Τσβέταν Τοντόροφ

Τσβέταν Τοντόροφ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Tzvetan Todorov (Γαλλικά) και Цветан Тодоров (Βουλγαρικά)
Γέννηση	1  Μαρτίου 1939[1][2][3] Σόφια[4][5][6]
Θάνατος	7  Φεβρουαρίου 2017[7][8][9] 13ο δημοτικό διαμέρισμα του Παρισιού[10] ή Παρίσι[11]
Αιτία θανάτου	νευρολογική πάθηση
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία[12] Βουλγαρία[13]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Βουλγαρικά[14] Γαλλικά[15][16][14]
Εκπαίδευση	διδάκτωρ φιλοσοφίας
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Σόφιας Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού (έως 1966)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μη μυθοπλαστικός συγγραφέας[17][18] ιστορικός σημειολόγος κριτικός λογοτεχνίας κοινωνιολόγος[19] γεωλόγος[20] θεωρητικός της λογοτεχνίας[21] δοκιμιογράφος[21] κριτικός[21] φιλόσοφος[21]
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ Πανεπιστήμιο Γέιλ Πανεπιστήμιο Κολούμπια Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας Πανεπιστήμιο Παρί 8
Αξιοσημείωτο έργο	The Fantastic: A Structural Approach to a Literary Genre The Conquest of America: The Question of the Other
Οικογένεια
Σύζυγος	Νάνσυ Χιούστον (1981–2014)[22][23]
Τέκνα	Léa Todorov[24]
Γονείς	Τοντόρ Βορόφ
Αδέλφια	Ιβάν Τοντόροφ
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	διευθυντής (1983–1987, Κέντρο Ερευνών Τεχνών και Γλωσσών)
Βραβεύσεις	Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής Βραβείο Πριγκίπισσα της Αστουρίας για τις κοινωνικές επιστήμες (2008)[25] Ευρωπαϊκό Βραβείο Εκθέσεως Σαρλ Βεϊλόν (1998) Αξιωματικός του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων βραβείο Λα Μπρυγέρ (2001) επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Λιέγης επίτιμος διδάκτωρ του Εθνικού Πανεπιστημίου του Σαν Μάρκος Prix de la critique (2011)[26] βραβείο Ζαν Μισέλ Γκαγιάρ (2009) Maujean prize (1989)
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Τσβέταν Τοντόροφ (Tzvetan Todorov, βουλγ.: Цветан Тодоров, 1 Μαρτίου 1939 – 7 Φεβρουαρίου 2017) ήταν Βούλγαρος φιλόσοφος, ιστορικός, στρουκτουραλιστής θεωρητικός και κριτικός της λογοτεχνίας, κοινωνιολόγος και δοκιμιογράφος, που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι και απέκτησε τη γαλλική υπηκοότητα το 1973. Συνέγραψε πολλά βιβλία και δοκίμια, που άσκησαν σημαντική επίδραση στην ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία, τη σημειωτική, τη θεωρία της λογοτεχνίας, την ιστορία των ιδεών και τη θεωρία του πολιτισμού.

Ο Τοντόροφ γεννήθηκε στη Σόφια.^[27] Πήρε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη φιλολογία από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας το 1963. Στη συνέχεια πήρε διδακτορικά από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού το 1966 και το 1970.

Το 1968 ο Τοντόροφ διορίσθηκε διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών. Δύο χρόνια αργότερα βοήθησε στην ίδρυση του περιοδικού Poétique, του οποίου παρέμεινε ένας εκ των αρχισυντακτών μέχρι το 1979. Μαζί με τον στρουκτουραλιστή κριτικό λογοτεχνίας Ζεράρ Ζενέτ επιμελήθηκαν την Collection Poétique, σειράς βιβλίων θεωρίας της λογοτεχνίας από τις εκδόσεις Éditions de Seuil, που εκδιδόταν μέχρι το 1987. Ο Τοντόροφ υπήρξε επισκέπτης καθηγητής σε αρκετά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, όπως το Χάρβαρντ, το Γέιλ, το Κολούμπια και το Μπέρκλεϋ.

Ο Τοντόροφ δημοσίευσε συνολικά 21 βιβλία, μεταξύ των οποίων τα Ποιητική (1981), Η κατάκτηση της Αμερικής: Το πρόβλημα του άλλου (1982), Face à l' extreme (1991) και Les ennemis intimes de la démocratie (2002). Τα ιστορικά ενδιαφέροντά του εστίασαν σε θέματα όπως ο ισπανικός αποικισμός της Αμερικής και τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως (ναζιστικά και σταλινικά).

Η μεγαλύτερη συνεισφορά του Τοντόροβ στη θεωρία της λογοτεχνίας θεωρείται ο ορισμός της λογοτεχνίας του φανταστικού, του «αλλόκοτου φανταστικού» και του «θαυμάσιου φανταστικού». Ο ορισμός του για το φανταστικό είναι «οποιοδήποτε γεγονός που συμβαίνει στον κόσμο μας και φαίνεται να είναι υπερφυσικό». Όταν συμβεί ένα τέτοιο γεγονός, πρέπει να αποφασίσουμε αν ήταν μια ψευδαίσθηση ή αν ήταν αληθινό και έχει λάβει χώρα πραγματικά. Ο Τοντόροφ φέρνει ως παράδειγμα το αίνιγμα του Αλβάρο στο μυθιστόρημα του Ζακ Καζότ Ο ερωτευμένος διάβολος: ο Αλβάρο πρέπει να διακρίνει αν η γυναίκα με την οποία είναι ερωτευμένος είναι πραγματικά μια γυναίκα ή αν είναι ο διάβολος. Αφού αποφασίσουμε αν το γεγονός ήταν φανταστικό ή όχι, εισερχόμαστε κατά τον Τοντόροφ στα είδη του αλλόκοτου και του θαυμαστού. Στο αλλόκοτο φανταστικό, το γεγονός που συνέβη είναι κάποιο είδος ψευδαισθήσεως. Οι «νόμοι της πραγματικότητας» παραμένουν άθικτοι και παρέχουν μία ορθολογική ερμηνεία του φανταστικού γεγονότος, που είναι π.χ. όνειρο, παραίσθηση, τρέλα, κλπ.. Στο θαυμαστό φανταστικό, έχει λάβει χώρα ένα πραγματικό υπερφυσικό γεγονός, και επομένως οι «νόμοι της πραγματικότητας» πρέπει να αλλάξουν για να το ερμηνεύσουν. Μόνο αν ο αναγνώστης δεν είναι σε θέση να επιλέξει μεταξύ των δύο πιθανοτήτων, τότε το κείμενο ανήκει καθαρά στη λογοτεχνία του φανταστικού.

Εκτός από τη θεωρία της λογοτεχνίας, ο Τοντόροφ έχει γράψει και φιλοσοφικές μελέτες, όπως μία μελέτη για το έργο του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, και συγκεκριμένα για τις ιδέες του σχετικά με την επίτευξη της ανθρώπινης ευτυχίας και το πώς μπορούμε να ζήσουμε στους «μοντέρνους» καιρούς.

Σε ένα από τα σημαντικότερα έργα του, το Face à l' extreme («Αντιμετωπίζοντας το ακραίο»), ο Τοντόροφ ρωτά αν είναι αλήθεια το ότι τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των ναζί και τα «γκουλάγκ» των Σοβιετικών αποκάλυψαν πως σε ακραίες καταστάσεις «όλα τα ίχνη ηθικής ζωής εξατμίζονται, καθώς οι άνθρωποι γίνονται κτήνη «κλειδωμένα» σε έναν ανελέητο αγώνα για επιβίωση»^[28]. Αυτή η γνώμη είναι κοινή σε απομνημονεύματα από τα στρατόπεδα. Ωστόσο, διαβάζοντας πραγματικές μαρτυρίες επιζησάντων, ο Τοντόροφ βρίσκει ότι η εικόνα δεν είναι τόσο απελπιστική και ότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα εγκλείστων που αλληλοβοηθούνται και επιδεικνύουν συμπόνια στις σχέσεις τους, παρά τις μη ανθρώπινες συνθήκες και τον τρόμο. Οι επιζήσαντες επισημαίνουν ότι η επιβίωσή τους εξαρτιόταν πάντοτε από τη βοήθεια άλλων. Καταλήγει ότι η ζωή στα στρατόπεδα και στα γκουλάγκ δεν ακολουθούσε τον νόμο της ζούγκλας και ότι τα αντιπαραδείγματα είναι πολυάριθμα, ακόμα και στο έργο του Πρίμο Λέβι.

Ο Τσβέταν Τοντόροφ είχε τιμηθεί με το Ορειχάλκινο Μετάλλιο του CNRS, το Βραβείο Charles Lévêque της Ακαδημίας των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών, το Βραβείο Maugean της Γαλλικής Ακαδημίας και το Βραβείο Πριγκίπισσα των Αστουριών για τις κοινωνικές επιστήμες. Το 2015 τιμήθηκε με το Βραβείο «Wayne C. Booth» για το σύνολο της προσφοράς του στις μελέτες του αφηγήματος από τη Διεθνή Εταιρεία για τη μελέτη της Αφηγήσεως (International Society for the Study of Narrative).

Ο Τσβέταν Τοντόροφ είχε νυμφευθεί δύο φορές. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η λογία Μαρτέν βαν Βερκέν (Martine van Woerkens), με την οποία απέκτησαν ένα γιο, τον Μπόρις. Η δεύτερη ήταν η Νάνσυ Χιούστον^[27], με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά, τη Λεά και τον Σάσα. Ο Τοντόροφ απεβίωσε στο Παρίσι σε ηλικία 77 ετών.^[27].

• Théorie de la littérature, textes des formalistes russes, εκδ. Le Seuil, Παρίσι 1965
• Littérature et Signification, Larousse, Παρίσι 1967
• Grammaire du "Décaméron", Mouton, Παρίσι 1969
• Introduction à la littérature fantastique, Le Seuil, Παρίσι 1970
• Poétique de la prose, Le Seuil, Παρίσι 1971
• Qu’est-ce que le structuralisme ? Poétique, Le Seuil, Παρίσι 1977
• Théories du symbole, Le Seuil, Παρίσι 1977
• Symbolisme et Interprétation, Le Seuil, Παρίσι 1978
• Les Genres du discours, Le Seuil, Παρίσι 1978
• Dictionnaire encyclopédique des sciences du langage, με τον Oswald Ducrot, Le Seuil, Παρίσι 1979
• Mikhaïl Bakhtine, le principe dialogique, Le Seuil, Παρίσι 1981
• La Conquête de l'Amérique : la question de l'autre, Le Seuil, Παρίσι 1982
• Récits aztèques de la conquête, με τον Georges Baudot, Le Seuil, Παρίσι 1983
• Critique de la critique, Le Seuil, Παρίσι 1984
• Frêle Bonheur : essai sur Rousseau, Hachette, Παρίσι 1985
• La Notion de littérature et autres essais, Le Seuil, Παρίσι 1987
• Nous et les autres, Le Seuil, Παρίσι 1989
• Face à l’extrême, Le Seuil, Παρίσι 1991
• Les Morales de l’histoire, Grasset, Παρίσι 1991
• Éloge du quotidien : essai sur la peinture hollandaise du Πρότυπο:S-, Adam Biro, Παρίσι 1993
• Une tragédie française, été 1944 : scènes de guerre civile, Le Seuil, Παρίσι 1994, ISBN 2-02-067920-5
• La Vie commune : essai d'anthropologie générale, Le Seuil, Παρίσι 1995
• L’Homme dépaysé, Le Seuil, Παρίσι 1996
• Benjamin Constant : la passion démocratique, Hachette littératures, Παρίσι 1997
• Le Jardin imparfait : la pensée humaniste en France, Grasset, Παρίσι 1998
• La Fragilité du bien : le sauvetage des juifs bulgares, Le Grand Livre du mois, Παρίσι 1999
• Éloge de l’individu : essai sur la peinture flamande de la Renaissance, Παρίσι, Adam Biro, 2000
• Mémoire du mal, tentation du bien, Robert Laffont, Παρίσι 2000
• Devoirs et Délices : une vie de passeur, Le Seuil, Παρίσι 2002
• Le Nouveau Désordre mondial : réflexions d’un Européen, εκδ. Robert Laffont, Παρίσι 2003
• Les Abus de la mémoire, Arléa, Παρίσι 2004
• Les Aventuriers de l'absolu, εκδ. Robert Laffont, Παρίσι 2006
• L'Esprit des Lumières, εκδ. Robert Laffont, Παρίσι 2006
• La Littérature en péril, Flammarion, Παρίσι 2007
• L'Art ou la Vie ! : le cas Rembrandt, Biro éditeur, Παρίσι 2008
• Un humanismo bien temperado (συζήτηση με τον Ger Groot) στο Adelante, ¡contradígame!, Ediciones Sequitur, Μαδρίτη 2008
• La Peur des barbares : au-delà du choc des civilisations, εκδ. Robert Laffont, Παρίσι 2008
• La Signature humaine : essais 1983-2008, Le Seuil, Παρίσι 2009
• L'Expérience totalitaire : la signature humaine, Le Seuil, Παρίσι 2010
• Georges Jeanclos, Galerie Capazza et Biro & Cohen éditeurs, 2011
• Goya à l'ombre des Lumières, Flammarion, Παρίσι 2011
• Les Ennemis intimes de la démocratie, Robert Laffont - Versilio, Παρίσι 2012
• Insoumis, Robert Laffont - Versilio, Παρίσι 2015

• Ποιητική, μετάφραση Αγγέλα Καστρινάκη, εκδ. «Γνώση», Αθήνα 1989, 176 σελ., ISBN 978-960-235-028-7
• Εισαγωγή στη φανταστική λογοτεχνία, μετάφ. Αριστέα Παρίση, εκδ. «Οδυσσέας», Αθήνα 1991, 218 σελ., ISBN 978-960-210-106-3
• Κριτική της κριτικής, μετάφ. Γιάννης Κιουρτσάκης, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 1994, 295 σελ., ISBN 978-960-7478-05-4
• Ο εκπατρισμένος, μετάφ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 1999, 297 σελ., ISBN 978-960-7478-86-3
• Απέναντι στο ακραίο, μετάφ. Βασίλης Τομανάς, εκδ. «Νησίδες», Θεσσαλονίκη 2002, 270 σελ., ISBN 978-960-8480-78-0
• Μνήμη του κακού, πειρασμός του καλού: Στοχασμοί για τον αιώνα που έφυγε, μετάφ. Κώστας Κατσουλάρης, επιμέλεια Στρατής Μπουρνάζος, εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 2003, 494 σελ., ISBN 978-960-05-1086-7
• Η κατάκτηση της Αμερικής: Το πρόβλημα του άλλου, μετάφ. Κική Καψαμπέλη, εκδ. «Νήσος», Αθήνα 2004, 414 σελ., ISBN 978-960-8392-06-9
• Η νέα διεθνής αταξία: Στοχασμοί ενός Ευρωπαίου, μετάφ. Μιχάλης Πάγκαλος, εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 2004, 119 σελ., ISBN 978-960-05-1125-3
• Ο φόβος των βαρβάρων: Πέρα από τη σύγκρουση των πολιτισμών, μετάφ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 2009, 354 σελ., ISBN 978-960-435-231-9
• Προς υπεράσπιση του διαφωτισμού, μετάφ. Κική Καψαμπέλη, επιμέλ. Γιάννης Αβραμίδης, εκδ. «Θύραθεν», Θεσσαλονίκη 2011, 154 σελ., ISBN 978-960-8097-87-2
• Οι εσωτερικοί εχθροί της δημοκρατίας, μετάφ. Σώτη Τριανταφύλλου, Μαριάννα Κουτάλου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2013, 275 σελ., ISBN 978-960-16-4637-4
• Η λογοτεχνία σε κίνδυνο, μετάφ. Χρύσα Βαγενά, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 2013, 108 σελ., ISBN 978-960-435-389-7

• «Ο Τσ. Τοντόροφ για τον Διαφωτισμό σήμερα», συνέντευξη 19 λεπτών στο Philosophy Bites
• The Tzvetan Todorov Book Interview