Nengatua lingvo

Nengatua lingvo, Moderna Tupia lingvo
ñe'engatú
lingvo • moderna lingvo
Língua Geral
Parolata en	Brazilo, Kolombio, Venezuelo
Parolantoj	3,000 (Brazilo, 1 998), 30,000 (Kolombio), 2,000 (Venezuelo)
Skribo	Latina alfabeto
Lingvistika klasifiko
Amerinda (areo) Tupia Tupi-gvarania Subgrupo III Nengatua
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-2	tup
ISO 639-3	yrl
Glottolog	nhen1239
Angla nomo	Nheengatu
Franca nomo	nheengatu
ISO 639-3 yrl	Nhengatu
v • d • r

La Nengatua Lingvo (ofte literumita nheengatu, kiu laŭ la tupia signifas "bona lingvo"; aŭ portugale nomita per língua geral da Amazônia kaj língua geral amazônica, ambaŭ el kiuj signifas "Amazonia Ĝenerala Lingvo"; aŭ eĉ latine per lingua brasilica, kiu signifas "Brazila Lingvo") estas Amerikaindiĝena lingvo en la Tupi-Gvarania sub-familio.

Ĝi estas aktuale parolata de ĉirkaŭ 30 000 homoj en la regiono Supra Rio Negra de la ŝtato Amazonio, en la Brazila Amazono, kaj en najbaraj partoj de Kolombio kaj Venezuelo. Ĝi estas la indiĝena lingvo de la rura (malurba) loĝantaro de tiu areo, kaj ĝi estas ankaŭ uzata kiel komuna lingvo de komunikado inter indianoj kaj ne-indianoj, kaj inter indianoj de malsamaj triboj. Ĝia uzo estas ankaŭ rimedo por iuj el la aŭtoktonaj popoloj, kiuj jam perdis siajn originalajn lingvojn por atesti sian etnan identon, kiel ĉe la Baré-oj, la Arapaço-j, kaj aliaj.

En 2003, ĝi gajnis la statuson oficiala lingvo flanke de la Portugala en la municipo São Sankta Gabrielo da Cachoeira, kiu estas pli granda ol kelkaj usonaj ŝtatoj, sed maldense priloĝata.

La Nengatua lingvo originas en norda Brazilo en la 17-a jarcento kiel lingvafrankao (interlingvo) normigita de jezuitoj el la vortoprovizo kaj prononco de la dialekto tupinambá, kiu estis adaptitaj en gramatikan kadron bazitan sur la Portugala. Multajn pruntaĵojn el tiu lingvo kaj el la Hispana oni utiligis por la multaj objektoj kaj konceptoj fremdaj al la tupinambá. La jezuitoj nomis sian kreaĵon ie’engatu, kio signifas "bona lingvo", sed erudiciuloj hodiaŭ nomas ĝin la Malnova Tupia.

Je la zenito de sia prospero en la 18-a jarcento, ĝi estis la domina parolata lingvo tute tra la vasta teritorio de Brazilo, flanke al sia proksime parenca suda respektivaĵo, la língua geral paulista, ĉar ĝi estis uzata ne nur de indianoj kaj misiistoj sed ankaŭ kiel ĉiutaga lingvo far setlintoj Eŭropdevenaj. Ĝia malkresko baldaŭ komenciĝis, tamen, ĉar enmigrado el Portugalio multiĝis, kaj ĝi suferis severan baton kiam ĝin forbaris la Markizo de Pombal pro ĝia asocio kun la Jezuitoj,kiujn li forpelis el ĉiuj Portugaliaj teritorioj.

La travivo mem de la Nengatua lingvo, eĉ en multe malkreskinta stato, estas surpriza, kaj provizas indikaĵon de la imanenta forteco de la lingvo, ĉar ĝi suferis jarcentojn de subpremado, kaj ankaŭ ĉar la homoj de la Supra Rio Negra originale parolis lingvojn ne parencajn al ĝi.

Krom la supre menciita língua geral paulista, nun estingiĝinta, la Nengatua lingvo estas ankaŭ proksime parenca al la Paragvaja Gvarania, kiu, tute ne estingiĝinta, estas male la plej larĝe parolata lingvo en tiu lando kaj unu de ties oficialaj lingvoj. Laŭ iuj fontoj, la Nengatua lingvo kaj la Gvarania estas reciproke interkompreneblaj.

• Tupia lingvo
• Malnova Tupia
• Língua Geral
• Gvarania
• Tupia popolo

• Instituto Socio-Ambiental Arkivigite je 2007-07-04 per la retarkivo Wayback Machine
• Raporto pri la Nhengatu-a ĉe Ethnologue

• Nheengatu: léxico, textos, midia e outros ligiloj Arkivigite je 2007-06-09 per la retarkivo Wayback Machine
• INPA - Núcleo de Pesquisas em Ciências Humanas e Sociais Arkivigite je 2009-07-09 per la retarkivo Wayback Machine
• "Uma breve história da língua tupi, a língua do tempo que o Brasil era canibal"
• "Nheengatu e dialeto caipira" Arkivigite je 2018-12-15 per la retarkivo Wayback Machine
• Etnolinguistica.Org: lista de discussão sobre línguas indígenas sul-americanas
• artikolo de la gazeto New York Times