Robert Boyle

Robert Boyle
Persona informo
Robert Boyle
Naskiĝo	25-an de januaro 1627 (1627-01-25) en Lismore Castle,  Reĝlando Irlando
Morto	31-an de decembro 1691 (1691-12-31) (64-jaraĝa) en Londono,  Reĝlando Anglio
Tombo	Sankta Martin-in-the-Fields 51° 30′ 32″ Nordo 0° 07′ 37″ Okcidento / 51.5089 °N, 0.1269 °U / 51.5089; -0.1269 (mapo) vd
Religio	Anglikanismo vd
Lingvoj	angla • franca • latina • irlanda vd
Loĝloko	Graflando Waterford • Anglio vd
Ŝtataneco	vd
Alma mater	Eton College (1635–1638) vd
Memorigilo
Familio
Patro	Richard Boyle, 1st Earl of Cork (en) vd
Patrino	Catherine Fenton (en) vd
Gefratoj	Francis Boyle, 1st Viscount Shannon (en) , Roger Boyle, 1st Earl of Orrery (en) , Katherine Jones, Viscountess Ranelagh (en) , Richard Boyle, 1st Earl of Burlington (en) kaj Mary Rich, Countess of Warwick (en) vd
Profesio
Okupo	fizikisto kemiisto filozofo vd
Laborkampo	Fiziko, kemio kaj filozofio vd
Verkado
Verkoj	leĝo de Boyle ❦ New Experiments Physico-Mechanicall, Touching the Spring of the Air and its Effects ❦ La Skeptika Ĥemiisto vd
Honorigoj Honorigoj (1660)  Membro de la Reĝa Societo de Londono vd
Membrecoj Membrecoj Reĝa Societo de Londono (fondinta membro) (1660–) Invisible College (en) vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Robert BOYLE ([RO-bert bojl]; n. 25-an de januaro 1627, m. 30-an de decembro 1691) estis irlanda kemiisto kaj fizikisto, kiu eldonis la seman verkon The Sceptical Chymist (La Skeptika Ĥemiisto) en 1661. Li formulis la leĝon de Boyle en 1662. Li estis pioniro rilate al uzado de eksperimentado kaj scienca metodo.

Boyle dubis la alĥemian bazon de la tiuepoka kemia teorio, kaj li instruis, ke la uzinda celo de kemio estis determini la konsistaĵojn de substancoj. Li kreis la vorton analysis (analizon), kaj multaj el la reakcioj daŭre uzataj en kvalita eksperimentado estis konataj al li. Li enkondukis certajn plant-ekstraktojn, lakmuson notinde, por indiki acidojn kaj alkalojn. Li estis ankaŭ la unua kemiisto kolekti specimenon da gaso.

Boyle naskiĝis en Lismore, Graflando de Waterford, Irlando. Li vivis en Oksfordo, Anglio de 1654 ĝis 1668, kaj poste en Londono. Kiel studento li aliĝis grupon kies celo estis kulturi la 'novan filozofion'; tio ĉi fariĝis la Reĝa Societo en 1662.

Li lernis la hebrean, grekan kaj sirian lingvojn por akceli liajn studojn de la Biblio, kaj li dotis la Prelegojn de Boyle por defendi Kristanismon.

Boyle montris, ke masaĵoj ŝanĝas peze laŭ la varianta flosigemeco de la atmosfero. Tiuj ĉi trovaĵoj eldoniĝis en The Spring of Air en 1660.

En The Sceptical Chymist li alvenis la vidpunkton, ke materio baze kunmetiĝas el 'korpuskloj' de diversaj specoj kaj grandecoj, kiuj povas ordiĝi laŭ grupoj, kaj ke ĉiu grupo konsistigas kemian substancon. Li sukcese distingis inter miksaĵoj kaj kombinaĵoj, kaj li montris, ke la kvalitoj de kombinaĵo povas malsamegi kun la kvalitoj de ties partoj.

En 1667 Boyle estis la unua homo studi la fenomenon de bioluminesko, kiam li montris, ke fungoj kaj bacterioj bezonas aeron (oksigenon) por lumineski, mallumiĝante en vakuo kaj relumiĝante kiam oni reenlasas aeron. Oni ankaŭ povas krediti lin kun la elpenso de la unua alumeto, en 1680.

Kvankam lia ĉefa graveco estas kemie, Boyle plenumis multajn gravaĵojn en fiziko, ekzemple la leĝon de Boyle, la rolon de aero en son-propagado, la ekspancian forton de frostiĝanta akvo, la refraktajn povumojn de kristaloj, la densecon de likvaĵoj, elektron, koloron, hidrostatikon, kaj tiel plu.

• Liberpensuloj
• Paradokso
• Hunter, Michael, sciencohistoriisto (1949) Bojl: inter Dio kaj scienco (Boyle: between God and science) / nova haveno: Jejl universitato presejo (New Haven: Yale University Press,) jaro 2009; 366 paĝoj (bibliografio) ISBN 978-0-300-12381-4 0-300-12381-7 biografio kaj bibliografio; pri ĥemio, religio kaj scienco (teologio); Bojl, Roberto, (Robert Boyle). ĥemiisto, fisikisto, Anglujo, de 1627 - 1691; natursciencohistorio; Irlando, anglujo, 17-a jarcento (angle)

• la skeptika ĥemiisto 1661, angle Arkivigite je 2008-07-08 per la retarkivo Wayback Machine
• La Roberto Bojl projekto, kolegio de Birbek, Universitato de Londono, angle