Sabaitza

Sabaitza
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kartela Nafarroako Gobernuaren finkaren sarreran
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Zangozerria
Udalerria	Ezporogi
Administrazioa
Mota	herri hustu
Izen ofiziala	Sabaiza
Posta kodea	31492
Herritarra	sabaiztar
Geografia
Koordenatuak	42°37′58″N 1°28′55″W / 42.63287337°N 1.48205761°W / 42.63287337; -1.48205761
Garaiera	814 metro
Distantzia	57,6 km (Iruñetik)

Sabaitza^[1][a] Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.

XX. mendean despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Nafarroako Gobernuko finka batara pasa ziren.

Bertako biztanleak sabaiztarrak ziren.

Sabaitza toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Sauayça (1366)
• Sabaiza (1534)
• Sabaiz (1800)
• Sabaiza (1829)
• Sabaiza (1945)
• Sabaitza (1998)
• Sabaitza (2019)

Sabaitza Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.

Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.

Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.

Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	23.0	28.0	29.0	36.0	39.0	41.0	41.0	40.0	31.0	25.0	19.0	41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.8	11.1	14.7	16.2	20.9	26.1	29.7	29.5	25.2	19.4	12.9	9.4	18.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.2	6.7	9.7	11.2	15.3	19.6	22.5	22.5	19.0	14.4	9.1	6.0	13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.6	2.3	4.6	6.2	9.7	13.1	15.3	15.6	12.8	9.5	5.3	2.5	8.2
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.0	-8.0	-10.0	-2.0	1.0	5.0	7.0	6.0	4.0	-1.0	-7.0	-10.0	-11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	50.1	48.6	47.1	73.6	57.9	47.4	28.9	30.7	57.2	77.2	57.3	68.12	654.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	44.0	43.4	47.5	54.0	56.0	88.5	31.0	68.0	75.5	66.5	43.1	58.0	88.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	8.4	7.7	6.5	10.1	8.6	5.6	4.1	3.7	5.4	8.6	9.6	9.6	87.7
Elur egunak (≥ 1 mm)	0.8	0.9	0.7	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	0.8	3.5
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

74 biztanle zituen 1858an, 56 1887an, 62 1900ean, 51 1910ean, 33 1920an eta 1930ean, 50 1940an, 36 1950ean eta 17 1960an; ez da agertzen ondorengo Biztanleriaren Izendegietan. Nafarroako Baso Ondarearen Ezporogiko finkakoa da, eta Usunbeltz, Getadar, Julio, Arteta, Loia, Gardalain eta Irangoitik osatzen dute, 3465 Ha guztira.

Udalerriaren barruan, Izkoko mendilerroaren hegoaldeko isurialdean, Eneolitiko-Brontzearen aire zabaleko aztarnategi bat dago. Jaurerriaren lekua zen, eta jaurerrien kargak honako hauek ziren: 1280. urtean 18 sause 4 diru saldutako ardoagatik, 12 kahitze 1 lapurreta eta erdi gari eta beste horrenbeste garagar, gehi 4 kahitze gari, ardoaren truke. Bular hau Luis I.a Nafarroakoa erregeak 1307n Oger Maulekoari eman zion. Herria, 1366an 5 bizilagun kapare eta 4 nekazari zituena, 1427an jenderik gabe zegoen.

1802an, Granada Egako dukearen jaurerria zen, eta Oibar ibarran sartzen zen. Barruti honen banaketarekin 1846n Ezporogin sartu zen.

1. ↑ /saβ̞áit͡s̻a/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban

• Ezporogi
• Zangozerria
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia