق فتح قائل بود. اما بطلمیوس یکم با پیش دستی سرزمین های کوئلو-سیریا را اشغال کرد. سلوکوس نیکاتور در هنگام حیات به علت رفاقت شخصی با بطلمیوس از این امر چشم پوشی کرد اما این مانع در دوران پسرانشان از میان رفت که به جنگ اول سوری انجامید.^[۴]

وی در آغاز، پسرش سلوکوس را نایب و جانشین خود خوانده بود که نام وی در استوانه معروف بابلی آنتوخوس امده است ^[۵]، ولی با شورش و نافرمانی او، وی را کشت. پس از آن فرزند دیگرش آنتیوخوس دوم ولیعهد و سپس شاه شد که با نام آنتیوخوس تئوس شناخته میشود.

آنتیوخوس نزدیک به سال ۲۶۲ پ.م. به جنگ با پرگامون به فرمانروایی یومن یکم رفت، ولی در نزدیک سارد شکست خورد و کمی پس از آن درگذشت.

آنیتوخوس یکم در ادامه سیاست پدرش برای ایجاد یک سلسله، به مستعمره سازی قلمروی سابق هخامنشیان پرداخت.^[۶]

• نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، آنتیوخوس یکم. (نسخه ۱۴ مارس ۲۰۰۸)