Otsailaren 21
data
Otsailaren 21a gregoriotar egutegiaren urteko berrogeita hamabigarren eguna da. 313 egun falta dira urtea amaitzeko, 314 egun bisurteetan.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1468 – Elorrion ganboatarren bandoko Marzana etxeko gizonak eta haien aliatuek oinaztarrak menderatu zituzten.
- 1874 – Karlistek Bilboko setioa hasi zuten Bigarren Karlistaldian. Maiatzaren 2ra arte iraun zuen. Setioan zehar, karlistek hiria bonbardatu zuten.
Mundua
aldatu- 1848 – Manifestu Komunista lehen aldiz argitaratu zen
- 1916 – Verdungo gudua hasi zen, Lehen Mundu Gerrako luzeena eta historiako gogorrenetakoa.
- 1965 – Malcolm X Ameriketako Estatu Batuetako politikari afroamerikarra hil zuten.
- 1972 – Richard Nixonen Txinarako bisita ospetsua, AEBtako presidente baten lehena, hasi zen.
- 2006 – E.On konpainiak Endesa erosteko eskaintza egin zuen, aurretiaz Gas Naturalek eginikoan baino %29 gehiago ordainduz.
- 2023 – Errusiak START Berria arma nuklearrak murrizteko tratatuan parte hartzeari utzi zion.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2002 – Euskara desagertzeko arriskuan zegoela argitaratu zuen UNESCOk. Arriskuan dauden munduko hizkuntzen atlas berritua izeneko txostena argitaratu zuten eta bertan jaso zenez, Hego Euskal Herrian arriskuan zen euskara, baina Ipar Euskal Herrian "desagertzeko arrisku bizian".
Mundua
aldatu- 2003 – Gods and Generals filma estreinatu zen, Ronald F. Maxwellek zuzendu eta Jeff Daniels, Stephen Lang eta Robert Duvall aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1885eko Home Nations Txapelketa eten egin zen. Ez zen beraz txapeldunik izendatu.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1722 – Andrés Agustín Orbe, lehendabiziko Valdespinako markesa (h. 1754).
- 1744 – Joseph-Jacques Loison, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa, Saint-Michel-de-Mauriennen (h. 1820).
- 1773 – Migel Antonio Zumalakarregi, gipuzkoar politikaria (h. 1846).
- 1798 – Pierre-Michel Martin, Lubize, lapurtar antzerkigile eta libretista (h. 1863).
- 1802 – José Félix Allende-Salazar, bizkaitar militar eta politikaria (h. 1893).
- 1803 – Pedro Egaña, arabar politikaria (h. 1885).
- 1885 – Tomás Jiménez Gutiérrez, nafar musikagilea eta apaiza (h. 1957).
- 1897 – José Daniel Lacalle, euskal herritar militarra, Espainiako Aire Ministroa (h. 1981).
- 1904 – Mariano Juaristi, Atano III.a, esku huskako gipuzkoar pilotaria, sekula izan den onenetakoa (h. 2001).
- 1905 – Manuel Ibarra, bizkaitar futbolaria (h. 1990).
- 1914 – Juan Eraso, nafar musikari eta abesbatza zuzendaria (h. 2002).
- 1922 – Carmen Balenziaga, gipuzkoar aktorea (h. 2000).
- 1928 –
- Óscar Elgezabal, bizkaitar txirrindularia (h. 2018).
- José Ibarburu, gipuzkoar arraunlaria (h. 2018).
- 1929 – Imanol Laspiur, gipuzkoar idazlea (h. 1998).
- 1934 – Manuel Etura, bizkaitar futbolari ohia.
- 1946 –
- Arantxa Madariaga Iragorri, gipuzkoar irakaslea eta euskaltzalea.
- Pantxo Purroy, nafar zoologia doktorea, katedratikoa, idazlea eta kazetaria.
- 1959 – Christian Abart, lapurtar antzezlea.
- 1962 – Cristina Garmendia, donostiar biologoa eta enpresaria.
- 1966 –
- Enrique Ayúcar, bizkaitar futbolari ohia.
- Roberto Martínez Celigüeta, nafar futbolari ohia.
- 1969 –
- Marc Armspach, euskal komikigilea, Bordelen.
- Jon Lazkano, gipuzkoar alpinista.
- 1972 – Erkaitz Elkoroiribe, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1974 –
- Iván Campo, gipuzkoar futbolari ohia.
- Lolo Encinas, gipuzkoar saskibaloi entrenatzaile ohia.
- 1975 –
- Iban Arantzabal, gipuzkoar filologo, blogari eta kazetaria.
- Eneko Knörr, teknologiaren munduko ekintzaile arabarra.
- 1977 –
- Aitor Blanco, arabar futbolaria.
- Imanol Epelde Pagola, gipuzkoar euskara irakaslea, idazlea, blogari, musikagile eta youtuberra.
- 1979 – Jon Barberena, nafar idazlea eta bertsolaria (h. 2019).
- 1983 – Sylvain Franco, lapurtar futbolari ohia.
- 1989 – Jon Insausti, EAJko gipuzkoar politikaria.
- 1990 – Irene San Sebastián, gipuzkoar txirrindularia.
- 1993 –
- 1997 – Ander Torriko, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- 1999 –
- Unai Dufur, nafar futbolaria.
- Miren Garmendia, gizpukoar traineru-patroia.
Mundua
aldatu- 1591 – Gérard Desargues, frantziar ingeniaria eta matematikaria.
- 1621 – Rebecca Nurse, Salememgo sorginkeria prozesuan sorginkeria leporatuta urkatu zuren emakumea (h. 1692).
- 1728 – Petri III.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (h. 1762).
- 1779 – Friedrich Carl von Savigny, alemaniar legelari eta historialaria (h. 1861).
- 1791 – Carl Czerny, austriar musikagile, irakaslea eta piano-jotzailea (h. 1857).
- 1792 – Antonio López de Santa Anna, mexikar militarra eta politikaria (h. 1876).
- 1801 – John Henry Newman, ingeles teologo, idazle eta kardinala (h. 1890).
- 1815 –
- Charles Frederick Henningsen, anglo-estatubatuar idazle eta mertzenarioa (h. 1877).
- Ernest Meissonier, frantziar margolaria (h. 1891).
- 1817 – José Zorrilla, espainiar antzerkigilea (h. 1893).
- 1821 – Lola Montez, irlandar dantzari, aktore eta kortesana (h. 1861).
- 1836 – Léo Delibes, frantziar musikagilea (h. 1891).
- 1838 – Josef Popper-Lynkeus, austriar soziofilosofo, ingeniari eta idazlea (h. 1921).
- 1844 – Charles-Marie Widor, frantziar musikagilea, organo-jotzailea eta irakaslea (h. 1937).
- 1856 – Paul Puhallo von Brlog, Austria-Hungariako armadaren Jeneral serbo-kroaziarra (h. 1926).
- 1857 – Jules de Trooz, Belgikako lehen ministroa (h. 1907).
- 1859 – Mikhail Rodzianko, errusiar politikari liberal-kontserbakorra (h. 1924).
- 1866 – August von Wassermann, alemaniar bakteriologoa (h. 1925).
- 1870 – Manuel Gómez-Moreno, espainiar historialaria eta arkeologoa (h. 1970).
- 1875 – Jeanne Calment, dakigula orain arte gehien bizi izan den gizakia, 122 urte eta 164 egunekin (h. 1997).
- 1876 – Joseph Meister, amorruaren txertoa lehenengoz hartu zuen gizakia eta infekzio horri arrakastaz aurre egin zion lehena (h. 1940).
- 1885 – Sacha Guitry, frantziar aktore, zuzendari, gidoilari eta antzerkigilea (h. 1957).
- 1888 – José Félix Estigarribia, Paraguaiko presidente eta diktadorea (h. 1940).
- 1891 – Seán Heuston, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (h. 1916).
- 1893 –
- Gunnar Malmquist, suediar astronomoa (h. 1982).
- Andrés Segovia, Salobreñako I. markesa, espainiar gitarrista (h. 1987).
- 1895 – Henrik Dam, daniar biokimikari eta fisiologoa, 1943ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1976).
- 1897 – Henry Everard, Rhodesiako presidentea (h. 1980).
- 1900 – Madeleine Renaud, frantziar antzezlea (h. 1994).
- 1903 –
- Anais Nin, frantziar-estatubatuar idazlea (h. 1977).
- Raymond Queneau, frantziar idazlea (h. 1976).
- 1904 – Aleksei Kosygin, sobietar politikaria (h. 1980).
- 1907 – W. H. Auden, ingeles poeta, XX. mendeko poetarik handienetarikotzat hartua (h. 1973).
- 1908 – Svatopluk Čech, txekiar poeta eta eleberrigilea (h. 1908).
- 1912 – Nikita Magaloff, errusiar-suitzar pianista (h. 1992).
- 1917 – Victor Marijnen, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1975).
- 1921 – John Rawls, estatubatuar filosofo eta irakaslea (h. 2002).
- 1922 – Pierre Hadot, frantziar filosofo, filologo eta historialaria (h. 2010).
- 1924 –
- Thelma Estrin, estatubatuar informatikaria, ingeniaritza biomedikoan eta sistema adituetan aitzindaria (h. 2014).
- Robert Mugabe, Zimbabweko presidentea, gutxiengo zurien aginteari amaiera eman zion askapen mugimenduaren buruzagietako bat (h. 2019).
- José de Lima, brasildar elizgizona (h. 2013).
- 1925 –
- Tom Gehrels, estatubatuar astronomoa (h. 2011).
- Sam Peckinpah, estatubatuar zinema zuzendari eta zinema, antzerki eta telebistako gidoigilea (h. 1984).
- 1927 – Hubert de Givenchy, frantziar jostuna (h. 2018).
- 1928 –
- Amparo Dávila, mexikar idazlea (h. 2020).
- Martim Francisco, brasildar futbol entrenatzailea, 4-2-4aren asmatzailea (h. 1982).
- Elisa Mújica, kolonbiar idazlea (h. 2003).
- 1929 –
- Arturo Fernández, espainiar aktore eta telebista aurkezlea (h. 2019).
- Roberto Gómez Bolaños, Chespirito, mexikar aktore, idazle, gidoilari, musikagile, zuzendari eta telebista ekoizlea (h. 2014).
- 1930 – Enrique Tábara, ekuadortar marrazkigilea (h. 2021).
- 1933 –
- Bob Rafelson, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (h. 2022).
- Nina Simone, estatubatuar abeslari, konpositore, piano jotzaile eta giza eskubideen aldeko aktibista (h. 2003).
- 1937 – Harald V.a Norvegiakoa, Norvegiako erregea.
- 1938 – Lester Bird, Antigua eta Barbudako 2. lehen ministroa (h. 2021).
- 1940 –
- Bruno Bolchi, italiar futbolaria eta futbol entrenatzailea (h. 2022).
- John Lewis, estatubatuar ekintzaile eta politikaria, Eskubide zibil eta politikoen aldeko buruzagia (h. 2020).
- 1941 – Victoria Camps, kataluniar filosofoa.
- 1942 – Margarethe von Trotta, alemaniar aktorea, zinema zuzendaria eta gidoilaria, Alemaniako Zinema Berriaren ordezkarietako bat.
- 1946 –
- Anthony Daniels, britainiar aktorea.
- Alan Rickman, britainiar aktore eta zinema zuzendaria (h. 2016).
- 1950 – Sahle-Work Zewde, Etiopiako presidentea, kargua betetzen duen lehen emakumea.
- 1951 –
- Humberto Gatica, txiletar-estatubatuar grabazio ingeniaria, nahasketa ingeniaria eta disko ekoizlea.
- Armand Vaquerin, frantziar errugbilaria (h. 1993).
- 1953 – William Petersen, estatubatuar aktore eta ekoizlea.
- 1955 –
- Kelsey Grammer, estatubatuar aktore, komediante, produktore, zuzendari, idazle, abeslari eta aktibista.
- Josep Piqué, PPko kataluniar politikaria (h. 2023).
- 1957 –
- Carlos Renato Frederico, brasildar futbolari ohia.
- Divi Kervella, bretainiar idazle, itzultzaile eta hizkuntzalaria (h. 2017).
- 1958 – Mary Chapin Carpenter, estatubatuar country eta folk musika kantautorea.
- 1959 – Ángel José Sarrapio, espainiar txirrindulari ohia.
- 1961 – Abhijit Banerjee, indiar ekonomialaria, 2019ko Ekonomiako Nobel Saria.
- 1962 –
- Chuck Palahniuk, estatubatuar eleberrigile eta freelance kazetaria.
- David Foster Wallace, estatubatuar idazle eta irakaslea (h. 2008).
- 1965 – Evair, brasildar futbolari ohia.
- 1968 –
- Dan Calichman, estatubatuar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- Donizete Oliveira, brasildar futbolari ohia.
- 1969 – Aunjanue Ellis, estatubatuar aktorea.
- 1972 – Miyuki Okabe, japoniar jatorriko brasildar telekomunikazio ingeniari elektronikoa eta abenturazalea.
- 1973 – Elsa Girardot, ezpata modalitateko frantziar eskrimalaria (h. 2017).
- 1977 – Jonathan Safran Foer, estatubatuar eleberrigilea.
- 1979 –
- Ayumi Hara, japoniar futbolari ohia.
- Jennifer Love Hewitt, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Jordan Peele, estatubatuar zinema eta telebista zuzendaria, gidoigilea, ekoizlea, aktorea eta umorista.
- 1980 – Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, Bhutango Dragoi Erregea.
- 1981 – Floor Jansen, herbeheretar musikaria, Nightwish taldeko abeslaria.
- 1983 –
- Daniel Ek, suediar enpresaburu eta teknologoa, Spotifyren sortzaile-kidea.
- Mélanie Laurent, frantziar aktore, zuzendari eta idazlea.
- Michelle Suárez Bértora, uruguaitar abokatu, politikari, idazle eta ekintzaile transexuala.
- 1985 – Georgios Samaras, greziar futbolaria.
- 1986 – Carmen Moore, estatubatuar aktorea eta modelo eta aktore pornografikoa (h. 2018).
- 1987 –
- Eniola Aluko, anglo-nigeriar futbolari ohia, komentarista eta exekutiboa.
- Elliot Page, kanadar aktorea.
- 1989 – Corbin Bleu, estatubatuar pop-abeslaria.
- 1992 – Jonathan Nanizayamo, kongoar futbolaria.
- 1996 – Sophie Turner, ingeles aktorea.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1652 – Beltran Velez Gebarakoa, euskal herritar politikaria.
- 1913 – Isidro Alegria, nafar musikaria, Santanderren (j. 1852).
- 1936 – Faustin Bentaberri, euskal musikaria, dantzaria eta koreografoa (j. 1869).
- 1938 – Carlos de Haya, bizkaitar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian matxinoen alde egin zuena, Teruelen (j. 1902).
- 1954 – Jacinto Clavería, nafar apaiz eta idazlea (j. 1885).
- 1967 – Ramón Iribarren, gipuzkoar bide, ubide eta portuetako ingeniaria, Madrilen (j. 1900).
- 1984 – Fernando Remacha, nafar musikagilea (j. 1898).
- 1988 – Maurice Abeberri, euskal abokatua eta Ipar Euskal Herriko kultur eta kirolako pertsona nabarmena (j. 1926).
- 2001 – Bitoriano Gandiaga, bizkaitar fraile frantziskotar eta olerkaria (j. 1928).
- 2017 – Koko Abeberri, euskal ekintzailea, abokatua lanbidez (j. 1932).
- 2023 –
- Eugenio Otsoa, gipuzkoar politikari abertzalea eta euskaltzalea (j. 1951).
- Uri Ruiz Bikandi, bizkaitar irakaslea, hezitzailea eta idazlea (j. 1950).
Mundua
aldatu- 1184 – Minamoto no Yoshinaka, Japoniako historiako Heian garaiko samuraia (j. 1154).
- 1437 – Jakobo I.a Eskoziakoa, Eskoziako Erresumako erregea (j. 1394).
- 1467 – Piero Raimondo Zacosta, Jerusalemgo San Joan Ordenaren 38. Maisu handia (j. 1404).
- 1513 – Julio II.a, Aita santua (j. 1443).
- 1543 – Ahmad ibn Ibrahim al-Ghazi, Adal Sultanerriko imam eta jenerala (j. c. 1506).
- 1624 – Dirk van Baburen, herbeheretar margolaria.
- 1677 – Baruch Spinoza, holandar filosofo judu sefardia, kartesianismo kritikoaren oinordekoa (j. 1632).
- 1730 – Benedikto XIII.a, Aita santua (j. 1649).
- 1824 – Eugène de Beauharnais, frantziar printze eta militarra (j. 1781).
- 1833 – Josefa Amar Borbón, espainiar pedagogoa eta Ilustrazioko idazlea (j. 1749).
- 1865 – Constant Troyon, frantziar margolaria (j. 1810).
- 1866 – Manuel Felipe de Tovar, Venezuelako presidentea (j. 1803).
- 1868 – Giuseppe Abbati, italiar margolaria (j.1836)
- 1871 – Justin Cénac-Moncaut, frantziar idazle eta historialaria (j. 1814).
- 1879 – Pieter Philip van Bosse, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1809).
- 1894 – Gustave Caillebotte, frantziar margolaria (j. 1848).
- 1897 – Augustine-Malvina Blanchecotte, frantziar idazlea (j. 1830).
- 1908 – Harriet Hosmer, estatubatuar eskultorea (j. 1830).
- 1911 – Isidre Nonell, kataluniar margolari eta marrazkigilea (j. 1872).
- 1912 – Osborne Reynolds, britainiar ingeniaria (j. 1842).
- 1919 –
- Kurt Eisner, alemaniar politikaria (j. 1867).
- Mary Edwards Walker, estatubatuar feminista, abolitzailea, ustezko espioia, gerrako gatibua eta zirujaua (j. 1832).
- 1926 – Heike Kamerlingh Onnes, herbeheretar fisikaria, 1913ko Fisikako Nobel Saria (j. 1853).
- 1934 – Augusto César Sandino, nikaraguar iraultzailea (j. 1895).
- 1938 – George Ellery Hale, estatubatuar eguzki astronomoa (j. 1868).
- 1941 – Frederick Grant Banting, kanadar fisiologoa, 1923ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1891).
- 1945 – Eric Liddell, eskoziar korrikalari, errugbi jokalari eta misiolaria (j. 1902).
- 1958 – Henryk Arctowski, poloniar zientzialari eta esploratzailea (j. 1871).
- 1960 – Jacques Becker, frantziar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. 1906).
- 1965 – Malcolm X, ministro musulman afrikar-amerikarra, beltzen eskubideen aldeko borrokalaria, eraila (j. 1925).
- 1968 – Howard Florey, australiar farmakologo eta patologoa, 1945eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1898).
- 1972 –
- Bronislava Nijinska, poloniar-errusiar-sovietar-estatubatuar ballet-dantzaria, koreografoa, eta baleteko maistra (j. 1891).
- Eugène Tisserant, frantziar kardinala (j. 1884).
- 1977 – Seán Ó Ríordáin, irlanderaz idatzi zuen irlandar olerkaria (j. 1916).
- 1980 – Alfred Andersch, alemaniar idazlea (j. 1914).
- 1984 –
- Emilio Rodríguez, espainiar txirrindularia (j. 1923).
- Mikhail Xolokhov, errusiar idazlea, 1965eko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
- 1987 – Jean Stoetzel, frantziar psikologo eta soziologoa (j. 1910).
- 1988 – Cornelis van Eesteren, holandar arkitektoa (j. 1897).
- 1989 – Sándor Márai, hungariar idazlea (j. 1900).
- 1991 – Margot Fonteyn, ingeles ballet dantzaria (j. 1919).
- 1993 – Inge Lehmann, daniar sismologoa (j. 1888).
- 1996 – Morton Gould, estatubatuar orkestra zuzendari eta musikagilea (j. 1913).
- 1999 –
- Gertrude Belle Elion, estatubatuar biokimikari eta farmakologista, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1918).
- Walter Lini, Vanuatuko lehen ministroa (j. 1942).
- 2000 –
- Constance Cummings-John, sierraleondar hezitzailea eta politikaria, Afrikan udal kontseilu batean sartu zen lehen emakumea (j. 1918).
- Antonio Díaz-Miguel, espainiar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea (j. 1934).
- 2003 – Eddie Thomson, eskoziar futbolari eta entrenatzailea (j. 1947).
- 2004 –
- Svava Jakobsdóttir, islandiar idazlea (j. 1930).
- Irina Press, sobietar atleta (j. 1939).
- 2005 – Guillermo Cabrera Infante, kubatar idazle eta zinemarako gidoi-egilea (j. 1929).
- 2007 – Idoia Rodríguez Buján, nazioarteko bake-misio batean hildako lehen espainiar emakume militarra (j. 1983).
- 2009 – Wilton G.S. Sankawulo, Liberiako estatuburua (j. 1937).
- 2011 – Odón Alonso, espainiar orkestra-zuzendaria (j. 1925).
- 2017 – Kenneth Arrow, estatubatuar ekonomialaria, 1972ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1921).
- 2019 –
- Stanley Donen, estatubatuar zinemagilea (j. 1924).
- Jackie Shane, estatubatuar soul eta rhythm and blues abeslaria (j. 1940).
- Peter Tork, estatubatuar musikari eta aktorea, The Monkees taldeko kidea (j. 1942).
- 2020 – Camila María Concepción, estatubatuar gidoilaria eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1991).
- 2022 – Miguel Ángel Gallardo, katalan marrazkilaria (j. 1955).
- 2023 –
- Amancio Amaro, espainiar futbolari eta futbol entrenatzailea (j. 1939).
- Simone Segouin, Frantziako Erresistentziako borrokalaria (j. 1925).
- 2024 –
- Roger Guillemin, frantziar-estatubatuar mediku endokrinologoa (j. 1924).
- Micheline Presle, frantziar aktorea (j. 1922).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- UNESCOk izendatuta, ama hizkuntzaren nazioarteko eguna.
- Sehaska egutegiko izendegia: Oskarbi eta Lain.
Kanpo estekak
aldatuDatuak: Q2350
Multimedia: 21 February / Q2350