Equidae

Equidae
	Eozeno-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ;
	Zaldiak Bianditzen; Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Perissodactyla
Familia	Equidae; Gray, 1821
Azpibanaketa
	†Hyracotheriinae; †Anchitheriinae; Equinae;

Equidae (izen taxonomikoa) edo ekidoak (batzuetan zaldien familia gisa izendatua) zaldiak, astoak, zebrak eta antzeko animaliak biltzen dituen ugaztun perisodaktilo familia dira. Familia honetan genero bakarra dago gaur egun, Equus izenekoa. Bere kideak gorputz adarren muturretako behatzetarik bakar baten gainean dabiltza, hirugarrena hain zuzen. Espezie guztiek antzeko hortz kopurua dute: gutxienez 34 hortz eta gehienez 42. Mundu guztian barrena zabaldurik daude, gaur egun. Euren gertuko ahaideak tapirrak eta errinozeroak dira.

Familia honetako espezie fosil asko ezagutzen dira, genero eta subfamilia ezberdinetan sailkaturik. Bere eboluzioa oso ondo dokumentatuta dago, batez ere Equus generoan, Ipar Amerikan sortu zena.

Sorrera

Galdutako equidoak bakoitzaren tamainaren arabera. Ezker-eskubi: *Mesohippus*, *Neohipparion*, *Eohippus*, *Equus scotti* and *Hypohippus*

Zaldiaren sorrera duela 50 milioi urte kokatzen da. Eozenoan bazegoen zaldiaren arbasoa izan zen erbiaren tamainiko animalia, Hyracotherium izenekoa. Basoetan bizi omen zen, hostoak janez. Lau behatz zituen aurreko hanketan eta hiru atzekoetan. Hagin eta haginaurreko tuberkulatuak zituen, zementurik gabeak.

Oligozenoan animali haiek migratzen hasi ziren. Beringeko itsasartea gurutzatu zuen eta Ameriketan barrena zabaldu omen ziren. Europan eta Asian geratutakoak paleoteridoen (hau da, Lophiorteriuma zein Palaotheriuma) aurrekoak izan ziren.

Paleoterioen laugarren behatza oso xumea zen. Animali hauek Oligozenoan desagertu omen ziren, duela 36 milioi urte. Bitartean beraien kide amerikarra, Eohippus-a (Ameriketako Hyracotherium-a), Eozenoaren bigarren erdialde osoan zehar bizirik irauteko gai izan zen beste kontinentean. Horretarako basotik Ameriketako larre handietara irteteko gai izan zen.

Oligozenoan Eohippus-a Mesohippus-a bilakatu zen. Mesohippusa txakur baten tamainakoa zen, hiru behatz zeuzkan eta belardietako bizimodura egokitu zen. Abere hori Merychippus-a bilakatu zen Miozenoan. Merychippus hau 120 zentimetro garaiera zuen soingurutzera (poni bat bezalakoa), eta zementodun haginak zituen; haren ondorioz ziurtatu daiteke abere hori bereziki belarrez elikatzen zela.

Miozeno ertainean Merychippusak Anchiterium-a eboluzionatu zuen. Azken honek Eurasiara migratu zuen. Animali hark soilik hirugarren hirugarren behatzaren gainean zebilen, eta beste biak nahiko atrofiaturik zeuzkan.

Abere hauekin batera, Hypohippusak eta gero Hipparionak ere Beringeko itsasartea zeharkatu zuten eta Asiako Ekialdeko estepetan finkatu ziren. Hala ere bi espezie hauek Pliozeno ertainean desargetu omen ziren.

Bere aldetik, Pliohippusak, Ameriketan zein Eurasian iraun egin zuen eta espezie hau izan zen eboluzioaren bidez Equus fossilis-a bilakatu zen. Abere hauek benetako zaldiak ziren jada. Zaldi hark behatz bakarra zuen jada, eta bere garaiera 160 zentimetrokoa zen. Belaze handietan trostan ibiltzeko moldaturik zegoen. Espeziea, hala ere, Laugarren aroaren hasieran desagertu zen Ameriketatik.

Equus generoko lehendabiziko espezie haren bilakaeraren bidez beste espezie guztiak sortuz joan ziren Pleistozenoan zehar: Zebra ezberdinak Afrikan, astoak Ekiade Hurbilean, zein Europan eta hemionak Asian. Bere aldetik aurreneko zaldiak Eurasiako erdialdeko ordeka zabaletan kokatu zen.