Orotarikoa
Orotarikoa
Orotarikoa
REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS
1983. El n.º indica la línea. Empleamos tbn. el AGoen: GOENAGA, Angel (Cegama 1915-San
facsímil editado por Latxaga, Tolosa, 1983. Sebastián 1974).
— Agurea: Agurea ta itxasoa. Zarautz, 1963.
ADÉMA, Gratien. v. Zby. Trad. de la novela de E. Hemingway. La
versión en castellano se cita de la trad. de
ADonostia: ZULAICA ARREGUI, José Gonzalo Lino Novas Calvo (Planeta, Barcelona,
de (Aita Donostia) (San Sebastián 1886-Lecároz 1990).
1956).
Agric: GOITIA, Juan Domingo. Euskerazco
AEF: Anuario de la Sociedad de Eusko Folklore. agricultura. Tolosa, 1886.
Vitoria, 1921-1936; San Sebastián, 1955-. A
partir de 1926 Anuario de Eusko-Folkore. AGUD, Manuel. v. Lcc.
— JesBi: Jesusen Biotz Sagraduco debociozco Se cita de la ed. de J. San Martín (Tolosa,
liburuchoa. Tolosa, 1887. 1962).
— Karmeltar: Karmeltar debotoarentzat
ikasbidea, Kataluniako itzkeratik APBB: Amodiozko penak bertso berrietan. Ed. de
gaztelaniakora d.J.E. eta Ak. aldatu eta [...] A. Zavala. Tolosa, 1976.
Urnietako erretoreak euskerara itzulia.
Tolosa, 1883. Apez: APECECHEA, Juan. v. LE.
— ZerBid: Ceruraco bide zucena eta
seguruena. Barcelona, 1867. DRA cita de la ApV: MICHELENA, Luis. Apellidos Vascos. 3.ª
ed. de 1888 (Tolosa). ed., San Sebastián, 1973. Se indica el n.º del
apartado.
AntzHizk: LARRAÑAGA IGARZA, Jone.
Antzuolako hizkera. Antzuola, 1998. Aq: ARAQUISTAIN, Joseph de Jesús M.ª (Iciar
1700-Logroño 1765).
Anuario: v. AEF, ASJU. — Si no se indica otra cosa, remite a
Suplementos al Diccionario Trilingüe del P.
Añ: AÑIBARRO, Pedro Antonio (Villaro 1748- Larramendi. Ed. de F. Fita. Barcelona,
Zarauz 1830). 1881. También se ha consultado el
— Si no se indica otra cosa, remite a Voces manuscrito, escrito en 1746. El n.º indica la
Bascongadas. Ed. de L. Villasante. Bilbao, línea del ms. La parte que va del n.º 1312 al
1963. Compuesto hacia 1800. Las final es debida a Larramendi. Para los
indicaciones V, G y AN se refieren aquí a refranes se da la pág. de la ed. de F. Fita.
las provincias. — Carta a Lar: «Carta al P. Larramendi», EE
— CatAN: Cristau Dotriña. Pamplona, [1802]. 1887b, 26-28.
— CS: Curutze santearen, Aita Gure ta Ave
Marien ganeco eracusaldiac. Durango, AR: Alphonsa Rodriguez Jesusen Compagnhaco
1897. v. infra MisE. Aitaren Guiristhinho perfeccioniaren praticaren
— EL: Escu-liburua. El n.º sobrevolado indica pparte bat Heuzcarala itçulia, Heuzcara becic
la ed.: 1.ª, Tolosa 1802 (ed facsímil, eztakitenen daco. (Traducción atribuida a
Donostia, 1978); 2.ª (totalmente reformada), Lopez, párroco de Ibarre). Aviñon, 1782. v. A.
Tolosa 1821; 3.ª, Tolosa 1827; 9.ª, Bilbao de Lizarza «Apuntes léxicos de la traducción
1897. bajo-navarra de Alfonso Rodriguez», ASJU
— GB: Gramática Bascongada. Ed. de L. 1967, 98-162.
Villasante. San Sebastián, 1970. Escrito
hacia 1800. ARAMBURU, Martín. v. Aran-Bago.
— GGero: Gueroco Guero. Versión al
dialecto vizcaíno de la segunda edición del Aran: ARANA, José Ignacio de (Azcoitia 1838-
libro de Axular. Se cita de RIEV 1923, Oña 1896).
1925, &c. o del manuscrito. — Loyola: Loyola-co oroitza tsiki bat Jesus-en
— LauEv: Jesu Christoren lau Evangelioac lagun arteco... Tolosa, 1883.
batera alcarturic. Ed. de M. Pilar Ciarrusta. — SIgn: San Ignacio Loyolacoaren bicitza
Bilbao, 1991. laburtua euskaraz eta gaztelaniaz. Bilbao,
— LoraS: Lora sorta espirituala, ta propositu 1872.
santuac vicitza barri bat eguiteco. Tolosa, — v. Cb.
1803.
— MisCS: Misioco Canta Santuac. Donostia, ARANA EZPELETA, Juan. v. Loram.
1803.
— MisE: Misionari euscalduna. Escrito hacia ARANA GOIRI, Sabino. v. AG.
1808. Se publicó un fragmento en 1897. v.
supra CS. Se indica la pág. del manuscrito. Aran-Bago: ARAMBURU, Martín; BAGO
— NekeA: «Añibarroren idazlanak I: Nekea AGUIRRE, Manuel.
arindurik». Ed. de B. Urgell, ASJU 1987, — ManMed: Manual de Higiene y Medicina
211-263. Escrito entre 1808 y 1821. Popular [...] escrito en castellano y
vascuence por los médicos titulares de
Apalategi: APALATEGUI, Franzisko (San Deva e Iciar. Vergara, 1899.
Sebastián 1867-Azpeitia 1948). Euskal mutillak
armetan. Ed. de A. Zavala. Tolosa, 1961. ARANZADI, Engracio. v. EArzdi.
Arb: ARBELBIDE, Jean Pierre (Çaro 1841-Bayona Arig: ARIGITA LASA, Mariano (Corella 1865-
1905). Aralar 1916).
— Bok: Bokazionea edo Jainkoaren deia. — Asunción: La Asunción de la Santísima
Lille, 1887. Virgen y su culto en Navarra. Madrid,
— Erlis: Erlisionea, Eskual-Herriari 1910.
dohazkon egiarik beharrenak: heren- — Colección: Colección de documentos
ordreko chehetasunekin eta meza-bezperen inéditos para la historia de Navarra.
othoitzekin. Lille, 1890. Pamplona, 1900.
— Igand: Igandea edo Jaunaren eguna. Lille, — SM: Historia de la imagen y santuario de
1895. San Miguel de Excelsis. Pamplona, 1904.
Arch: ARCHU, Jean B. (Aussurucq 1811-La Réole ArmUs: Armanak Uskara edo Ziberouko egunaria.
1881). Paris, Mauleon, etc., 1887-1914 (los dos
— Fab: La Fontainaren aleghia berheziak, primeros años Almanak uskara...). v. AlmUsk.
neurt-hitzez Franzesetik Uskarara itzuliak.
La Réole, 1848. AROCENA, Fausto. v. Arr, Zald.
— Gram: Uskara eta Franzes Gramatika,
Uskalherrietaco haurrentzat egina. Baiona, Arr: ARRUE, Gregorio de (Hernani 1811-Zarauz
1852. Se cita de la ed. faccsímil (San 1890).
Sebastián, 1979) de la 3.ª ed. (1868), que — ASIgn: Aita San Ignacio Loyolaco
lleva por título Bi mihiren gramatika. gloriosoaren bicitza. Tolosa, 1866. Se cita
Uskara eta Franzesa. de la ed. de 1881.
— VocFab: Vocabulario de las Fábulas. — BasEsc: Baserritar jaquintsuaren echeco
— VocGr: Vocabulario de la Gramática. escola D. Juan Jose Moguel Marquiñaco
Apaizac Vizcai-eusqueran atera eta D.
Ardoy: NARBAITZ, Pierre («Arradoy») (Ascarat Gregorio Arruec Guipuzcoacora itzulia.
1910-Cambo 1984). Tolosa, 1878.
— Charam: Charamela. Bayonne, 1951. — Bearg: Bearguillearen arguia edo
— Kat: Kattalinen gogoetak. Baiona, 1955. bearguintz humilletan santutu ciran cembait
— SFran: San Frantses Jatsukoa. San Cristau nobleren bicitzac... Tolosa, 1897.
Sebastián, 1966.. — Carmengo: Carmengo Ama Birgiñaren
bederatziurren edo nobena, escapulario
AREJITA, Adolfo. v. CatAnz. santuaren indulgenciac irabazteco...
Tolosa, 1889.
ARESTI, Gabriel. v. Arti. — CDoc: Cristauaren Doctrinaren jaquinbide
azaldua. Donostia, 1858.
Arg: ARGAIGNARATS, Pierre d’. — Doncella: Maria doncella guciz garbiari
— Avisu: Avisu eta exortatione probetchosac bere sortze edo concepcio manchagabearen
bekhatorearentçat. Bordele, 1641. misterioan bederatzi-urrena. Tolosa, 1889.
— DevB: Devoten Breviarioa. Bayona, 1665. — EL: Cristauaren escu-liburua. Tolosa,
Se ha utilizado la ed. de Vinson (Chalon- 1863.
sur-Sâone, 1910; ed. facsímil, Donostia, — GB: Santa Genovevaren vicitza antziñaco
1978), pero se indica la pág. de la 1.ª ed. demboretaco condairen ederrenetaco bat.
Tolosa, 1868.
ArgEgut: Argia’ren Egutegia. Donostia, 1922- — JBDev: Jesusen Biotzaren Devocioa
1936. eracusteco Jesusen Compañiako Aita
Sebastian Mendiburuc nafar eusqueran
ArgiD: Argi Donea. Amorebieta, 1924. atera zuan liburutic [...] guipuzcoacora
itzulia. Tolosa, 1883.
ArgiDL: Argi Done laburra. Donostia, 1928.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 5
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
ARRIZABALO, José Manuel. v. BasoM. ASJU: Anuario del Seminario de Filología Vasca
«Julio de Urquijo». San Sebastián, 1954-1955;
Arrosg: ARROSAGARAY, Juan Cruz (Valcarlos 1967-.
1905-). Kaliforniatik kantuz. Tolosa, 1983.
Asp: ASPIROZ, José M.ª (Leiza 1916-1997).
ARRUE, Antonio (Asteasu 1903-1976). v. Euskera — ANaf: «Euskal hiztegiaren gehigarriak
1962, 357. Nafarroan. 3. Atala», Euskera 1982, 657-
664.
ARRUE, Gregorio. v. Arr.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 6
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
Bähr: BÄHR, Gerhard (Legazpia 1900-Berlín Baserr: Baserrittarra. Semanario dirigido por S.
1945). Arana Goiri. 18 números. Bilbo, 1897 (2 Mayo-
— ArcGp. «El arco iris y la via láctea en 29 Agosto).
Guipúzcoa», RIEV 1931, 397-414.
— OstGp: «Ostraillika ta ostadarra Baserritarra: Baserritarra. Publicación quincenal.
Gipuzkoan», Euskera 1931, 51-61. San Sebastián, 1905-1911.
BARRUTIA, Pedro Ignacio. v. Acto. BEHSS: Boletín de Estudios Históricos sobre San
Sebastián. San Sebastián 1967-.
Basarri: EIZMENDI, Ignacio («Basarri») (Régil
1913-Zarauz 1999). Kantari nator. Zarautz, Bela: BÉLA, Jacques de (1586-1667). Para su
1960. colección de refranes vascos, v. TAV 3.3.4. Se
indica el n.º del refrrán.
BASAURI, Serafin. v. EibHizt.
BELAPEYRE, Athanase. v. Bp.
BEst: ESTORNES, Bernardo (Isaba 1907-San BLibPek: Bai, pecatu da liberalqueriya. Baiona,
Sebastián 1999). v. Arzdi PlantR. 1888. Ed. de J.A. Lakarra, ASJU 1989, 663-676.
v. LibPek.
Bet: PEREZ de BETOLAÇA, Juan (Betolaza - Sto.
Domingo de la Calzada 1599 ó 1600). Doctrina
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 9
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
CatEliz: «Baztango euskalkiaz: Elizondoko beste CatOiq: Chistavaren Doctrina [...] Oyquiaco
doktrina bat». Ed. de P. Salaburu, ASJU 1987, valleco Vicario Dn. Franco Antonio Aguirrec
453-473. 1759n Urtean. La primera ed. (Urquijo, RLPhC
1905, 249-272; 1906, 45-67, 102-120 y 164-
CatG: Cristauaren dotriña Aita Astetec erdaraz 176) es poco fiel al manuscrito. Se cita de la ed.
arguitara emana, eta Guipuzcoaco de J.A. Lakarra, ASJU 1987, 515-564.
Arciprestazgo Nagusico Apaicen Batzarre edo
Congregacioac 1855 garren urtean erabaqui CatOlo: Catechima Oloroeco Diocezaren
zuan becela, berriro euskarara itzulia. Vitoria, cerbutchuco [...] Messire Joseph de Revol
1867. hanco Aphezcupiaren manuz eguina. Pau, 1706.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 12
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
Trad. al dialecto suletino realizada por Jacques — Just: Justuen Ispillu arguia. Iruñea, 1764.
Maytie. — Meza: Meza eta Comunioa eta oen gañeco
Doctrina beste devocioen egercicioaquin.
CatOrb1: «Aezkerazko Testuak II: Orbarako Tolosa, 1828.
Dotrinak (Aezcoa, s. XIX)». Ed. de I. Camino, — OC: Obras Completas de Agustin de
ASJU 1991, 937-945. Kardaberaz. (2 tomos). [I] Bilbao, 1973;
[II] Bilbao, 1974.
CatOrb2: «Aezkerazko Testuak II: Orbarako — Senar: Senar Emazte Santuac. Iruñea,
Dotrinak (Aezcoa, 1835)». Ed. de I. Camino, 1766.
ASJU 1991, 946-959. — SIgn: Azpeitico erri chitez noblearen gloria
paregabeac edo Aita San Ignacioren bicitza
CatR: Le petit Catéchisme Espagnol du P. Astete, laburra. Tolosa, 1901. Escrito hacia 1766.
traduit en trois dialectes basques: [...] 3. — v. Bast.
Roncalais, par Don Prudencio Hualde, Curé de
Vidangoz. Ed. del Príncipe Bonaparte. Londres, CDPedro: UBIETO ARTETA, Antonio. Colección
1869. diplomática de Pedro I de Aragón y Navarra
(1086-1104). Zaragoza, 1951.
CatS: Catichima edo Fedia Laburki. Baiona, 1872.
Versión suletina del catecismo de P.T.D. CEEN: Cuadernos de Etnología y Etnografría de
d’Astros (CatAst). Navarra. Pamplona, 1969-.
CatSal: Le petit Catéchisme Espagnol du P. Astete, CerBid: Ceruraco Bidean haguitz lagunduco
traduit en trois dialectes basques: [...] 2. guituzten gogoeta eta errangui onac. Baiona, c.
Salazarais, par Don Pedro José Samper, Curé 1815. N.º 177 de la bibliografía de Vinson.
de Jaurrieta. Ed. del Príncipe Bonaparte.
Londres, 1869. CerG: Ceruco gakhoa, Cofesioco, Communioneco
exercicioac... Baiona, 1844.
CatSal2: «Un catecismo salacenco» (c. 1820). Ed.
de L. Michelena, FLV 1982, 21-42. Ch: CHOURIO, Michel de (Ascain -San Juan de
Luz 1718). Jesu-Christoren Imitacionea.
CatUlz: Cristau Doctriñe Aite Gaspar Astetec Bordele, 1720.
erdaraz escribitue eta Ulzamaco Apezac Balle
ontan yarduquitzen den usquerara biurtue. Chaho: CHAHO, Joseph Augustin (Tardets 1810-
Iruñea, 1906. Bayona 1858).
— Si no se indica otra cosa remite a
CatUt: «Catecismo del s. XVIII en vascuence de Dictionnaire basque, français, espagnol et
Uterga (Valdizarbe)». Ed. de F. Ondarra, FLV latin, d'après les meilleurs auteurs
1980, 173-221. Se indica la pág. del original. classiques et les Dictionnaires des
Académies française et espagnole.
Cb: CARDABERAZ, Agustín (Hernani 1703- Bayonne, 1855.
Bolonia 1770). — AztiB: Azti-Beguia. Agosti-Chaho
— CatG: Christauaren Doctrina, Aita Astetec Bassaburutarrak Ziberou herri maitiari,
erdaraz, eta guero Aita Agustin Parisetik igorririk, beste hanitchen
Cardaberacec euscaraz arguitara emana. aitzindari, arguibidian, goizizarra. Paris,
Donostia, 1762? De atribución dudosa. Tal 1834.
vez se trate de una versión posterior — Biarritz: Biarritz, entre les Pyrénées et
refundida (¿por AA?). l´océan. Itinéraire pittoresque. 2 vols. (I,
— CatV: Dotrina Cristiana edo Cristiñau II). Bayonne, 1855.
Dotrinea. Iruñea, 1762?. — Voyage: Voyage en Navarre pendant
— EBO: Eusqueraren Berri Onac. Iruñea, l'insurrection des Basques de 1830-1835.
1761. Paris, 1836.
— Eg I, II, III, IV: Aita S. Ignacio
Loyolacoaren egercicioac. Iruñea, 1760? y ChantP: SALLABERRY, Jean Dominique Julian
1761. v. Dv LEd. (Maule 1837- 1903). Chants populaires du Pays
— JMJ: Jesus, Maria ta Joseren devocioa. Basque. Paroles et musique originales,
Iruñea, 1766. recueillies et publiées, avec traduction
— Josefa: Ama Veneragarri Josefa française. Bayonne, 1870 (ed. facsímil,
Sacramentu guciz santuarena ceritzanaren Donostia, 1979).
vicitza eta vertuteac. Tolosa, 1882. Escrito
hacia 1765.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 13
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
Charencey: CHARENCEY, Charles Félix (1832- Cortesia: Cristavaren Cortesia (s. XVIII). Ed. de
1916). P. Altuna, ASJU 1992, 119-143.
DCECH: COROMINAS, J.; PASCUAL, J.A. Diss: DARRIGOL, Jean Pierre (Lehonza 1790-
Diccionario crítico etimológico castellano e 1829). Dissertation critique et apologétique sur
hispánico. Madrid, 1980-1983. la langue basque. Bayonne, 1827.
DFrec: SARASOLA, Ibon. Gaurko euskara DRA: Diccionario Retana de Autoridades. Bilbao,
idatziaren maiztasun-hiztegia. Diccionario de 1976-1989.
frecuencias del euskera escrito actual.
Dictionary of frecuency in the written basque Ducq: DUCQ, Martin. Erroma eta Jerusalem.
language at present. Donostia, 1982. Baiona, 1891.
Dgs-Lar: DODGSON, E.S. Notes de Linguistique DurPl: De la FUENTE, Juan Cruz (1760-1834), De
Basque. I. Supplément à Larramendi. II. La la FUENTE, Antonio (1758- ). Durangoko
langue basque en 1656. Chalon-sur-Saône, Plateroak. Ed. de Antton M.ª Aldekoa-Otalora.
1897. Durango, 1984.
EArzdi: ARANZADI, Engracio (San Sebastián EdestJ: Edesti Jaungoya. Bilbo, 1914.
1873-Bilbao 1937).
EE: Euskal Erria. Revista bascongada. San
Ech: ECHAVE, Balthasar de (Oiquina 1548- ). Sebastián, 1880-1918. Los dos (o tres) números de
Discursos de la antigüedad de la lengua cada año se indican con a, b (o c) respectivamente.
cántabra bascongada. México, 1607.
EEgunk: Euskaldunon Egunkaria. Donostia, 1990-.
Echag: ECHAGARAY, José Vicente (San
Sebastián 1773-San Sebastián 1855). Festara. EEs: Euskal Esnalea. Revista de la sección de
Bere bertso guzien bilduma. Ed. de A. Zavala. Lingüística y Literatura Vascas de «Euskalerriaren
Tolosa, 1964. Alde». Donostia, 1908-1931.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 16
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
EEsEE: Euskal Esnalearen Esku Egundiya 1910. EgOn: GARITA-ONANDIA, Balbino. Eguiquera
Irun, (1909). onerascoac, gorde ta gueituteco Misinoe
Santuen frutua (3.ª ed.). Durango, 1882.
EF: Eusko Folklore: materiales y cuestionarios.
Vitoria (Eusko Ikaskuntza), 1921-1954; San Eguna: Publicación diaria de información general.
Sebastián (Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Ciencias Texto en vasco. Bilbao, 1937.
Aranzadi), 1954-.
Egunaria: Egunaria edo Almanaka. Eliça-
EG: Euzko Gogoa. Guatemala, 1950-1955; Baiona, oficioetaco aurki-bidea. Bayona (varios años).
1956-1959. v. Bibliografía DRA.
EGAlm: Eskualdun Gazetaren Almanaka. Baiona, Egunk: Euskaldunon Egunkaria. Publicación diaria
1888-1910 (?). de información general. Andoain, 1990-2003.
Egan: Suplemento de Literatura del Boletín de la EgunO: Egun ona, edo egunaren santificatzeco
Real Sociedad Vascongada de Amigos del País. San moldea languille, nekhaçale eta
Sebastián, 1948-. bazterretcharrentzat. Bayonne, 1829.
Traducción del sacerdote Harambouru de un
EgiaK: Egiaren kanta (c. 1638). Ed. de B. Urgell, opúsculo de 1822.
ASJU 1986, 75-148.
EgutAr: Arantzazuko Andre Mariaren Egutegia.
Egiat: EGUIATEGUY, Jusef. Lehen liburia edo 1947-.
filosofo Huskaldunaren Ekheia (1785). Ed. de Tx.
Peillen. Bilbao, 1983. EgutTo: Euzkel Egutegia. Tolosa (varios años). v.
Bibliografía DRA.
Egieder: SOLOZABAL, Paulino («Egieder»)
(Echebarri 1912- ). Eguzk: EGUZKITZA MEABE, Jon (Lemona 1875-
— UrreB: Urre bitsa. Bilbao, 1962. Lemona 1939).
— Usk: Uskeriak. I: Begian dardar. II: Barrua — GizAuz: Gizarte-Auzia. Ugazaba ta langille
miñez. III: Jainko-kezkaz. IV: Inguru- arteko gora-berak. Zornotza, 1935.
minguru. Bilbao, 1961. — LorIl: Andra Mariaren Loretako Illa.
Zornotza, 1919.
Egin: Publicación diaria de información general.
Textos en vasco y castellano. Hernani, 1977- EGUZKITZA, Andolin. v. Mde.
1998.
EHAA: Boletín Oficial del País Vasco. Euskal
EGIPV: Enciclopedia General Ilustrada del País Herriko Agintaritzaren Aldizkaria. Vitoria,
Vasco. Diccionario. San Sebastián 1968-. 1980-.
EGLU: Euskal Gramatika. Lehen urratsak. EI: Erizkizundi Irukoitza. Triple cuestionario.
Pamplona, 1985. Bilbo, 1984. Ed. preparada por Ana M.ª
Echaide, sobre una encuesta realizada en los
EGLU I: Euskal Gramatika. Lehen urratsak-I. años 1922-1924, dirigida por Azkue y publicada
(Eraskina). Bilbo, 1987. inicialmente, sin gran precisión ni detalle, en
Euskera a partir de 1925.
EGLU II: Euskal Gramatika. Lehen urratsak-II.
Bilbo, 1987. EibHizt: BASAURI, Serafin; SARASUA, Asier.
Eibarko Hiztegi Etnografikoa. Natura, Baserria,
EGLU III: Euskal Gramatika. Lehen urratsak-III. Lanbideak, Ohiturak. Eibar, 2003.
(Lokailuak). Bilbo, 1990.
Eizg: EIZAGUIRRE, José (Tolosa 1881-San Juan
EGLU IV: Euskal Gramatika. Lehen urratsak-IV. de Luz 1949). Ekaitzpean. Ipuinberri. Buenos
(Juntagailuak). Bilbo, 1994. Aires, 1948.
EKNAO: Boletín Oficial del Consejo General del — LehE: Lehenagoko eskualdunak zer ziren.
País Vasco. Eusko Kontseilu Nagusiaren Baiona, 1889.
Aldizkari Ofiziala. Bilbao, 1978-1980.
Elzb: ELISSAMBURU, Jean Baptiste (Sara 1828-
El: ELIZALDE, Francisco (Muzquiz (Guesálaz) Sara 1891).
1646- 1733). Apezendaco dotrina christiana — PAd: Piarres Adame. Bayonne, 1946. 1.ª
uscaras. Iruñea, 1735. ed., Pau, 1888.
— Po: Poesías. Se cita de la ed., muy
El Día: Publicación diaria de infomación general. descuidada, de A.M. Labayen, Elizanburu.
Textos en vasco y castellano. San Sebastián, Bere bizitza ta lanak (Donostia, 1978),
1921-1922, 1930-1936. págs. 179-221. Se cita tbn. de la ed. de 1991
(Bayona).
Eleiz: ELEIZALDE, Luis de (Vergara 1873-Bilbao
1923). Elzo: ELZO AZPIAZU, José de (Astigarraga (?)
— GDBidea: Gurutza Deunaren Bidea. 1894- Astigarraga 1916).
Bilbao, 1910.
Enb: ENBEITA, Kepa (Múgica 1878-Múgica
Eleizalde: ELEIZALDE, José Tomás. 1942). Gure urretxindorra. Enbeita'tar
— Anima: Anima baten iru egoerac. Kepa'ren bertso lanak osorik. Aita Onaindia'k:
Barcelona, 1879. bilduma eta itzaurrea. Buenos Aires, 1971.
— Gordairu: Cristauaren gordairua, edo
Anima salvatzeco sinistu eta eguin bear dan ENBEITA, Balendin. v. BEnb.
gucia hitz bitan. Madrid, 1878.
Ensayo: Ensayo de la Sociedad Bascongada de los
Elexp: ELEXPURU, Juan Martin. Amigos del País. Año 1766. Vitoria, 1768.
— Berg: Bergara aldeko lexikoa. Obra no
publicada (Bergara, 1985), convertida, EOnAlm: Eskualdun Onaren Almanaka. Baiona,
ampliada y corregida, en Tesis de 1904-1907.
doctorado, inédita (Gasteiz, 1996).
ERASUN, José. v. CatCla.
ELH: Enciclopedia lingüística hispánica. Madrid,
1960. Erkiag: ERKIAGA, Eusebio (Lequeitio 1912-
Bilbao 1993).
ELICEGUI, Pedro. v. PE. — Arran: Arranegi. Zarauz, 1958.
— BatB: Batetik bestera. Zarauz, 1962.
ELISSALDE, Jean. v. Zerb.
ErleG: Erle Gobernatzaileen gidaria edo erleak
ELISSAMBURU, Michel. v. Elsb. gobernatzeko modua. Iruñea, 1827. Se cita de la
ed. facsímil, Lizarra, 1993.
ELISSAMBURU, Jean Baptiste. v. Elzb.
ERNOUT, A. v. DELL.
Elizdo: ELIZONDO, José (Tolosa 1865-Tolosa
1943). ErroEstHist: IBARRA MURILLO, Orreaga.
Erroibarko eta Esteribarko Hiztegia. Iruñea,
Elizondo: BIGURIA OZTA, Pascual B. 2007.
(«Francisco Elizondo») (Elizondo 1871-San
Sebastián 1932). Errom: Euskal Erromantzeak. Ed. de A. Zavala.
— KristPE: Kristaua bere Pont-Elizan. Oiartzun, 1998.
Tolosa, 1911.
ES: ETCHEBERRI, Joannes d’ (Sara 1668-
ELok: IZAGIRRE, Koldo (Pasajes 1953-). Euskal Azcoitia 1749). Obras vascongadas del doctor
lokuzioak. Donostia, 1981. labortano Joannes d’Etcheberri (1712), con una
introducción y notas por Julio de Urquijo.
Elsb: ELISSAMBURU, Michel (Helette 1826- Citamos de la ed. facsímil (Bilbao, 1976)
Hasparren 1895). publicada como n.º XXVIII de RIEV. París,
— Fram: Framazonak (bigarren edizionea) 1907. v. tbn. Sb-Urq.
eta Frantziako hirur Errepubliken ichtorioa
laburzki. Baiona, 1890. EskAlm: Escualdun Almanac edo egunari berria.
— JBBizia: Joannes Batista Dohatsuaren Baiona, 1884-1887.
bizia. Baiona, 1891.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 18
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
EskLAlm: Escualdun laborarien adiskidea eta — Ond: «Frases ondarresas», Euskera 1972,
conseilaria presuna suerte guzientzat on dena. 104-119.
Egunari edo Almanaka. Bayonne, 1849-1911
(?). ETXANIZ, Nemesio. v. NEtx.
EskualOn: Eskualdun Ona. Bayonne, 1904-1907. Etxba: ETXEBARRIA, Toribio (Eibar 1887-
Caracas 1968).
Eston: ESTONBA, José Manuel (Irún 1916- — Eib: Lexicón del euskera dialectal de Eibar
Urquiola 1982). (Euskera 1965-1966).
— Iz: Izartxo. Zarautz, 1959. — Ibilt: Ibiltarixanak. Zarautz, 1967.
ESTORNES, José. v. Hual, ZMoso. Etxde: ETXAIDE, Yon (San Sebastián, 1920-
1998).
ESTORNES, Mariano. v. MEst. — AlosT: Alos Torrea. Elezar berritua.
Zarautz, 1950.
Etch: TOPET, Pierre («Etchahun») (Barcus 1786- — 16 Seme: Amasei seme Euskalerri'ko.
Barcus 1862). Se cita de la ed. de J. Zarautz, 1958.
Haritschelhar, L’œuvre poétique de Pierre — GorL: Gorrotoa lege. Zarautz, 1964.
Topet-Etchahun (Euskera 1969-1970). Si no se — Itxas: Itxasoa laño dago. Xanti Andia itxas-
indica otra cosa, las versiones francesas son las gizonaren bizitza ta kezkak. Zarautz, 1959.
de la citada edición. — JJ: Joanak-joan. Piarrres Topet Etxahun
Barkoxtar koblariari buruz egin eleberria.
Etcham: ETCHAMENDY, Mañex (Ezterençuby Zarautz, 1955.
1873-Ezterençuby 1960). Se cita de la ed. de P. — PerPl: Pernando Plaentxiatarra
Lafitte, Mañex Etchamendy bertsularia. San (Plaentxia-Eibarretan bildutako ipui sorta).
Sebastián, 1972. Zarautz, 1957.
Etcheberry: ETCHEBERRY Apheza. Testament ETZ: SATRUSTEGUI, J.M. Euskal Testu Zaharrak
zaharreco eta berrico istorioa. 2.ª ed., Baiona, (I). Iruñea, 1987.
1875.
— Maiatzeco: Maria bekhaturic gabe EucolT: Eucologia-Ttipia edo Eliçaco Liburua,
concebituari escaincen zaion lore floca edo Bayonaco Diocesacotz. Ceiñetan baitdire,
buketa. Maiatceco hilabethe chumea eta Breviario eta Missel berrien arabera cantatcen
laburra. Bayona, 1877. diren guciac. 3.ª ed., Baiona, 1806.
Eusk: Euskera. Euskaltzaindia'ren lan eta agiriak. Ezale: Euskalzale. Astean asteango albistaria.
Trabajos y actas de la Academia de la Lengua Bilbao, 1897-1899. Las letras a o b tras la pág.
Vasca. Bilbao, 1919-1936; 1956-. indican la columna.
ExIzp: Exercicio Spirituala, bere salbamendua FGN: Fuero General de Navarra. Ed. de P.
eguiteco desira duten guiristiñoentçat laguntça Ilarregui y S. Lapuerta. Pamplona, 1869.
handitacoa. Baiona, 1716. Obra de
innumerables ediciones, la mayoría de ellas con FHV: MICHELENA, Luis. Fonética Histórica
el título Exercicio Izpirituala. Se indica siempre Vasca. San Sebastián, 1961. Se cita de la 3.ª ed.
el año de la edición correspondiente. (San Sebastián, 1985).
ExtJG: (En el primer volumen de esta obra FIr: IRIGARAY, Pablo Fermín (Burguete 1869-
Ext.J.G.). Extractos de las Juntas Generales de Pamplona 1949). Prosistas navarros
la R. S. Bascongada de AA. PP. 1771-1793. contemporáneos en lengua vasca. XX-garren
mendeko Nafarroako Euskal idazlariak.
EZ: ETCHEBERRI, Joannes (de Ziburu). Selección de narraciones, crónicas y artículos
— Eliç: Eliçara erabiltceco liburua. Bordele, de [...] P. Fermín Irigaray. Ed. de A. Irigaray.
1636. Si no se indica otra cosa, se cita de la Pamplona, 1958.
2.ª ed. (Bordele, 1665).
— Man: Manual devotionezcoa. 2 vols. (I, II). Fita: FITA, Fidel (1835-1918). v. Aq, Lar, Mic.
Bordele, 1627. Se cita de la 2.ª ed. (Bordele,
1669; ed. facsímil, Donostia, 1978). Para el fJZ: Carta de fray Juan de Zumarraga (1537). Ed.
primer vol. se ha empleado tbn. la ed. de A. Tovar, E. Ote y L. Michelena, Euskera
crítica de P. Altuna (Bilbao, 1981). 1981, 5-14. Se cita de ConTAV 98s.
— Noel: Noelac eta berce canta espiritual
berriac. Baiona, 1697. Se cree que la 1.ª ed. FlorC: RIEZU, F. Jorge de. Flor de canciones
apareció hacia 1630. Si no se indica otra populares vascas. Buenos Aires, 1948. Se cita
cosa, se cita de la ed. de L. Akesolo (San de la 2.ª ed. (San Sebastián, 1982). Se indica el
Sebastián, 1970). n.º de la canción.
FPrBN: Formulaire de prône en langue basque. Garate: GARATE, Justo (Vergara 1900-Mendoza
Bayonne y Londres, 1866. Reimpresión de L.L. (Argentina) 1994).
Bonaparte de Pregariac Bayonaco Diocezacotz. — Cont: Contribución al diccionario vasco.
Burdeos, 1651. En dialectos bajo-navarro y Se indica la referencia completa en cada
labortano. cita.
— v. Mg.
FPrS: Les prières du prône en basque (dialecte
suletin), publiées par Mgr. Arnauld-François de Garayalde: GARAYALDE, Jose Manuel.
Maytie (1676). Ed. de d’Abbadie. Bayonne, — Elezar: Elezarrak. Zarautz, 1955.
1874.
Garbiz: GARBIZU, Jon («Zubigar») (Lezo 1894-
FSeg: SEGURA, Francisco (Oñate - ). Autor de Rentería 1930).
numerosos apuntes léxicos empleados por — Lezo: «El vocabulario inédito de Zubigar».
Azkue en su diccionario. Ed. de N. Alzola, con apostillas de L.
Michelena, Euskera 1962, 43-58. Se indica
FUENTE, Juan Cruz y Antonio de la. v. DurPl. el n.º de cada palabra.
Gabelentz: GABELENTZ, Georg von der (1840- GARCIA LARRAGUETA, Santos. v. GLarr.
1893). Die Verwandtschaft des Baskischen mit
der Berbersprachen Nord-Africas Garit: GARITAONANDIA, Bitor (Zaldívar 1876-
nachgewiesen. Sattler, 1894. San Sebastián 1929).
— IpuiL: Ipuin laburrak (umetxoentzat).
Galarraga: GALARRAGA, Joxe (Régil 1929- Bilbao, 1922.
Zarauz 1987). — Usand: Usandizaga. Bere bizitza ta eres-
— Elezar: Elezarrak. Zarautz, 1955. egikuntza. Donostia, 1920.
Gte: GARATE, Gotzon (Elgóibar 1934-). He: HARANEDER, Joannes (San Juan de Luz c.
— EEK: Euskal elaberrien kondaira. I. Euskal 1669-).
elaberrigintzaren hasera. Bilbao, 1983. II. — Para su traducción manuscrita de los
Kondaira elaberria eta Txomin Agirreren Evangelios (c. 1740) (sólo se conserva una
Auñamendiko lorea. Bilbao, 1985. copia hecha por Robin) se emplean las
— Erd: Erdarakadak. Euskaraz ongi abreviaturas usuales y se cita por capítulos
mintzatzeko Hiztegia. Zazpi Probintzietako y versículos. Tbn. se emplea la ed. de P.
Adibideak. Bilbo, 1988. Altuna (Bilbao, 1990). v. HeH.
— Gudu: Gudu izpirituala. Tolosa, 1750.
Gy: GOYHETCHE, Leonce (Urrugne 1791- ). — Phil: Philotea edo devocioneraco bide
Fableac edo aleguiac Lafontainenetaric erakusçaillea S. Franses Salescoac [...]
berechiz hartuac. Baiona, 1852 (ed. facsímil, eguina. Tolosa, 1749.
Donostia, 1978). Para el original francés se ha
utilizado la ed. de R. Radouant (Paris, 1929). HeH: Iesu-Christo gure iaunaren Testament berria.
— Visites: Sacramendu sainduaren liburua Lehenago I. N. Haraneder Done Ioane
edo sacramendu sainduari eta andredena Lohitsuco iaun aphez batec escuararat itçulia;
Mariari bisitac autora san Ligorio. Baiona, orai, artha bereci batequin garbiquiago,
1856. Atribuido a este autor por Duvoisin lehembicico aldicotçat aguer-arazia, Laphurtar
en su diccionario. bi iaun aphezec. Baiona, 1855. Escrito hacia
1740 por Haraneder y modificado
H: HARRIET, Maurice (Halsou 1814-Halsou profundamente por Harriet. v. He.
1904). Diccionario manuscrito vasco-francés — Voc: Se refiere al vocabulario que figura en
compuesto a finales del siglo XIX. (En la letra la edición, cuyo autor es Harriet.
B falta de la pág. 111 bili- a la 146 bust-, ambas
inclusive). Para la redacción de A y B se ha HErot: ETXEZARRETA, Ramón. Hiztegi erotikoa.
empleado tbn. la ed., no publicada, de E. Knörr. Donostia, 1983.
v. tbn. HeH.
Herr: Herria. Publicación semanal. Bayonne, 1944-
HARANEDER, Joannes. v. He. .
IC: IBARGÜEN-CACHOPIN. Crónica manuscrita Inzag: INZAGARAY, Ramón (San Sebastián 1878-
vizcaína de fines del s. XVI que se conserva en San Sebastián 1947).
el Archivo de la Diputación de Vizcaya y en la
Biblioteca Nacional de Madrid. Se cita de J. Ip: INCHAUSPE, Emmanuel (Sunharette 1815-
Arriolabengoa, Euskara Ibarguen-Cachopin Abense-de-Haut 1902).
kronikan. Testu zaharren ediziorako — Para su traducción al dialecto suletino del
kontribuzioa, Bilbo 2008. El vocabulario ms. (c. Evangelio según San Mateo (Baiona, 1856),
1600) de autor desconocido que aparece al final y del Apocalipsis (Londres, 1858), se
de dicha crónica (págs. 441r-449) se cita de emplean las abreviaturas usuales y se cita
ConTAV (161-173). Las «Escrituras de por capítulos y versículos.
Andramendi» se citan de TAV 3.2.9. — BulaS: «La traducción suletina de la Bula
Ineffabilis por Intxauspe». Ed. de E. Knörr,
Ido: IDOATE, Florencio (1912-). ASJU 1991 (Gehigarriak XIV), 459-483. Se
— BrujNa: La brujería en Navarra y sus indican las págs. del original.
documentos. Pamplona, 1978. — Dante: Danteren comediaren lehen zatia.
— DocInq: Un documento de la Inquisición Paris, 1892.
sobre brujería en Navarra. Pamplona, — Dial: Dialogues basques (versión suletina).
1972. Ed. de L.L. Bonaparte. Londres, 1857. v. It.
— Rinc: Rincones de la Historia de Navarra. — EgErr: Eguiazco erreligionia. Baiona,
Pamplona, 1979. 1884. Tratado incluido en la ed. de Imit.
— Hil: Maria Birjinaren hilabetia. Pau, 1894.
Igela: Igela. Euskaldun heterodoxoen errebista. — Imit: Jesu-Kristen imitacionia Çuberouco
San Sebastián, 1979. Reimpresión de la revista uscaralat utzulia. Baiona, 1883. Se trata de
Igela publicada en París (1962) por J. Mirande y una modernización de la traducción de
Tx. Peillen. Maister.
— KurBD: Kurutchiaren bidiaren debozionia.
Iker: Colección de trabajos de investigación Baiona, 1847.
publicada por la Real Academia de la Lengua — Verbe: Le verbe basque. Bayonne-Paris,
Vasca. Bilbo, 1981- . 1858 (ed. facsímil, Donostia, 1979).
— v. Orreaga.
Ill: ILLARRAMENDI, Ramón.
— Pill: Artzai Pillipe. Donostia, 1918. Iparg: IPARRAGIRRE, Jose M.ª (Urretxu 1820-
— Testim: Testimonio falsoa. Jostirudi Ezquioga-Ichaso 1881). Se cita de Iparragirre,
negargarri eta pozgarria. Egintza bat eta Bilbo, 1987.
iru kuadroetan moldatua. Donostia, 1918.
IPrad: PRADERE, Ignacia.
IMuj: MUJIKA IRAOLA, Inazio.
— AzBel: Azukrea belazeetan. Donostia, 1987. Ir: IRAIZOZ, Policarpo (nombre religioso de
Agustín Zarranz) (Iráizoz 1897-Lecároz 1980).
INav: Liburu hau da ixasoco nabigacionecoa — YKBiz: Yesukristo gure Yaunaren bizia lau
Martin de Hoyarzabalec egiña Francezes. Eta Ebangelioetatik itzez-itz atera ta. Iruñea,
Piarres Detcheverry, edo Dorrec escararat 1934.
emana. Baiona, 1677 (ed. facsímil, San — v. LE-Ir.
Sebastián, 1985).
Iraola: IRAOLA, Victoriano (Pasajes 1841-San
INCHAUSPE, Emmanuel. v. Ip. Sebastián 1919). Oroitzak ta beste ipui asko.
Ed. de A. Zavala. Tolosa, 1962. Recopilación de
Inza: INZA, Dámaso (nombre religioso de Miguel artículos publicados en Baserritarra entre 1906
Olasagarre) (Inza 1886-Pamplona 1986). y 1908.
— Azalp: Kristau ikasbidearen azalpena. — Kontu: Kontuchoak. Donostia, 1886.
Pamplona, 1924.
— EsZarr: «Esaera Zarrak», Euskera 1963-64, Iratz: DIHARCE, Jean Marie («Ganich Iratzeder»)
143-178. (San Juan de Luz 1920-). «Pindar eta Lano»
JAg: AGIRRE, Jorge (Cegama 1885-New York JEL: JEL: Jaun-Goikua eta Lagi-Zarra. Revista
1947). quincenal. Bilbao, 1907-1911.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 27
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
— JesBih: Jesusen Bihotz Sakratuari Lariz: LARIZ, Fco. Xavier. Cristau Dotrinaren
giristinoen debozionea eta herrien eta esplicacioa aur-enzat ta andienzat. Madrid,
familien Kontsekrazionea. Bayonne, 1889. 1773.
Laph: LAPHITZ, Francisco (Arizcun 1832-Buenos Larrak: LARRAKOETXEA, Benito (Ceánuri 1894-
Aires 1905). Bi saindu hescualdunen bizia: San Oñate 1990).
Inazio Loiolacoarena eta San Franzizco
Zabierecoarena. Baiona, 1867 (ed. facsímil, LARRAÑAGA IGARZA, Jone. v. AntzHizk.
Donostia, 1978).
LARRASQUET, Jean. v. Lrq.
LAPLACE, Julien. v. Xikito.
Larre: LARRE, Émile (Saint-Etienne-de-Baïgorry
Lar: LARRAMENDI, Manuel de (Andoáin 1690- 1926-).
Loyola 1766). — ArtzainE: Ene Artzain-etxolak. Oiartzun,
— Si no se indica otra cosa, remite a DT. 2001.
— Carta a Gandara: «Carta autógrafa del P.
Larramendi a Gándara (1763)» in J.I. LARREGUY, Bernard. v. Lg.
Tellechea y M. Lecuona «Gabon-Kantak de
Guernica (1764)», BAP 1966, 161-162. LARRONDO, Jakes. v. Etx-Iruri.
— Carta a Mb: Prólogo a Jesusen Bihotzaren
Devocioa, de S. Mendiburu. Se indica la Larz: LARZABAL, Pierre (Ascain 1915-Socoa
pág. de la ed. de J.I. Tellechea en 1987).
Autobiografía y otros escritos, San — Bozak: Herriko bozak edo nor Alkate.
Sebastián 1973, 277-281. Lapurdiko eta Gipuzkoako euskeraz.
— Cor: Corografía o descripción general de Tolosa, 1962. Versión guipuzcoana de M.
la M.N. y M.L. Provincia de Guipúzcoa. Ed. Lekuona.
de F. Fita. Barcelona, 1882. Se cita de la ed. — HilEspos: Hila Esposatu. Tolosa, 1965.
de J.I. Tellechea (San Sebastián, 1969). Versión guipuzcoana de M. Lekuona.
— DT: Diccionario Trilingüe del Castellano, — Iru: Iru ziren. Tolosa, 1962. Versión
Bascuence y Latin. San Sebastián, 1745. guipuzcoana de M. Lekuona.
— DVC: Diccionario Vasco-Castellano. Ed. — Senper: Senperen gertatua. Tolosa, 1964.
de P. Altuna, Euskera 1967, 148-300. Versión guipuzcoana de L. Villasante.
— Fueros: Sobre los Fueros de Guipúzcoa.
Ed. de J.I. Tellechea. San Sebastián, 1983. Lasa: LASA, Mikel (San Sebastián 1938-).
— Gram: El impossible vencido. Arte de la — Poem: Poema bilduma. Donostia, 1971. La
Lengua Bascongada. Salamanca, 1729 (ed. traducción se cita de Memory Dump (San
facsímil, Donostia, 1979). Sebastián, 1993).
— SAgust: Panegírico del gran doctor de la
Iglesia S. Agustín. Azpeitia, 1885. LasBer: Lasarteko Bertsoak (1716). Ed. de J.M.
— SermAnd: «Andoaingo Sermoia» (1763) in Satrústegui, Iker-2, 1983, 571-581.
P. Altuna / J.A. Lakarra Manuel
Larramendi. Euskal Testuak, Donostia Latxaga: SAN SEBASTIÁN, José M.ª («Latxaga»)
1990, 73-88. (San Sebastián 1933-). v. Acto.
— STomas: J.I. Tellechea «Dos textos
euskéricos inéditos del P. Larramendi». Lasarte: LASARTE ARRIBILLAGA, Manuel
ASJU 1975, 179-184. (Leiza 1927- ).
— Sup: Suplemento al Diccionario Trilingüe — BLanak: Beranduko Lanak. (Bizitza eta
(al final del 2.º tomo). bertsoak). Tolosa, 1992.
— v. CatBurg, SermAzc.
LauEb: Lau Ebanjelioak. Arantzazu-ko prailleek
Lard: LARDIZABAL, Francisco Ignacio de egiña. Zarautz, 1961.
(Zaldivia 1806-Zaldivia 1855). Si no se indica
otra cosa, remite a Testamentu Zarreco eta Laux: URQUIAGA, Esteban («Lauaxeta»)
Berrico condaira. Tolosa, 1855. Se ha utilizado (Lauquiniz 1905-Vitoria 1937).
tbn. la ed. de B. Urgell (Donostia, 1995). — AB: Arrats-beran. Bilbao, 1935. Con
— Gram: Gramática vascongada. San traducción castellana del autor.
Sebastián, 1856. — BBa: Bide-barrijak. Bilbao, 1931. Con
traducción castellana del autor.
LoinazBic: Loinazco San Martiñen bicitza laburra. MARCO DORTA, E. v. CANO, Tomé.
(Manuscrito sin fecha).
MarIl: Andre-dena Mariaren ilhabethea. Baiona,
LOPEZ, v. AR. 1838.
— SFran: Jabier'ko Pranzisko Santuaren Mercy», sobre el cual Vinson (n.º 118) se
bederatziurrena. Tolosa, 1916. Se cita de la pregunta si tendrá algo que ver con el
2.ª ed., Bilbao, 1982. ‘Alexis Mercy’ traductor de Andere Dona
— v. CatBurg. Maria...).
Mde: MIRANDE, Jon (París 1925-París 1972). MERINO URRUTIA, J.J.B. v. MU.
— HaurB: Haur Besoetakoa. Ipuin berri bat.
Ed. de G. Aresti (Donostia, 1970), retocada MEst: ESTORNES, Mariano (Isaba 1909-San
en algunos aspectos con la conformidad del Sebastián 1997).
autor. Se ha utilizado tbn. la ed. de A. — Ezka: Oro del Ezka. Zarauz, 1958.
Eguzkitza (Iruñea, 1987), que reproduce la
versión del texto no retocada por G. Aresti. Mg: MOGUEL, Juan Antonio (Eibar 1745-
— Krit: Miranderen lan kritikoak. Ed. de J.M. Marquina 1804).
Larrea. Pamplona, 1985. — CC: Confesio ta comunioco sacramentuen
— Po: Orhoituz. Ed. de A. Eguzkitza. gañean eracasteac. Iruñea, 1800. Escrito en
Donostia, 1976. dialecto guipuzcoano.
— Pr: Miranderen idazlan hautatuak. Bilbao, — CO: Confesino ona. Vitoria, 1803. Versión
1976. al dialecto vizcaíno de parte de Confesio ta
— v. Igela. comunioco...
— Hist: La Historia y Geografía de España
Mdg: MENDIGACHA, Mariano (Vidángoz 1832- ilustradas por el Idioma Vascuence. Ed. de
Vidángoz 1918). «Cartas de Mariano J. Gárate, Euskera 1935, 187-354; 1937, 3-
Mendigacha a D. Resurrección M.ª de Azkue». 64.
Ed. de A. Irigoyen, Euskera 1957, 119-170. Las — Nom: Nomenclatura de las voces
traducciones son de J. Estornés Lasa, FLV 1984, guipuzcoanas, sus correspondientes
55-127. vizcaynas y castellanas, para que se puedan
entender ambos dialectos. Vitoria, 1801. Se
Medit: Meditacioniac khiristitarzuneco eguia, cita de la ed. de L. Villasante, BAP 1964,
obligacione eta berthute principalez; hayen 61-69.
ondotic meça sainduco, confesioneco, — PAb: El doctor Peru Abarca. Durango,
communioneco eta agoniaco othoitciac, 1881. Escrito hacia 1802. La traducción
concienciaren examena, Iganteztaco vesperac castellana corresponde a la ed. de 1899 y es
eta Arima phenatien consolacioniac [...]. de Azkue. Se cita tbn. la versión
Oloron, 1844. guipuzcoana de G. Arrue (BAP 1948, 175-
194, 337-353 y 513-520; 1949, 71-77;
MEIG: MITXELENA, Koldo. Euskal idazlan 1950, 201-218).
guztiak I: Bertso berriak, berriketan, zinea eta — PAbVoc: «Nomenclatura de diferentes
adabakiak; II: Liburuak I; III: Liburuak II; IV: voces bascongadas, comunes a los rústicos
Literaturaren inguruan I; V: Literaturaren e ignoradas por no pocos de los bizcaínos»,
inguruan II; VI: Hizkuntzalaritzaz I; VII: al final de Peru Abarca.
Hizkuntzalaritzaz II; VIII: Artikuluak eta beste — Plat: «J.A. Mogelen hasierako idazkera:
I; IX: Artikuluak eta beste II. Donostia, 1988. hiru platika eta 1783ko dotrina». Ed. de X.
Altzibar, ASJU 1991, 623-649.
MEILLET, A. v. DELL. — VersBasc: Versiones Bascongadas de
varias arengas y oraciones selectas de los
MELENA, José Luis. v. HomLM. mejores autores latinos. Tolosa, 1802. Se
trata de la versión guipuzcoana de los
MENDIBURU, Sebastián. v. Mb. fragmentos publicados al final de la edición
de Peru Abarca.
MENDIGACHA, Mariano. v. Mdg. — v. CatElg, CrIc.
— LPB: Le Pays Basque, sa population, sa 1821). Ed. y trad. de Pierre Lafitte (con cambios
langue, ses mœurs, sa littérature et sa ortográficos). Bayona, 1972.
musique. Paris, 1857 (ed. facsímil,
Donostia, 1983). v. tbn. O Po. Monzon: MONZON, Telesforo (Vergara 1904-
Bayona 1981).
MICHELENA, Luis (Rentería 1915-San Sebastián — Urrundik: Urrundik. Bake-oroi. Lenengo
1987). v. ApV, Bet, Bouda-Baum, CatSal2, idaztia. Estampas interpretadas en español
ContR, FDA, FHV, fJZ, Garbiz, Lcc, LH, por Germán de Iñurrategui. México, 1945.
MEIG, MIH, PT, SHLV, TAV, VJ, VocPir.
MOULIER, Jules. v. Ox.
Mih: MIHURA, Alexandre. Andredena Mariaren
Imitacionea Jesus-Christoren Imitacionearen MPidal: MENENDEZ PIDAL, Ramón.
gañean moldatua. Baiona, 1778. — Orígenes: Orígenes del español. Madrid,
1950 (3.ª ed.).
MIH: Mitxelenaren idazlan hautatuak. Ed. de P.
Altuna. Bilbao, 1972. msBeas: Manuscrito de fines del s. XIX, en opinión
de Andoni Sarriegi, hallado en la Iglesia
MINONDO, José. v. CatAe. Parroquial de Beasáin por Iñaki Zabaleta.
Miq: MIQUELESTORENA, José Antonio (Lesaca MSIgn: «Marcha de San Ignacio», M. Lekuona,
1710-1785). Cerura nayduenac ar dezaquean RIEV 1931, 338-362.
vide erraza. Iruñea, 17??.
msLond: Notación empleada por Azkue y que hace
MIRANDE, Jon. v. Mde. referencia a los papeles de varia procedencia de
la colección de Bonaparte que no llegaron a
Misionetako: Misionetako eta Lehen pasar a Chicago, a la Newberry Library, y se
Komunionetako Kantikak. Pau, 1911. quedaron en Londres.
Muj: MUJICA, Gregorio (Ormáiztegui 1882-San NEtx: ETXANIZ, Nemesio (Azcoitia 1899-San
Sebastián 1931). Sebastián 1982).
— Destello: Destello de historia vasca. San — Antz: Euskal antzerkiak. Kontu-kontari.
Sebastián, 1962. Zarauz, 1958. Incluye «Mateo Falcone»,
— PAm: Pernando Amezketarra. Bere ateraldi trad. de la obra de Prosper Mérimée (el
ta gertaerak. San Sebastián, 1925. Se cita original se cita de la ed. de P. Mourier-
de la 2.ª ed. (1927). Casile, 1989).
— v. NekIr. — IzotzK: Izotz-Kandelak (eleberria [1963]).
Gobernadore jaunari eta beste zenbait
MUJIKA, Luis M.ª v. LMuj. jauni (gutunak). Ed. de I. Segurola.
Donostia, 1992.
MUJIKA, Plácido. v. PMuj. — LBB: Lur berri billa. Donostia, 1967.
— Nola: Nola idatzi euskeraz. Donostia, 1968
MUJIKA IRAOLA, I. v. IMuj. (2.ª ed.).
MUJIKA ZUFIRIA, Serapio. v. SMuj. Noe: Noeren ontzia. Ed. de A. Zavala. Tolosa,
1979.
Mundaiz: Mundaiz. Revista crítica del libro
universitario. Estudios Universitarios y Normandie: Tragédie de Richard de Normandie
Técnicos de Guipúzcoa. San Sebastián 1975-. (1769). Manuscrito. Pastoral cuyo autor es
Larche. v. Bibliografía DRA.
MUNIBE IDIAQUEZ, Francisco Xavier (Conde de
Peñaflorida) (Azcoitia 1729-Vergara 1785). v. NoviaS: NOVIA de SALCEDO, Pedro (Bilbao
BorrB, GavS. 1790-Madrid 1865). Diccionario etimológico
del idioma bascongado. Tolosa, 1887.
Munita: MUNITA, Inozenzio (Leaburu 1873-
Arama 1958). Gure mendi ta oianak. Zuaizti NZ: Natur Zientziak Hiztegia. Oñati, 1976.
berriak antolatu, ta lengoak zaintzeko zuzenbide
batzuek. Tolosa, 1952. O: OIHENART, Arnauld (Mauleon 1592-Saint-
Palais 1667).
Mustafa: Tragédie de Mustafa (1843). Manuscrito. — Not: Notitia utriusque Vasconiae, tum
Pastoral cuyo autor es Arhex. v. Bibliografía Ibericae tum Aquitanicae. Paris, 1656 (1.ª
DRA. ed., Paris, 1638). Traducción castellana del
P. Javier Gorosterratzu, RIEV 1926, 141-
Myst: Mysterio eta eguia guehienac. Bayona, 1856. 174, 329-355, 475-515; 1927, 79-110, 241-
Se cita tbn. de la ed. de 1862. Se trata de dos 291, 470-512, 579-619; 1928, 26-47, 234-
reediciones de CibGut. 279, 346-380, 493-547; 1929, 13-23.
— Po: «(O.-ten) gastaroa neurthizetan»,
NafEKZ: Nafarroako euskal kantu zaharrak. Ed. de poesías incluidas en Les Proverbes basques.
J. Riezu. Lecároz, 1973. Si no se indica otra cosa la versión francesa
es de Lafon: «Traduction française des
NARBAITZ, Pierre. v. Ardoy. poésies d’Oihenart [...]», BAP 1955, 3-39.
Tbn. se cita de la ed. de F. Michel
Navarra Hoy. Publicación diaria. Pamplona 1982- (Burdeos-Paris, 1847), que incluye algunas
1994. poesías no recogidas en la 1.ª edición. Se
tiene tbn. en cuenta la edición de P. Altuna
NecCart: Necazari-cartilla (s. XIX). y J. A. Mujika, Iker-15, 2003.
— Pr: Les Proverbes basques, recuellis par le
NecCartV: AMPUERO, J.M. Necazariyen Sr. d'Oihenart, plus les poésies Basques du
Cartillachua. Bilbao, 1909. mesme Auteur. Paris, 1657 (ed. facsímil,
RIEV 1935, 201-264, 665-728). Se tiene
NekIr: Nekazaritzako Irakurraldiak. Gipuzkoako tbn. en cuenta la edición de P. Altuna y J.
Diputazioa. Donostia, 1933. Traducción de G. A. Mujika, Iker-15, 2003. El n.º
Mujica. corresponde al refrán.
— PrASJU: Colección de refranes
NeolAG: PAGOLA, Inés. Neologismos en la obra manuscritos. Ed. de J. Urquijo, ASJU 1967,
de Sabino Arana Goiri. Tesis de Doctorado, 3-44. Se indica el n.º del refrán.
inédita. Vitoria, 1988. Publicado en la colección — VocPo: Vocabulario incluido al final de Les
Iker (Iker-18) de Euskaltzaindia (Bilbao, 2005). Proverbes basques.
— v. O-SP.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 36
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
Ort: ORTUZAR, Errobusten (Bermeo 1883- Palay: PALAY, Simin. Dictionnaire du béarnais et
Pedernales 1929). du gascon modernes (bassin aquitain). 3.ª
— Oroig: Oroigarriak. Bermeoko edición. Paris, 1980.
Arrantzaleen bizikeraz eraturiko
Antzerkiak. Bermeo, 1925. PAlt: ALTUNA, Patxi (Azpeitia 1927-Azpeitia
— Voc: Se refiere al vocabulario final del 2006).
libro. — EHizt: Etxepareren Hiztegia. Lexicón
dechepariano. Bilbao, 1979.
Osk: BASTERRECHEA, José de («Oskillaso») — v. Cortesia, E, EZ, fB, Lar, Mb, MIH, Tt.
(Madrid 1911-Pamplona 1996).
— Kurk: Kurloiak. Kaletarren haur-zaroa PArt: ARTOLA, José («Pepe Artola») (San
Bizkaian. Zarautz, 1962. Sebastián 1864-San Sebastián 1929).
— Ustez: Ustez laguna detan ta beste bertso
O-SP: «Notes d’Oihenart pour le Vocabulaire de asko. Tolosa, 1961.
Pouvreau [1661]», RIEV 1910, 220-232.
PASCUAL, José Antonio. v. DCECH.
O-SPAd: KEREJETA, M.ª José, «Oihenart Silvain
Pouvreauren hiztegian», ASJU 1991, 865-899. PASCUAL de ITURRIAGA, A. v. It.
Otag: OTAEGUI, Claudio (Cegama 1836- PasSant: Pasiño Santuaren contaera. Trad. al
Fuenterrabía 1890). v. VocZeg. dialecto vizcaíno de D.M. Bernaola. Durango,
1905 (ed. facsímil, Donostia, 1979).
Otañ: OTAÑO, Pedro M. (Cizúrquil 1857-Rosario
(Argentina) 1910). Pedro Mari Otañoren Patria: La Patria. Semanario. Bilbao, 1901-1903.
bertsoak. Zarautz, 1959. Dirigido por S. Arana Goiri. Continuó con el
título Patria. Bilbao, 1903-1906. Dirigido por
Oteiza: OTEIZA. Evangelioa San Lucasen guissan. Santiago Meabe.
Madrid, 1838. Según E. Knörr, Bases para una
edición crítica del diccionario de Harriet (no PE: ELICEGUI, Pedro («Pello Errota») (Asteasu
publicado), el verdadero autor es Aizquibel. 1840-Asteasu 1919). Pello Errotak jarritako
bertsoak. Ed. de A. Zavala. Tolosa, 1963.
Othoitz: Othoitze eta cantica espiritualac.
Toulouse, 1823. v. Bibliografía Azkue. PEBiz: ELICEGUI, Mikela, ZAVALA, Antonio.
Pello Errotaren bizitza, bere alabak kontatua.
Othoizlari: Othoizlari. Ama Belokekoak urrungo Tolosa, 1963.
othoizlari eta adichkideri. Revista trimestral.
Burdeos, 1954-. (Desde el n.º 39, Agosto de PEItz: Pello Errotaren itzala. Ed. de A. Zavala.
1964, Otoizlari). Tolosa, 1965.
Otx: GARRO, Bernardo («Otxolua») (Mundaca Peillen: PEILLEN, Txomin (París 1932-).
1891-Bilbao 1960). Bertolda'ren maltzurkeri — Zub: Zuberoako itzal-argiak. Estella, 1988.
zurrak eta Bertoldin'en txaldankeri — v. Egiat, Igela, VocS.
barregarrijak. Bilbao, 1932. Traducción de la
obra de G.C. della Croce. El original italiano se PERALTA, Celestino. v. Arrig.
cita de la ed. de C. Artal (Barcelona, 1983).
— Voc: Se refiere al vocabulario final del PEREZ de BETOLAÇA, Juan. v. Bet.
libro.
PERURENA, Patziku. v. PPer.
Ox: MOULIER, Jules («Oxobi») (Bidarray 1888-
Saint-Pierre-d'Irube 1958). Oxobi-ren lan PETRIARENA, J. Francisco. v. Xe.
orhoitgarri zonbait. Bayonne, 1966.
— Alegiak. Bayonne, 1926. PGarm: GARMENDIA, Pedro (Sara 1872-Bilbao
1945).
Oxald: OXALDE, Joannes (Bidarray 1814- — Aves: «Nombres de aves en euskera», RIEV
Bidarray 1897). 1934, 294-309.
PlFuent: «Plática vasca del año 1778 en un proceso Rekalde: REKALDE, Santos T.
de Fuenterrabía». Ed. de J.M. Satrústegui, FLV — Deunor: Deunor (Idahon artzain ta
1979, 287-302. euskaldun). Zarautz, 1973.
PMuj: MUJIKA, Plácido (Urnieta 1906-Loyola REusk: Revista Euskara. Pamplona, 1878-1883.
1982).
— Si no se indica otra cosa, remite al Revol: RICA ESNAOLA, M. «Traduction en
Diccionario Vasco-Castellano (Bilbao, Basque de termes politiques sous la révolution
1981). (1789)», ASJU 1975, 3-172.
— DCV: Diccionario Castellano-Vasco.
Bilbao, 1965. Se cita de la 2.ª ed. (Bilbao, REW: MEYER-LÜBKE, W. Romanisches
1980). etymologisches Wörterbuch. Heidelberg, 1930.
— Noni: Noni eta Mani. Islandiar mutiko
biren gertaldiak. Zarautz, 1952. Traducción RFE: Revista de Filología Española. Madrid, 1914-
de la obra de J.E. Svensson. .
PrehEtn: Problemas de la prehistoria y de la RIs: Refranes de Isasti, TAV 3.3.3. Se indica el n.º
etnología vascas. Pamplona, 1966. del refrán. v. Is.
RABM: Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos. Rollo: ROLLO, William. The Basque dialect of
Madrid, 1871-1878, 1897-. Marquina. Amsterdam, 1925.
SakHizt: ERDOZIA MAULEON, José Luis. Saug: SAUGUIS, Bertrand de. Euscaldunen Erran
Sakanako Hiztegi Dialektologikoa. Iruña, 2004. Çaharrac. (Compuesto a finales del s. XVI o
principios del XVII). Ed. de J. Urquijo, RIEV
SalabBN: SALABERRY, A. Para su traducción de 1908, 706-724 (v. tbn. «Apéndice» RIEV 1909,
L'Évangile selon saint Mathieu, sur la version 144-157). Se han utilizado las ediciones de
de M. le maistre de Sacy, traduit en langue ConTAV (5.3.3) y de Arzamendi-Azkarate
basque, dialecte bas-navarrais... (Bayona, (ASJU 1983, 271-327) indistintamente. Se
1856), se emplea la abreviatura usual y se cita indica el n.º del refrán.
por capítulos y versículos. v. tbn. VocBN. — Voc: «Vocabulario», RIEV 1908, 704-705.
La traducción y notas en castellano se
SALABERRY, Étienne. v. SoEg. deben a Urquijo.
SALABURU, Pello. v. CatEliz, Echn. Sb: SBARBI y OSUNA, José M.ª (Cádiz 1834-
Madrid 1910).
Salav: SALAVERRIA, Sebastián (Oyarzun 1915-
Hernani 2003). Neronek tirako nizkin. Tolosa, Sb-Urq: Diccionario cuatrilingüe manuscrito que
1964. Sbarbi y Dodgson identificaban con el que
compuso Etcheberri de Sara. J. Urquijo negaba
SALLABERRY, J. Dominique. v. ChantP. o ponía muy en duda esta atribución.
Samper: SAMPER, Pedro José (Jaurrieta 1815- SBaroj: BAROJA, Serafín (San Sebastián 1840-
). Vera de Bidasoa 1912).
— Para su traducción del Evangelio según San
Mateo (manuscrito de 1869), se emplea la SBladi: Sen Bladi Aphezkupu martiraren bizia
abreviatura usual y se cita por capítulos y llaburzki. Bayonne, 1893.
versículos.
— v. CatSal. Sch: SCHUCHARDT, Hugo (1842-1929).
— Bask: «Baskisch und Romanisch», ZRPh
SAN MARTIN, Juan. v. SM. 1906. El número indica parágrafo.
— Intr: Introducción a su edición de las obras
SAN SEBASTIAN, José M.ª v. Latxaga. de Leiçarraga (v. Lç). La traducción al
castellano (ASJU 1988, 921-1036),
SARASOLA, Ibon. Materiales para un thesaurus corresponde a I. Ruiz Arzalluz y J.M. Vélez
de la Lengua vasca. Tesis de Doctorado, Latorre.
inédita. Barcelona, 1981. v. tbn. ConTAV, — Prim: Primitiae Linguae Vasconum. Halle,
DFrec, HLEH. 1923. Se cita de la trad. de A. Irigaray
(Salamanca, 1947).
SARASUA, Asier. v. EibHizt. — Sara: Zur Kenntnis des Baskischen von
Sara. Berlín, 1922.
SARASUA, Jon. v. KazHiz.
SEGURA, Francisco. v. FSeg.
SAROÏHANDY, Jean. v. RolTrag.
SEGUROLA, Iñaki. v. CatLuz, NEtx, Or.
Dictionnaires d'Azkue, Fabre et van Eys. de Iza. Bilbo, 1990. (9) J.M. JIMENO JURIO:
Manuscrito. v. Bibliografía DRA. Toponimia de la Cuenca de Pamplona. Cendea
de Ansoain. Bilbo, 1992.
StJul: Saint Julien d'Antioche. Pastorale en langue
basque, publiée conformément à un manuscrit TOPET, Pierre. v. Etch.
original appartenant à la Bibliothèque de la
Ville de Bordeaux. Bordeaux, 1891. Totor: TOTORICA, Andoni.
(Introducción de J. Vinson). Se cita tbn. de la — Arr: «Palabras recogidas en el valle de
edición de Ane Loidi (ASJU 2004, l-133), Arratia», Euskera 1958, 45-50.
dándose la pág. del ms. original.
TOURNIER, André. v. T-L.
StPierre: SAINT-PIERRE, Jean (Villefranque
1884-Bayona? 1951). Si no se indica otra cosa, se Tovar: TOVAR, Antonio (1911-1985).
refiere a «Ikusiak» in Egan 1984 (5-6), 11- — Estudios: Estudios sobre las primitivas
40, recopilación (con la ortografía modificada) de lenguas hispánicas. Buenos Aires, 1949.
artículos aparecidos en la revista Eskualduna — v. fJZ.
en 1919.
— 14Gerla: 14eko Gerla Handia. TP: TAPIA PERURENA, Alejandro (Pamplona
Donostia, 1998. Ed. de P. Charritton. 1899-Pamplona c. 1940).
Ud: ALCAIN, Juan José («Udarregi») (Aya 1829- — Carta a Bon: «Cartas del P. Uriarte al
Usúrbil 1895). Udarregi bertsolaria. Ed. de A. Príncipe L.L. Bonaparte». Ed. de J. Ruiz de
Zavala. Tolosa, 1966. Larrinaga, BAP 1954, 231-302; 1957, 220-
239, 330-348 y 429-452; 1958, 397-443. Se
Udabe: UDABE, Juan Eloy. Su traducción del indica la fecha de la carta.
Evangelio según San Mateo (Londres 1857; — CatArrig: «Arrigorriagako Dotrina (J.A.
sólo 8 capítulos) se cita de Bonaparte OOV (IV, Uriartek, L.L. Bonaparteren aginduz,
9-29). Arrigorriagako hizkerara itzulitako G.
Asteteren dotrina bat)» (1866). Ed. de J.
Ugalde: UGALDE, Martin (Andoain 1921- Artetxe, Litterae Vasconicae (Euskeraren
Fuenterrabía 2004). Iker Atalak 4, Bilbo, 1988), 51-96.
— Iltz: Iltzailleak. Caracas, 1961. — Dial: Dialogues basques (versión vizcaína).
Ed. de L.L. Bonaparte. Londres, 1857. v. It.
Ugarte: UGARTE AZURMENDI, Martin — MarBi: Mariya Jaungoicuaren Amac bere
(Legazpia 1916- 1996). viyotz... Bilbo, 1862.
— Obaria: On Egiñaren Obaria. Zarautz, — MarIl: Marijaren illa edo Maijatzeco illa.
1972. Bilbo, 1850.
— PoBasc: Poesía Bascongada. Dialecto
Uhl: UHLENBECK, C.C. (1866-1951). vizcaíno. Ed. de Jon Kortazar y Miren
— BaskSt: Baskische studiën. Amsterdam, Billelabeitia. Bilbo, 1987.
1891. — v. CantCS.
Ulib: ULIBARRI, José Pablo de (Oquendo 1775- URGELL, Blanka. v. EgiaK, Añ, Izt.
Abando 1847). Gutun liburua. Ed. facsímil del
manuscrito. Vitoria, 1975. URKIOLA, Argiñe. v. TxKE.
UNLilia: BORDES, Charles (1863-1909). Uskal URKIZU, Patri. v. AstLas, BertsoB, BertsZB, Lf,
Noelen Lilia. Hounturik Jesusen Urt.
Inkarnazioniaren ouhouretan, eta orai harzara
Uskaldun batek ahaire zaharrekin arra moulda Urq: URQUIJO, Julio de (Deusto 1871-San
erazirik. (Paris o Viena), 1897. Sebastián 1950). v. Bast, CantS, CatOiq, Hual,
RS, Saug, Sb-Urq.
Ur: URIARTE, José Antonio (Arrigorriaga 1812-
Zarauz 1869). URQUIAGA, Esteban. v. Laux.
— Para su traducción de la Biblia (Apoc
(dialecto guipuzcoano) Londres, 1858; Urqz: D(iego) L(orenzo) U(rquizu). Liburu Virgina
Apoc (dialecto vizcaíno) Londres, 1857; Santissimien errosario santuena. Pamplona,
Gen, Ex y Lev, Londres, 1859 (ed. facsímil, 1737.
Donostia, 1978); Evangelio según San
Mateo (dialecto guipuzcoano) Londres, Urruthy: URRUTHY, Anna. Jondane Phetiriren
1858; Mt (dialecto vizcaíno) Londes,1857); epitriak. Bayona, 1887.
libros del Antiguo Testamento (v. BOEg y
BOEv)), se emplean las abreviaturas usuales Urruz: URRUZUNO, Pedro Miguel (Elgóibar
y se cita por capítulos y versículos. 1844-Mendaro 1923).
— Bisit: Jesus Sacramentaduari eta ama — Ipuin: Ipuinak. Ed. de L.M. Larringan, San
doncella Mariari Visitaac illaren egun Sebastián, 1988.
guztietaraco san Alfonso Ligorioc iminiac. — Iru ziri: Narraciones publicadas en EEs,
Bilbo, 1856. Ibaizabal, EE, Argia, Baserritarra y Ezale
— BulaAl: «Una traducción de Uriarte al entre 1899 y 1922, recopiladas por A.
vascuence alavés: la Bula Ineffabilis de Zavala bajo el título de Iru ziri, Tolosa,
1864». Ed. de E. Knörr (Iker-2, 1983, 279- 1965.
315). Se indican las págs. del original. — Urz: Narraciones publicadas en EE de 1885
— BulaG: Versión guipuzcoana de la Bula a 1893, en Ibaizabal 1903, en Baserritarra
Ineffabilis (1862). Se cita de EE 1885a, de 1905 a 1908, en EEs 1909 y 1919, y en
503-505, 524-531 y 552-559. Argia 1923, recopiladas por A. Zavala bajo
— BulaV: «La Bula Ineffabilis en vizcaíno por el título de Ur-zale baten ipuiak, Tolosa,
Uriarte (1864)». Ed. de E. Knörr (Serta 1965.
Gratulatorio in honorem Juan Régulo. I — Zer: Narraciones publicadas en EEs de
Filología, La Laguna, 1985). Se indican las 1912 a 1917; Ibaizabal 1902; Ezale 1898;
págs. del original. Argia y EE 1914, recopiladas por A. Zavala
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 43
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
bajo el título de Euskal-erritik zerura, — Eleiz5: Estudios de sintaxis vasca. (2.ª ed.).
Tolosa, 1961. Oñate, 1983.
— ZeruA: Zeruco arguiya edo, Ondo pentsatu! — Eleiz6: Sintaxis de la oración simple.
berriya. Tolosa, 1885. Se cita de la ed. de Oñate, 1980.
1905. — Eleiz7: La H en la ortografía vasca. Oñate,
1980.
Urt: URTE, Pierre d’ (San Juan de Luz-). — Eleiz8: La oración causal en vasco. Oñate,
— Si no se indica otra cosa remite a su 1986.
Diccionario manuscrito (Londres, 1725). Se — Jaink: Kristau fedearen sustraiak. I.
ha utilizado la ed. de P. Urkizu (San Jainkoa. Oñati, 1962.
Sebastián, 1989). — v. Añ, Ax, Bv, CatLav, CrIc, Lap, Larz,
— Para su traducción del Génesis y parte del Mg.
Éxodo (Oxford, 1894, escrito hacia 1720),
se emplean las abreviaturas usuales y se cita Villa-Real: VILLA-REAL de BERRIZ, Pedro
por capítulos y versículos. Bernardo. Máquinas hidraúlicas de molinos y
— Gram: Grammaire cantabrique basque. herrerías... Madrid, 1736. Ed. facsímil, San
Bagnères-de-Bigorre, 1900. Escrita en Sebastián, 1973.
1712.
Vin: VINSON, Julien (París 1843-Libourne 1916).
UskLi: Uscara libria, confessioniaz, comunioniaz, Essai d'une Bibliographie de la Langue Basque.
eta meçaco sacrificio saintiaz, bicitzeco Paris, 1891; Suplemento, Paris, 1898. Ed.
erreglamentu bateki. Bayona, 1814. facsímil, incluyendo anotaciones de J. Urquijo,
San Sebastián, 1984.
UskLiB: Uskara Libru berria. Oloron, c. 1837. — v. Arg, Atheka, Hm, SP, StJul.
Uzt: OLAIZOLA, Manuel («Uztapide») (Cestona Vizcarr: VIZCARRA ARANA, Benito de.
1909-Oyarzun 1983). — Urkiola: Urkiola'ko bederatzi-urrena.
— EBT: Euskalerriko Bertsolarien Txapelketa. Bergara, 1933.
Zarautz, 1960.
— LEG: Lengo egunak gogoan. [I] Tolosa, VJ: «Textos vascos antiguos. Un catecismo
1975 (2.ª ed.); [II] Tolosa, 1974. vizcaíno del siglo XVII». Ed. de L. Michelena,
— Noiz: Noizbait. Tolosa, 1964. BAP 1954, 85-95. Se indican las págs. del
— Sas: Sasoia joan da gero. Tolosa, 1976. original.
Valb: LUCAS ANGULO, M. «Libro becerro del VMg: MOGUEL, Vicenta (Azcoitia 1782-Abando
monasterio de Valbanera», Estudios de Edad 1854). Ipui onac. Donostia, 1804.
Media de la Corona de Aragón, 4, 451ss. Se
cita el n.º de orden del documento. VocB: «Vocabulario baztanés de Juan Bautista
Gorosurreta (1845-1923)». Ed. de A. Irigoyen,
Vendryes: VENDRYES, Joseph (1875-1960). Euskera 1962, 135-193.
Lexique Étymologique de l'Irlandais Ancien.
Dublín-París, 1978. VocBN: SALABERRY, A. Vocabulaire des mots
basques bas-navarrais, traduits en langue
vEys: EYS, Willem J. van (Amsterdam 1825- française. Bayonne, 1857. v. tbn. SalabBN.
1914). Dictionnaire basque-français. Paris-
Londres, 1873. VocBoh: BAUDRIMONT, Alexandre E.
Vocabulaire de la langue des bohémiens
Vill: VILLASANTE, Luis (Guernica 1920- habitant les pays basques français. Bordeaux,
Aránzazu 2000). 1862.
— AxH: Axular-en Hiztegia. Oñati, 1973.
— AxMGL: Axular. Mendea, gizona, liburua. VocCB: Vocabularios al final del tercer vol. del
Oñati, 1972. Cancionero vasco de J. Manterola. v. CancB.
— Eleiz1: Hacia la lengua literaria común.
(3.ª ed.). Oñate, 1980. VocNav: IRIBARREN, José M.ª Vocabulario
— Eleiz2: La declinación del vasco literario Navarro. Segunda edición preparada y ampliada
común. (3.ª ed.). Oñate, 1972. por Ricardo Ollaquindia. Pamplona, 1984.
— Eleiz3: Palabras vascas compuestas y
derivadas. (4.ª ed.). Oñate, 1986. VocPir: «Un vocabulario aezcoano, salacenco y
— Eleiz4: Sintaxis de la oración compuesta. roncalés preparado por el Príncipe Bonaparte».
(2.ª ed.). Oñate, 1979. Ed. de L. Michelena, BAP 1958, 335-364 (ahora
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 44
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
VocZeg o (VocCeg): «De los papeles inéditos de la Zab: ZABALA, Alfonso M. de (Ezquioga-Ichaso
Colección Bonaparte, en el Archivo de la 1847-Hernani 1919).
Diputación de Guipúzcoa», vocabulario de — Gabon: Gabon gau bat eta beste ipui asko.
voces de Cegama recopiladas por C. Otaegui Narraciones publicadas en la revista EE
(1868), BAP 1957, 285-289. entre 1880 y 1889, y recopiladas por A.
Zavala. Tolosa, 1962.
Volt: VOLTOIRE (s. XVII). L'interprect ou
traduction du François Espagnol & Basque de Zait: ZAITEGI, Jokin (Mondragón 1906-San
Voltoire. Lyon, probablemente 1620. Sebastián 1979).
— BGold: Berriz ere Goldaketan. Guatemala,
WAGNER, M. Leopold. v. DES. 1962.
— Gold: Goldaketan. Atzerri, Euskelerri.
Xa: AIRE, Fernando («Xalbador») (Urepel 1920- México, 1946.
Urepel 1976). — Plat: Platon'eneko atarian. San Sebastián,
— EzinB: Ezin bertzean. Tolosa, 1969. 1961.
— Odol: Odolaren mintzoa. Tolosa, 1976. — Sof: Sopokel'en antzerkiak. México, 1946.
La versión en castellano se cita de la ed. de
Xaramela: Xaramela. Donostia, 1985. Colección de Ed. Gredos (Madrid, 1986), traducción de
canciones vascas populares. Assela Alamillo.
— Sof II: Sopokel'en antzerkiak II. Bayona,
XArb: ARBELBIDE, Xipri. 1958.
— Etxahun: Piarra Topet Etxahun (1786-
1862). Donostia, 1987. Zald: MARTINEZ de ZALDIBIA, Juan. Suma de
— IrriS: Irri Solas. Iruñea, 1983. las cosas cantábricas y guipuzcoanas. Ed. de F.
Arocena. San Sebastián, 1945.
Xarlem: La tragérie du Charlemagne. Pastoral. Se
han empleado la transcripción y la traducción de Zam: ZAMARRIPA, Pablo de (Laredo 1877-
B. Oyharçabal (Tesis doctoral publicada en Sondica 1950).
ASJU 1988ss.). El n.º remite a la estrofa. — Gram: Gramática Vascongada con
Cuando se indican dos núms., se trata de una vocabulario vizcaíno-castellano y
estrofa sin numerar que está entre las dos castellano-vizcaíno. Bilbao, 1915.
citadas. — Man: Manual del vascófilo. Bilbao, 1913
(ed. facsímil, Bilbao, 1987).
Xe: PETRIARENA, Juan Francisco («Xenpelar») — Voc: Vocabulario vasco-castellano. (3.ª
(Rentería 1835-Rentería 1869). Xenpelar ed.). Bilbao, 1947. Publicado como
bertsolaria. Ed. de A. Zavala. Tolosa, 1969. suplemento a la 6.ª ed. (Bilbao, 1947) de su
Gramática.
Xikito: LAPLACE, Julien. Chikito Chikitokan.
Comédie en 3 actes. Oloron, 1909. Zamac: ZAMACOLA, Juan Antonio de (1759-
1819).
Y: Yakintza. Revista de cultura vasca. San
Sebastián, 1933-1936. ZAPIRAIN, Salvador. v. Ataño.
Yang: YANGUAS y MIRANDA, José (1782- Zapirain: ZAPIRAIN IRASTORZA, José (-1914).
1863). — NBBB: Nere bizitzako bertso batzuk.
— DA: Diccionario de antigüedades del Reino Rentería, 1955?.
de Navarra. Pamplona, 1840. Ed. facsímil
(3 tomos), Pamplona, 1964. Zarate: ZARATE LEJARRAGA, Mikel (Lezama
— DPA: Diccionario de las palabras 1933-Lezama 1979).
anticuadas. Pamplona, 1854. — BiziB: Bizipenen bultzadaz. Durango, 1978.
— ELit: Euskal Literatura. Azterbideak,
YAzp: AZPEITIA, Yulene (Zumaya 1888-Bilbao Azterketak, Aztergaiak. Durango, 1977.
1980).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 45
mende.
Orotariko Euskal Hiztegia Referencias bibliográficas
ZAVALA, Antonio. (Tolosa 1928- ). v. Auspoa. Zub: ZUBIRI, Enrique (Valcarlos 1867-Pamplona
1943). Prosistas navarros contemporáneos en
ZBulda: Zarauzko Bulda. c. 1701. Ed. de J.A. lengua vasca. XX-garren mendeko Nafarroako
Lakarra, HomLM 1045-1054. Se indican las Euskal idazlariak. Selección de narraciones,
líneas del manuscrito. crónicas y artículos de Enrique Zubiri [...]. Ed.
de A. Irigaray. Pamplona, 1958.
Zby: ADÉMA, Gratien («Zalduby») (Saint-Pée-sur-
Nivelle 1828-Bayona 1907). «Œuvres du Zubiau: ZUBIAURRE, Javier (Eibar 1930- ).
chanoine Adéma», RIEV 1908, 83-94, 203-213, — Burd: «Mogel eta burdingintza», Euskera
284-296, 410-420, 602-610 y 757-774; 1909, 1960, 94-110.
103-109, 226-233 y 396-400.
— Pel: Eskualdun pelegrinaren bidaltzailea. ZUBIAUR, J.R. v. RG.
Baiona, 1877.
Zubill: ZUBILLAGA, J.R. (Tolosa 1891-Argentina
Zelaiberri: ANDIAZABAL, Pierre («Zelaiberri») 1975). Lardasketa. Tolosa, 1964.
(1923- ).
Zubk: ZUBIKARAI, Agustín (Ondárroa 1914-
Zenb: Zenbakizti lengaien ikastia. Bilbao, 1933. Galdacano 2004).
— Ond: «R.M. Azkue'ri jarraitzen», Euskera
Zerb: ELISSALDE, Jean («Zerbitzari») (Ascain 1981, 221-238.
1883-Gréciette 1961).
— Azk: Azkaine gure sorterria. Artículos ZugKer: ZUGASTI, A.; KEREJETA, J. Itun
publicados en GH entre 1952 y 1957, y berrria. San Sebastián, 1967.
reeditados por P. Charritton (Donostia,
1985). ZULAICA ARREGI, J.G. v. ADonostia.
— Bahnar: Bahnar deitu salbaiak. Bayonne,
1936. Zumalde: ZUMALDE, Ignacio. Historia de Oñate.
— IxtS: Ichtorio Saindua. Testament Zaharra. San Sebastián, 1957.
Jesu-Christo. Eliza. Lille, 1943.
— Prov: Atsotitz, zuhur-hitz eta erran-zahar. Zuzaeta: ZUZAETA, Migel Ignazio (Fr. Migel San
Baiona, 1936. Tbn. en GH 1936, 112-121, Frantziskorena) (Munitibar 1745-Mendata 1814);
220-229, 304-311 y 413-419. Fr. Jose Jesus-Mariarena (Arakistain). Idazlanak.
— v. Dass-Eliss. Ed. de F. Ondarra y Antonio Unzueta. Bilbao,
1997.
ZestErret: AZPEITIA, Agurtzane. Zestoarren
erretolika. Zestoa, 2003.