Dentocetacoj
 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Troveblo de fosilioj: Plej malfrua Eoceno - Nun | ||||||||||
 | ||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||
| ||||||||||
|
Vidu artikolon | ||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||
La dentocetacoj (Odontoceti) formas subordon de cetacoj (Cetacea). Male al la bartocetacoj, ili havas dentojn en la makzeloj anstataŭ bartoj. Ili manĝas karnon, ĉefe fiŝojn, sepiojn kaj malofte eĉ marajn mamulojn.
Anatomio
[redakti | redakti fonton]Plimulto de la dentocetacoj estas pli malgranda ol bartocetacoj. Oni listigas nur unu specion ĉe la grandaj cetacoj, nome la kaĉaloton. La ceteraj specioj estas malgrandaj aŭ mezgrandaj. Plua diferenco estas ke la dentocetacoj havas nur unu spirtruon (kaj ne du kiel la bartocetacoj). Ili havas nesimetrian kranion kaj cekumon.
La dentoj de la diversaj specioj estas diverse evoluintaj. Multaj havas eĉ ĝis 100 dentojn kiel ekzemple delfenedoj, male al ili narvalo havas nur unu longan puŝdenton. Ankaŭ ĉe la preskaŭ sendentaj bekocetedoj (Ziphiidae), la masklo havas bizare formitajn dentojn.
Konduto
[redakti | redakti fonton]Plimulto de la dentocetacoj bone naĝas. Multaj delfenoj naĝas saltante.
Voĉoj
[redakti | redakti fonton]La voĉesprimo estas tre grava por la dentocetacoj. Krom la multnombrajn aŭdeblajn fajfojn, ili uzas ankaŭ ultrasonajn voĉojn por la eĥolokiĝo. Tiu gravas ĉefe dum ĉasado.
Socia konduto
[redakti | redakti fonton]Ili vivas plej ofte en grupoj ĝis ĉ. dekduopo.
Homa influo
[redakti | redakti fonton]La homo senkompate ĉasis ilin dum la pasintaj jarcentoj. Nun ili estas nur limigite ĉaseblaj, sed la medipoluado minacas ilin.
Taksonomio
[redakti | redakti fonton]Oni dividas la dentocetacojn en 9 familiojn:
- kaĉaloto (Physeteridae)
- bekoceto (Ziphiidae)
- ganga delfeno (Platanistidae)
- ĉina rivera delfeno (Lipotidae)
- La-Plata-delfeno (Pontoporiidae)
- amazona delfeno (Iniidae)
- fundocetoj (Monodontidae)
- porkocetoj (Phocoenidae)
- delfenoj (Delphinidae)
Detale:
- superfamilio : † skvalodojdoj – Squalodontoidea
- familio : † agorofiedoj – Agorophiidae
- genro : † agorofio – Agorophius
- familio : † patriocetedoj – Patriocetidae
- genro : † patrioceto – Patriocetus
- familio : † mikrozeŭglodedoj – Microzeuglodontidae
- genro : † mikrozeŭglodo – Microzeuglodon
- familio : † skvalodedoj – Squalodontidae
- genro : † skvalodo – Squalodon
- genro : † proskvalodo – Prosqualodon
- familio : † agorofiedoj – Agorophiidae
- superfamilio : suzuojdoj – Susuoidea
- familio : suzuedoj – Susuidae (4 specioj)
- genro : † zaraĥo – Zarhachis
- genro : † proinio – Proinia
- genro : † pontisto – Pontistes
- genro : pontoporio – Pontoporia
- specio : pontoporio laplata – Pontoporia blainvillei
- genro : inio – Inia
- specio : amazona inio – Inia geoffroyensis [1]
- genro : lipoto – Lipotes
- specio : blanknaĝila delfeno – Lipotes vexillifer
- genro : suzuo – Susu
- specio : suzuo ganga – Susu gangetica
- familio : suzuedoj – Susuidae (4 specioj)
- superfamilio : delfenojdoj – Delphinoidea
- familio : † eŭrinodelfedoj – Eurhinodelphidae
- genro : † eŭrinodelfo – Eurhinodelphis
- familio : † hemisintraĥeledoj – Hemisyntrachelidae
- genro : † hemisintraĥelo – Hemisyntrachelus
- familio : † akrodelfedoj – Acrodephidae
- genro : † akrodelfo – Acrodelphis
- genro : † pomatodelfo – Pomatodelphis
- familio : MONODONEDOJ – Monodontidae (2 specioj)
- familio : delfenedoj – Delphinidae (41 specioj)
- genro : † delfenavo – Delphinavus
- genro : † kentriodo – Kentriodon
- genro : † makroĥirifero – Macrochirifer
- genro : steno – Steno
- specio : steno longnaza – Steno bradanensis
- genro : sotalio – Sotalia
- specio : sotalio amazona – Sotalia fluviatilis
- specio : sotalio gujana – Sotalia guianensis
- specio : sotalio brazila – Sotalia brasiliensis
- specio : sotalio ĉinia – Sotalia chinensis
- specio : sotalio bornea – Sotalia borneensis
- specio : sotalio bengala – Sotalia lentiginosa
- specio : sotalio malabara – Sotalia plumbea
- specio : sotalio kamerunia – Sotalia teuszi
- genro : stenelo – Stenella
- specio : stenelo kopea – Stenella asthenops
- specio : stenelo klimena – Stenella clymene
- specio : stenelo tristria – Stenella coeruleoalba
- specio : stenelo borda – Stenella dubia
- specio : stenelo verdkabia – Stenella frontalis
- specio : stenelo meksikia – Stenella graffmani
- specio : stenelo longakrania – Stenella longirostris
- specio : stenelo makulita – Stenella plagiodon
- genro : DELFENO – Delphinus
- specio : delfeno kutima – Delphinus delphis
- specio : delfeno tropika – Delphinus tropicalis
- genro : tursiopo – Tursiops
- specio : tursiopo saltema – Tursiops truncatus
- specio : tursiopo kurba – Tursiops aduncus
- genro : lisodelfo – Lissodelphis
- specio : lisodelfo perona – Lissodelphis peroni
- specio : lisodelfo nigradorsa – Lissodelphis borealis
- genro : lagenorinĥo – Lagenorhynchus
- specio : lagenorinĥo blankflanka – Lagenorhynchus acutus
- specio : lagenorinĥo blanknaza – Lagenorhynchus albirostris
- specio : lagenorinĥo bunta – Lagenorhynchus cruciger
- specio : lagenorinĥo elektra – Lagenorhynchus electra
- specio : lagenorinĥo platfrunta – Lagenorhynchus obliquidens
- specio : lagenorinĥo falklanda – Lagenorhynchus thicolea
- genro : lagenodelfo – Lagenodelphis
- specio : lagenodelfo saravaka – Lagenodelphis hosei
- genro : cefalorinĥo – Cephalorhynchus
- specio : cefalorinĥo makulkolora – Cephalorhynchus commersoni
- specio : cefalorinĥo ĉilia – Cephalorhynchus eutropia
- specio : cefalorinĥo novzelanda – Cephalorhynchus hectori
- specio : cefalorinĥo kablanda – Cephalorhynchus heavisidei
- genro : grampo – Grampus
- specio : grampo griza – Grampus griseus
- genro : globkapuloj – Globicephala
- specio : Nigra globicefalo – Globicephala melas
- specio : grandnaza globicefalo – Globicephala macrorhynchus
- genro : orcelo – Orcaella
- specio : orcelo kurtkapa – Orcaella brevirostris
- genro : pseŭdorko – Pseudorca
- specio : pseŭdorko nigra – Pseudorca crassidens
- genro : ORCINO – Orcinus
- specio : orcino (ORKO) – Orcinus orca
- genro : ferezo – Feresa
- specio : ferezo malgranda – Feresa attenuata
- familio : focenedoj – Phocaenidae (6 specioj)
- genro : FOCENO (FOKENO) – Phocoena
- specio : foceno MARPORKO – Phocoena phocoena
- specio : foceno nigra – Phocoena spinipinnis
- specio : foceno kalifornia – Phocoena sinus
- specio : foceno suda – Phocoena dioptrica
- genro : focenojdo – Phocoenoides
- specio : focenojdo blanknaĝila – Phocoenoides dalli
- genro : novfoceno – Neophocaena
- specio : novfoceno glatdorsa – Neophocaena phocaenoides
- genro : FOCENO (FOKENO) – Phocoena
- familio : † eŭrinodelfedoj – Eurhinodelphidae
- superfamilio : kaĉalotojdoj – Physeteroidea
- familio : zifiedoj – Ziphiidae (Hyperoodontidae) (16 specioj)
- genro : † zifiojdo – Ziphioides
- genro : † notoceto – Notocetus
- genro : tasmaceto – Tasmacetus
- specio : tasmaceto ŝeperda – Tasmacetus shepherdi
- genro : berardio – Berardius
- specio : berardio granda – Berardius bairdi
- specio : berardio suda – Berardius arnoŭi
- genro : mezoplodo – Mesoplodon
- specio : mezoplodo nordmara – Mesoplodon bidens
- specio : mezoplodo antila – Mesoplodon europaeus
- specio : mezoplodo grizdorsa – Mesoplodon mirus
- specio : mezoplodo malgranda – Mesoplodon grayi
- specio : mezoplodo ginkodenta – Mesoplodon ginkgodens
- specio : mezoplodo platdenta – Mesoplodon layardi
- specio : mezoplodo tropika – Mesoplodon densirostris
- specio : mezoplodo stejnegera – Mesoplodon stejnegeri
- specio : mezoplodo aŭstralia – Mesoplodon bowdoini
- specio : mezoplodo kalifornia – Mesoplodon carlhubbsi
- genro : zifio – Ziphius
- specio : zifio larĝbeka – Ziphius cavirostris
- genro : hiperoodo – Hyperoodon
- specio : hiperoodo bulfrunta – Hyperoodon ampullatus (rostratus)
- specio : hiperodo platfrunta – Hyperoodon planifrons
- familio : kaĉalotedoj – Physeteridae (2 specioj)
- subfamilio : † hoplocetenoj – Hoplocetinae
- genro : † apenofisetero – Apenophyseter
- genro : † hoploceto – Hoplocetus
- subfamilio : kogienoj – Kogiinae
- genro : † kogiopso – Kogiopsis
- genro : kogio – Kogia
- specio : kogio nana – Kogia breviceps
- subfamilio : kaĉalotenoj – Physeterinae
- genro : † ontoceto – Ontocetus
- genro : † profisetero – Prophyseter
- genro : † balenodo – Balaenodon
- genro : KAĈALOTO – Physeter
- specio : kaĉaloto (MAKROCEFALO) – Physeter macrocephalus
- subfamilio : † hoplocetenoj – Hoplocetinae
- familio : zifiedoj – Ziphiidae (Hyperoodontidae) (16 specioj)
- superfamilio : † skvalodojdoj – Squalodontoidea