अमृत

Borrowed from Sanskrit अमृत (amṛ́ta).

• (Delhi) IPA^(key): /əm.ɾɪt̪/, [ɐ̃m.ɾɪt̪]

अमृत • (amŕt) m (Urdu spelling امرت)

1. an elixir; a substance that gives immortality to the user
2. nectar

From Proto-Indo-Iranian *amŕ̥tas (“immortal”), from Proto-Indo-European *n̥mr̥tós (“immortal”). Cognate with Avestan 𐬀𐬨𐬆𐬱𐬀 (aməša, “immortal”), Ancient Greek ἄμβροτος (ámbrotos, “immortal”). Equivalent to अ- (a-) +‎ मृत (mṛta).

The nouns derive fairly readily from the adjective.

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ.mŕ̩.tɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐˈmr̩.t̪ɐ/

अमृत • (amṛ́ta) stem

1. immortal, undying
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.35.2:

     आ कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ वर्त॑मानो निवे॒शय॑न्न् अ॒मृतं॒ मर्त्यं॑ च ।
     हि॒र॒ण्यये॑न सवि॒ता रथे॒ना दे॒वो या॑ति॒ भुव॑नानि॒ पश्य॑न् ॥

     ā́ kṛṣṇéna rájasā vártamāno niveśáyann amṛ́taṃ mártyaṃ ca.
     hiraṇyáyena savitā́ ráthenā́ devó yāti bhúvanāni páśyan.

     Advancing throughout the dusky firmament, laying to rest the immortal and the mortal,
     Borne in his golden chariot he cometh, Savitar, the God who looks on every creature.

2. imperishable, deathless, indestructible
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
3. alive, not dead
   • c. 400 BCE, Mahābhārata
4. beautiful, pleasant
   • c. 400 BCE, Mahābhārata 12.39.16.2:

     पाञ्चजन्याभिषिक्तश्च राजामृतमुखोऽभवत् ॥

     pāñcajanyābhiṣiktaśca rājāmṛtamukhoʼbhavat.

     Bathed with the sanctified water of the shankha, the king became beautiful-faced.

Masculine a-stem declension of अमृत (amṛ́ta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अमृतः amṛ́taḥ	अमृतौ / अमृता¹ amṛ́tau / amṛ́tā¹	अमृताः / अमृतासः¹ amṛ́tāḥ / amṛ́tāsaḥ¹
Vocative	अमृत ámṛta	अमृतौ / अमृता¹ ámṛtau / ámṛtā¹	अमृताः / अमृतासः¹ ámṛtāḥ / ámṛtāsaḥ¹
Accusative	अमृतम् amṛ́tam	अमृतौ / अमृता¹ amṛ́tau / amṛ́tā¹	अमृतान् amṛ́tān
Instrumental	अमृतेन amṛ́tena	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतैः / अमृतेभिः¹ amṛ́taiḥ / amṛ́tebhiḥ¹
Dative	अमृताय amṛ́tāya	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Ablative	अमृतात् amṛ́tāt	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Genitive	अमृतस्य amṛ́tasya	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतानाम् amṛ́tānām
Locative	अमृते amṛ́te	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतेषु amṛ́teṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of अमृता (amṛ́tā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अमृता amṛ́tā	अमृते amṛ́te	अमृताः amṛ́tāḥ
Vocative	अमृते ámṛte	अमृते ámṛte	अमृताः ámṛtāḥ
Accusative	अमृताम् amṛ́tām	अमृते amṛ́te	अमृताः amṛ́tāḥ
Instrumental	अमृतया / अमृता¹ amṛ́tayā / amṛ́tā¹	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृताभिः amṛ́tābhiḥ
Dative	अमृतायै amṛ́tāyai	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृताभ्यः amṛ́tābhyaḥ
Ablative	अमृतायाः / अमृतायै² amṛ́tāyāḥ / amṛ́tāyai²	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृताभ्यः amṛ́tābhyaḥ
Genitive	अमृतायाः / अमृतायै² amṛ́tāyāḥ / amṛ́tāyai²	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतानाम् amṛ́tānām
Locative	अमृतायाम् amṛ́tāyām	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतासु amṛ́tāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of अमृत (amṛ́ta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अमृतम् amṛ́tam	अमृते amṛ́te	अमृतानि / अमृता¹ amṛ́tāni / amṛ́tā¹
Vocative	अमृत ámṛta	अमृते ámṛte	अमृतानि / अमृता¹ ámṛtāni / ámṛtā¹
Accusative	अमृतम् amṛ́tam	अमृते amṛ́te	अमृतानि / अमृता¹ amṛ́tāni / amṛ́tā¹
Instrumental	अमृतेन amṛ́tena	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतैः / अमृतेभिः¹ amṛ́taiḥ / amṛ́tebhiḥ¹
Dative	अमृताय amṛ́tāya	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Ablative	अमृतात् amṛ́tāt	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Genitive	अमृतस्य amṛ́tasya	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतानाम् amṛ́tānām
Locative	अमृते amṛ́te	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतेषु amṛ́teṣu
Notes	¹Vedic

• Pali: amata
  • → Thai: อมตะ (à-má-dtà)

अमृत • (amṛ́ta) stem, m

1. immortal, god
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
   1. a name of Vishnu
      • c. 400 BCE, Mahābhārata
   2. a name of Shiva
2. kudzu, a vine of variety Pueraria montana var. lobata (syn. Phaseolus trilobus)

Masculine a-stem declension of अमृत (amṛ́ta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अमृतः amṛ́taḥ	अमृतौ / अमृता¹ amṛ́tau / amṛ́tā¹	अमृताः / अमृतासः¹ amṛ́tāḥ / amṛ́tāsaḥ¹
Vocative	अमृत ámṛta	अमृतौ / अमृता¹ ámṛtau / ámṛtā¹	अमृताः / अमृतासः¹ ámṛtāḥ / ámṛtāsaḥ¹
Accusative	अमृतम् amṛ́tam	अमृतौ / अमृता¹ amṛ́tau / amṛ́tā¹	अमृतान् amṛ́tān
Instrumental	अमृतेन amṛ́tena	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतैः / अमृतेभिः¹ amṛ́taiḥ / amṛ́tebhiḥ¹
Dative	अमृताय amṛ́tāya	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Ablative	अमृतात् amṛ́tāt	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Genitive	अमृतस्य amṛ́tasya	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतानाम् amṛ́tānām
Locative	अमृते amṛ́te	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतेषु amṛ́teṣu
Notes	¹Vedic

अमृत • (amṛ́ta) stem, n

1. immortality, elixir
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.129.2:

     न मृत्युर् आसीद् अमृतं न तर्हि न रात्र्या अह्न आसीत् प्रकेतः ।
     आनीद् अवातं स्वधया तद् एकं तस्माद् धान्यन् न परः किं चनास ॥

     na mṛtyur āsīd amṛtaṃ na tarhi na rātryā ahna āsīt praketaḥ.
     ānīd avātaṃ svadhayā tad ekaṃ tasmād dhānyan na paraḥ kiṃ canāsa.

     Death was not then, nor was there immortality: no sign was there, the day's and night's divider. That One Thing, breathless, breathed by its own nature: apart from it was nothing whatsoever.

2. nectar, ambrosia, Soma
3. residue or leavings of a yajna
   • c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti

Neuter a-stem declension of अमृत (amṛ́ta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अमृतम् amṛ́tam	अमृते amṛ́te	अमृतानि / अमृता¹ amṛ́tāni / amṛ́tā¹
Vocative	अमृत ámṛta	अमृते ámṛte	अमृतानि / अमृता¹ ámṛtāni / ámṛtā¹
Accusative	अमृतम् amṛ́tam	अमृते amṛ́te	अमृतानि / अमृता¹ amṛ́tāni / amṛ́tā¹
Instrumental	अमृतेन amṛ́tena	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतैः / अमृतेभिः¹ amṛ́taiḥ / amṛ́tebhiḥ¹
Dative	अमृताय amṛ́tāya	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Ablative	अमृतात् amṛ́tāt	अमृताभ्याम् amṛ́tābhyām	अमृतेभ्यः amṛ́tebhyaḥ
Genitive	अमृतस्य amṛ́tasya	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतानाम् amṛ́tānām
Locative	अमृते amṛ́te	अमृतयोः amṛ́tayoḥ	अमृतेषु amṛ́teṣu
Notes	¹Vedic

• Prakrit: 𑀅𑀫𑀬 (amaya), 𑀅𑀫𑀺𑀬 (amiya), 𑀅𑀫𑀼𑀬 (amuya)
  • Assamese: অমিয়া (omia), অমিয় (omio)
  • Gujarati: અમી (amī)
  • Odia: ଅମିଅ (amia)
• Pali: amata
• → Assamese: অমিতা (omita)
• → English: amrita
• → Hindi: अमृत (amŕt)
• → Indonesian: amerta
• → Old Tamil: 𑀅𑀫𑀺𑀭𑁆𑀢𑀫𑁆 (amirtam), 𑀅𑀫𑀼𑀢𑀫𑁆 (amutam)
  • Tamil: அமிர்தம் (amirtam)
• → Polish: amrita
• → Thai: อมฤต (à-má-rít)

• Monier Williams (1899) “अमृत”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 82.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “अमृत”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 205
• Hellwig, Oliver (2010-2024) “amṛta”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.