Τρίγωνον

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|10|11|2024}}

Τρίγωνον
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Tri
Λατινικό όνομα	Triangulum
Γενική	Trianguli
Έκταση	131,8 τετ. μοίρες (0,320 %) Κατάταξη 78ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	25
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°N - 52°S

Τρίγωνον (Λατινικά: Triangulum, συντομογραφία: Tri) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με τους αστερισμούς Ανδρομέδα, Ιχθύες, Κριό και Περσέα. Είναι βόρειος αστερισμός και αμφιφανής στην Ελλάδα, φαίνεται ολόκληρος από την Ελλάδα κοντά στο ζενίθ μόνο τα χειμωνιάτικα βράδια.

Το Τρίγωνον αναφέρεται ως Triangulus στους Ροδόλφειους Πίνακες και πάντα προσέθεταν στην ονομασία του το προσδιοριστικό Major (Μέγα) μέχρι που ένας άλλος αστερισμός, επινοημένος από τον Εβέλιο και εφαπτόμενος προς νότο του πρώτου, το Triangulum Minor (= Μικρόν Τρίγωνον), έπαψε να αναγνωρίζεται από τους αστρονόμους μετά τα μέσα του 19ου αιώνα.

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν το Τρίγωνον Δελτωτόν, από την ομοιότητα με το γράμμα Δ. Καθώς γράφει ο Άρατος: «Κάτω από την Ανδρομέδα, με τρεις πλευρές μετρημένες / ωσάν Δέλτα, ίσες οι δυο τους, / μικρότερη η τρίτη, κι όμως ευκολόβρετο / το σημάδι του από πολλά άλλα, καλύτερα εφοδιασμένα με άστρα.» Οι περισσότεροι αρχαίοι πάντως το σχεδίαζαν ως ισόπλευρο, ενώ σήμερα γενικώς παριστάνεται ως ισοσκελές ή ορθογώνιο, με μικρή βάση (την βγ) και μεγάλο ύψος ως την κορυφή του αστέρα α.

Οι Ρωμαίοι το μετέγραψαν ως Deltoton (Κικέρων, Υγίνος) και μετά έγινε Deltotum, τύπος που απαντάται ως και τον 17ο αιώνα. Επίσης φυσιολογικά το αποκαλούσαν Delta και το συνέδεαν με το Δέλτα του Νείλου και την Αίγυπτο, γι' αυτό και ο αστερισμός αποκλήθηκε επίσης Aegyptus, Nilus, Nili Domum (το τελευταίο από το Nili Donum, «Δώρο του Νείλου», από τη γνωστή φράση του Ηροδότου «ποταμού δώρον» για την Αίγυπτο).

Η σημερινή ελληνική ονομασία Τρίγωνον, χρησιμοποιούμενη από τον Ίππαρχο και τον Πτολεμαίο, έγινε Trigonum (Βιτρούβιος) και Trigonus (Μάρκος Μανίλιος), ενώ απαντώνται και τα Tricuspis (= «τρίακρο») και Triquetrum. Ο Bayer δίνει το όνομα Triplicitas και το Orbis terrarum tripertitus ως αντιπροσωπευτικό των «τριών μερών της Γης» (Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής), αλλά και το Triangulus Septentrionalis για να το διακρίνει από το δικό του Νότιον Τρίγωνον.

Οι ευσεβείς άνθρωποι των ημερών του έλεγαν ότι αναπαριστούσε την Αγία Τριάδα, με το σχήμα του να μοιάζει με το αρχικό της ελληνικής λέξεως Δίος = θείος (θεϊκός), ενώ άλλοι το παρομοίαζαν με τη μίτρα του Αγίου Πέτρου.

Τα ονόματα Sicilia, Trinacria και Triquetra, που επίσης απαντούν για τον αστερισμό, είναι τα αρχαία ονόματα του παρόμοιου σχήματος νησιού Σικελία, για το οποίο η θεά Δήμητρα είχε ικετεύσει τον Δία να παρασταθεί στον ουρανό.

Οι Άραβες μετέφρασαν το όνομα Τρίγωνον ως Al Muthallath, που παραφθάρηκε μετά από τους Ευρωπαίους και έδωσε τα Almutallath, Almutaleh, Almutlato, Mutlat, Mutlaton, Mutlathum και Mutlat(h)un. Οι Εβραίοι έχει υποστηριχθεί ότι γνώριζαν τον αστερισμό ως Shalish, από το όνομα ενός έγχορδου μουσικού οργάνου τους, που είχε είτε τριγωνικό σχήμα είτε τρεις χορδές, και αναφέρεται στο Βιβλίο του Σαμουήλ (ιη΄6). Το ουράνιο shalish τους όμως μπορεί να ήταν οι αστέρες α, β και γ Κριού.

Το Τρίγωνον ήταν γνωστό και στην αρχαία Κίνα μαζί με αστέρες της Ανδρομέδας και του Κριού ως Tien Ta Tseang, ο Μέγας Στρατηγός του Ουρανού.

Επειδή οι αστέρες του Τριγώνου είναι αμυδροί, κανένας τους δεν έχει ιδιαίτερο όνομα, εκτός από τον α, που ήταν γνωστός ως Ras al Muthallath (= Κεφαλή του Τριγώνου) στους Άραβες από το αρχαίο Caput Trianguli. Μαζί οι α και β ήταν γι' αυτούς το Al Mizan (= ο οριζόντιος άξονας ζυγαριάς).

Ο Αργκελάντερ απέδιδε στο Τρίγωνον μόλις 15 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 30.

• Ο α Τριγώνου δεν είναι και ο φωτεινότερος, με φαινόμενο μέγεθος 3,41 και φασματικό τύπο F6 IV (κιτρινόλευκος υπογίγαντας).
• Ο β Τριγώνου είναι ο φωτεινότερος στον αστερισμό, με φαινόμενο μέγεθος 3,00 και φασματικό τύπο A5 III
• Ο γ έχει φαιν. μέγεθος 4,01 και φασμ. τύπο A1 V.
• Ο δ έχει φαιν. μέγεθος 4,87 και φασμ. τύπο G0 V (παρόμοιος με τον Ήλιο).
• Ο 6 Τριγώνου έχει φαιν.μέγεθος 4,94 και φασμ.τύπους G5III + F5V.

• Ευρισκόμενο εκτός του γαλαξιακού επιπέδου, το Τρίγωνον διαθέτει κυρίως άλλους γαλαξίες, από τους οποίους ο πλησιέστερος είναι και το πλέον αξιοσημείωτο του αστερισμού: Πρόκειται για τον M33, μέλος της Τοπικής Ομάδας γνωστό και ως Γαλαξίας του Τριγώνου ή "Pinwheel".
• Ο μεταβλητός αστέρας RW Τριγώνου (RW Tri) είναι κατακλυσμικός μεταβλητός με περίοδο περιφοράς του συστήματος 5ώρες 31 λεπτά και έχει φαιν.μέγεθος 12,5 ως 15,61.
• Ο επίσης μεταβλητός XX Tri (HD 12545), τύπου RS Θηρευτικών Κυνών (RS CVn), διαθέτει τις μεγαλύτερες κηλίδες που έχουν παρατηρηθεί σε αστέρα.
• Ο γαλαξίας NGC 925 είναι ραβδωτός σπειροειδής με φαιν. μέγεθος 10,1 που απέχει περί τα 13 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Στην άλλη άκρη των αποστάσεων, ο ραδιογαλαξίας 6C 0140+326 απέχει δισεκατομμύρια έτη φωτός.

• Κατάλογος αστέρων του Τριγώνου

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Τρίγωνον

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Τρίγωνον

• Ερατοσθένης, Καταστερισμοί ή Αστροθεσίαι: Δελτωτόν ή Τρίγωνον