Kordobila

Kordobila
	Euskal Herria
	Done Kosme eta Damian elizaren irudia
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa
Udalerria	Galar Zendea
Posta kodea	31191
Herritarra	cordovillar
Geografia
Koordenatuak	42°47′15″N 1°38′50″W / 42.7875°N 1.6472°W
Garaiera	440 m
Demografia
Biztanleria	829 (2020)

Kordobila edo Cordovilla^[1] Galar Zendeako kontzejua da. 2007ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera, herriak 254 biztanle ditu baina harrezkero etxe ugari eraiki dira bertan eta beraz datozen urteetan biztanleria era nabarian handituko da. 2012an 496 biztanle zituen.

1986ko urriaren 31n^[2] eratu zen kontzeju honetan eremu batzuk desberdindu daitezke: batez ere herriska zaharra (bere inguruan eraikitzen ari dira aipatu etxe berriak) eta ekialdeko industria eta merkatalguneak.

Izena

Gaztelaniaz Cordovilla idazteko joera egon bada ere, euskararako proposatzen den Cordobilla gehiago hurbiltzen da leku-izenaren jatorrira: "Kordoba txikia, besterik gabe; Erdi Aroan hiri ezagunetako izenekin herrixkak bataiatzeko modaren barruan koka liteke. Hala ere, oraindik XVII. mendean euskaldunek herri honi Kordoba, aurrizki txikigarririk gabe deitzen zioten eta 1602ko Mutiloabeitiko dokumentazioan Cordoba bidea toponimoa jasotzen da.^[3].

Batzuetan euskaraz Kordobilla^[4] edo Kordobila^[5] aldaerak ere erabili izan dira.

Geografia

Mugakideak

Mendebaldetik Galarreko beste herri bat du auzokide, Eskirotz.
Iparraldetik Iruñeko zenbait auzo eta eremurekin egiten du topo edo hurbil ditu: mendebaldetik hasita Nafarroako Unibertsitatearen aldiriak, Kordobilarekin partekatutako Donapea izeneko parajea barne; herri honetako iparraldeko muturretik ekialderantz lehen Azpilagaña eta Arrosadiarekin ia jotzen du eta gero Sario aldea zein Sadar auzo, ibai eta futbol zelaiak ditu auzokide, NUPetik ere hurbil. Iruñeko hego-ekialdeko bazterrean, Garitón de Ripalda izeneko eremuan IKTen Hiria eraikitzeko egitasmoa dago, NUPekin lotuta eta Morearaino helduko litzatekeena^[6]^[7].
Ekialdetik Iruñeko udalerria amaitzen denean Arangurenekin mugatzen du, lehen Mutiloabeitirekin eta hegoalderago Taxoarerekin.
Hegoaldean zirrikitu batetik Noainekin du muga, Noain-Eskirotz industrialdearen inguruan.

San Kosme eta San Damian eliza.
Erreleku erretegia
Etxe berriak Cordobillako goi-ordokian.

Eremuak

Herri zaharra mendebaldean

Herriska zaharra Elortz eta Sadar ibaien arroen artean dagoen muino batean dago. Historian zehar beti oso biztanle eta etxe gutxi izan ditu eta 1910ean 60 biztanle eskas zituen. Done Kosme eta Damian eliza da eraikin zaharren artean geratzen den bakanetakoa; Herriska honetan dorre bat nabaritzen bada, Erreleku jatetxearena da; la Rosa konteen jauregiko aztarnen gainean eraikitako tamaina handiko jatetxea da. Denbora luzez etxe oso gutxi izan dituen herriko gune zaharraren inguruan azken urteetan urbanizazio berriak eraikitzeari ekin zaio eta elizatxoa egun etxe berriz inguratuta dago.

Herriaren hegoaldetik PA-30 (Iruñeko saihesbidea) pasatzen da.

Donapea egitasmoa: Kordobila eta Iruñeko lurretan eta Eskirotzen ondoan 1990eko hamarkadatik milaka etxebizitza eraikitzeko proiektu eztabaidatuak egon dira eta daude^[8]^[9]^[10].

N-121 errepidearen inguruan

Iruñeko auzo batzuekin (Sadar, Arrosadia) erabat uztartuta "Kordobilako Bentak" deitu izan den zonaldean Kordobilako industrialdea eratuz joan zen: lehen fasea 1970eko hamarkadan garatu zen batez ere^[11] eta egun errepidearen bi aldeetara zabalduta dago. Aipatzeko moduko lekuak:
- Bihotz Sakratua parrokia, 1970ean sortua^[12]. Herri zaharrean zegoen elizaren funtzioak ordezkatzen zituena eta Iruñeko Sadar alderako ere ezarri zutena.
- Diario de Navarra egunkariaren egoitza; horregatik sarritan "Kordobilako kazeta" deitua^[13].
- Centro Infanta Elena nagusientzako egoitza^[14].
Iruñerrirako Suhiltzaile Parke Zentrala 2009ko apirilean inauguratu zen^[15].
Ardatz berean hegoalderantz eta Zaragozarako errepide nagusiaren ekialdean Morea merkataritza-gunea dago; 1990eko hamarkadatik aurrera eraikia.

Historia

Aztarna arkeologiko holozenikoak aurkitu ziren Sadar ibairen ondoan^[16].

Iberiar Penintsulako Gerra izenekoaren barruan, 1812ko abenduaren 9an frantses tropek 34 lagun fusilatu zituzten bertan; Zaragozarako errepideko 3. kilometroan Nafarroako Foru Aldundiak oroitarria jarri zuen^[17].

2009ko apirilaren 25ean Yamiled Giraldo Zubietako auzokidea Kordobilan hil zuten, hildakoak ustez prostituzio sare bat salatu zuelako^[18].

Ondarea

San Kosme eta San Damian eliza: Erdi Aroan eraikia eta XVI. mendean eraldatua.
Erreleku erretegia: Antzinako dorretxe edo jauretxe batean dagoen jatetxea.

Demografia eta biztanleria

Egun suertatzen ari den hazkuntza baino lehen biztanleria oso eskasa izan du: 46 biztanle 1858an, 107 1920an, 27 1950ean^[19].

Kordobilako biztanleria
2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2012
200	228	230	217	228	217	238	254	496

Garraioa

Kontzeju honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 3 linea daude:

Gainera, La Tafallesa izeneko autobus konpainiak Uztarroze eta Iruñea batzen dituen linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka norabide bakoitzean, eta honako ibilbidea:

Uztarroze - Izaba - Urzainki - Erronkari - Garde - Burgi - Esa - Xabier - Zangoza - Ledea - Irunberri - Nardoze Alduate - Ibargoiti - Elo - Noain - Kordobila eta Iruñea

Merkataritza

Sakontzeko, irakurri: «Morea (merkataritza-gunea)»

2000. urtean eraikitzen hasi eta 2002ko urriaren 16an Morea Merkataritza Gunea inauguratua zen.

Erreferentziak

↑ Euskal Onomastikaren Datutegia. Cordovilla
↑ Urbanismo y Parroquias en Pamplona y Comarca^{[Betiko hautsitako esteka]}, Jesus Ekiza; ikus 17.or. Galarren kontzeju bihurtu den azkena.
↑ Mikel Belasko, Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra, Pamiela, Iruñea, 1999.
↑ Leku-izen zerrenda bat.
↑ Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas^{[Betiko hautsitako esteka]}, ik. 28.or.
↑ Euskaraz horrela deitua Foru Gobernuaren webgunean.
↑ Berria navactiva.comen^{[Betiko hautsitako esteka]}.
↑ Promozio bat.
↑ Ika-mika^{[Betiko hautsitako esteka]} Nabarreria.comen.
↑ Galarreko Udalaren kontrako jarrera irakurgai; argazkian agertzen den goi-ordokian Cordobillako etxe eraiki berriak ikusten dira.
↑ Iturria: Iruñerriko metropolizazio prozesuari buruzko txostena, Iruñerriko AHTren Aurkako Asanblada, 2006.
↑ Inaugurazioaren berri..
↑ Esapidearen aipamen bat blog honetan.
↑ Egoitzaren fitxa Foru Gobernuaren webgunean.
↑ Inaugurazioa soitun.
↑ El poblamiento holocénico y su medio en las cuencas prepirenaicas de Pamplona y Aoiz-Lumbier; ikus 12.or. eta beste.
↑ Iturria: La Cendea de Galar, Udalaren liburuska.
↑ Susmagarrien atxiloketa^{[Betiko hautsitako esteka]} Berrian.
↑ Recorridos por Navarra, Nafarroako Kutxa eta Diario de Navarra, 1992.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa

Galar Zendeako webgunea (Gaztelaniaz)
(Gaztelaniaz) Kordobila Euskomedian. Kontsultatu bereziki "Arte" atala, Joseba Asironek egina.
(Gaztelaniaz) Kordobilari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.

Datuak: Q8350973
Multimedia: Cordobilla (Navarre) / Q8350973

Galar Zendea
Kontzejuak: Arlegi • Kordobila • Espartza • Ezkirotz • Galar • Getze • Olatz Nagusia • Subitza Etxaldea: Barbatain

[1] Euskal Onomastikaren Datutegia. Cordovilla

[2] Urbanismo y Parroquias en Pamplona y Comarca^{[Betiko hautsitako esteka]}, Jesus Ekiza; ikus 17.or. Galarren kontzeju bihurtu den azkena.

[3] Mikel Belasko, Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra, Pamiela, Iruñea, 1999.

[4] Leku-izen zerrenda bat.

[5] Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas^{[Betiko hautsitako esteka]}, ik. 28.or.

[6] Euskaraz horrela deitua Foru Gobernuaren webgunean.

[7] Berria navactiva.comen^{[Betiko hautsitako esteka]}.

[8] Promozio bat.

[9] Ika-mika^{[Betiko hautsitako esteka]} Nabarreria.comen.

[10] Galarreko Udalaren kontrako jarrera irakurgai; argazkian agertzen den goi-ordokian Cordobillako etxe eraiki berriak ikusten dira.

[11] Iturria: Iruñerriko metropolizazio prozesuari buruzko txostena, Iruñerriko AHTren Aurkako Asanblada, 2006.

[12] Inaugurazioaren berri..

[13] Esapidearen aipamen bat blog honetan.

[14] Egoitzaren fitxa Foru Gobernuaren webgunean.

[15] Inaugurazioa soitun.

[16] El poblamiento holocénico y su medio en las cuencas prepirenaicas de Pamplona y Aoiz-Lumbier; ikus 12.or. eta beste.

[17] Iturria: La Cendea de Galar, Udalaren liburuska.

[18] Susmagarrien atxiloketa^{[Betiko hautsitako esteka]} Berrian.

[19] Recorridos por Navarra, Nafarroako Kutxa eta Diario de Navarra, 1992.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]