Ορδή Νογκάι

Ορδή Νογκάι
Σημαία
Προσεγγιστικά, τα εδάφη της Ορδής Νογκάι στο τέλος του 15ου αιώνα.
Πρωτεύουσα	Σαραϊτζούκ
Επίσημες γλώσσες	γλώσσα νογκάι
Θρησκεία	Ισλάμ
Χανάτο	Δεκαετία 1440 - 1634 (Κατάκτηση από το Βασίλειο της Ρωσίας

Η Ορδή Νογκάι ήταν μια συνομοσπονδία περίπου δεκαοκτώ τουρκικών και μογγολικών φύλων, που κατέλαβαν την Στέπα του Πόντου από το 1500, έως ότου τους ώθησαν δυτικά οι Καλμίκοι και νότια οι Ρώσοι τον 17ο αιώνα. Η μογγολική φυλή ονόματι Μανγκούντ αποτέλεσε τον πυρήνα της Ορδής Νογκάι.

Τον 13ο αιώνα, ο αρχηγός της Χρυσής Ορδής, ο Νογκάι Χαν, ένας άμεσος απόγονος του Τζένγκις Χαν, δημιούργησε ένα στρατό Μανγκούντ, που ενώθηκε από πολλές τουρκικές φυλές. Έναν αιώνα αργότερα, οι Νογκάι οδηγήθηκαν από τον Εντιγκού, διοικητή με πατρική καταγωγή από τους Μανγκούντ και μητρική από τον Τζότσι (ο μεγαλύτερος γιος του Τζένγκις Χαν), ο οποίος ίδρυσε τη δυναστεία Νογκάι.^[1]

Το 1557 ο Νογκάι Νουρ-αλ-Ντιν Καζί Μίρζα είχε διαμάχη με τον Ισμαήλ Μπεγκ και ίδρυσε την Ελάσσονα Ορδή Νογκάι στη στέπα του Βόρειου Καυκάσου. Οι Νογκάι βόρεια της Κασπίας ονομάστηκαν στη συνέχεια Μείζων Ορδή Νογκάι. Στις αρχές του 17ου αιώνα, η Ορδή κατέρρευσε υπό την επίθεση των Καλμίκων.^[2]

Οι Νογκάι βόρεια της Μαύρης Θάλασσας υπόκεινταν ονομαστικά στο Χανάτο της Κριμαίας στον Μπέη Νογκάι. Χωρίστηκαν στις ακόλουθες ομάδες:

• Οι Μπουντζάκ Νογκάι κατοίκησαν στην περιοχή από το Δούναβη έως το Δνείστερο.
• Οι Γεντισάν Νογκάι κατοίκησαν τα εδάφη από το Δνείστερο στο Νότιο Μπουγκ.
• Οι Τζαμποϊλούκ Νογκάι κατοικούσαν στα εδάφη από το Μπουγκ έως τις αρχές της χερσονήσου της Κριμαίας.
• Οι Γεντισκούλ Νογκάι κατοίκησαν βόρεια της χερσονήσου της Κριμαίας.
• Οι Κουμπάν Νογκάι κατοίκησε βόρεια της Αζοφικής Θάλασσας γύρω από το Πριμόρσκ (πρώην ονομασία: Νογκάισκ).

Υπήρχαν δύο ομάδες Νογκάι: βόρεια της Κασπίας Θάλασσας υπό τον δικό τους Μπέη, και βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, που υπόκεινταν ονομαστικά στο Χανάτο της Κριμαίας. Η πρώτη ομάδα διαλύθηκε γύρω στο 1632 από τους Καλμίκους, ενώ η δεύτερη ακολούθησε την τύχη του Χανάτου της Κριμαίας .

Η γλώσσα νογκάι ήταν μια μορφή κιπτσακικής γλώσσας, της ίδιας γλωσσικής ομάδας με εκείνη των γειτονικών Καζάχων, Μπασκίρ και Κριμαίων και Τατάρων του Καζάν. Η θρησκεία τους ήταν μουσουλμανική.

Ήταν ποιμαντικοί νομάδες, που έβοσκαν πρόβατα, άλογα και καμήλες. Τα εξωτερικά αγαθά αποκτούνταν με εμπόριο (κυρίως άλογα και σκλάβοι), επιδρομές και φόρο υποτέλειας. Υπήρχαν μερικοί αγρότες κατά μήκος του ποταμού Γιάικ. Μία από τις κύριες πηγές εισοδήματος για τους Νογκάι ήταν η επιδρομή για απόκτηση δούλων, οι οποίοι πωλούνταν στην Κριμαία και την Μπουχάρα. Το κυνήγι, η αλιεία, η φορολογία των καραβανιών και η εποχική γεωργική μετανάστευση έπαιξαν επίσης ρόλο, αν και δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς.

Η βασική κοινωνική ενότητα ήταν η ημιαυτόνομη ουλούς. Οι αριστοκράτες ονομάζονταν Μίρζα. Ο κυβερνήτης των Νογκάι ήταν ο Μπέης. Η πρωτεύουσα ή το χειμερινό στρατόπεδο ήταν στο Σαραϊτσούκ, μια πόλη καραβανιών στον Γιάικ. Από το 1537 ο δεύτερος σε βαθμό ήταν ο Νουρ-αλ-Ντιν, συνήθως ο γιος του Μπέη ή ο μικρότερος αδερφός και διάδοχος. Ο Νουρ-αλ-Ντιν κατείχε τη δεξιά όχθη κατά μήκος του Βόλγα. Από το 1560 υπήρχε ένας δεύτερος Νουρ-αλ-Ντιν, ένα είδος πολέμαρχου.

Η πολιτική οργάνωση ήταν ρευστή και εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το προσωπικό κύρος, καθώς ως νομάδες, οι υποτελείς των Νογκάι μπορούσαν απλά να αποστασιοποιηθούν από έναν ηγέτη, που δεν τους άρεσε. Πρέσβεις και έμποροι ξυλοκοπούνταν και ληστεύονταν τακτικά. Η κλοπή αλόγων, την οποία περιφρονούσαν σε πολλούς πολιτισμούς, ήταν ένα σημαντικό μέρος της κοινωνικής και οικονομικής ζωής στη στέπα. Οι μπέηδες και οι μίρζα συχνά ανακηρύσσονταν υποτελείς κάποιας εξωτερικής εξουσίας, αλλά τέτοιες δηλώσεις είχαν λίγο νόημα.

Η Ορδή Νογκάι μαζί με το Χανάτο της Κριμαίας εισέβαλαν σε οικισμούς στη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία και την Πολωνία. Οι σκλάβοι συλλαμβάνονταν στη νότια Ρωσία, την Πολωνία-Λιθουανία, τη Μολδαβία, τη Βλαχία και την Κιρκασία από Τατάρους ιππείς σε ένα εμπόριο γνωστό ως "συγκομιδή της στέπας".

Μερικοί ερευνητές εκτιμούν ότι συνολικά περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι συνελήφθησαν και υποδουλώθηκαν κατά τη διάρκεια του Χανάτου της Κριμαίας.^[3]

• 1299 Θάνατος του Νογκάι Χαν, του Μογγόλου κυβερνήτη, από τον οποίο ονομάστηκαν οι Νογκάι
• 1406–1419 Ο Εντιγκού ιδρύει τη δυναστεία Νογκάι
• 1438 Ιδρύθηκε το Χανάτο του Καζάν
• 1449 Ιδρύθηκε το Χανάτο της Κριμαίας
• 1452 Ιδρύθηκε το Χανάτο του Κασίμοφ. Έναρξη της ρωσικής κυριαρχίας στους Τούρκους Μουσουλμάνους
• 1465 ή 1480 Ιδρύθηκε το Χανάτο του Καζάχ
• 1466 Ιδρύθηκε το Χανάτο του Άστραχαν
• 1466 Σε αυτό το σημείο η Χρυσή Ορδή έμεινε μόνο με τους νομάδες της στέπας, την πόλη Σαράι και κάποιον έλεγχο του εμπορίου των καραβανιών. Το όνομα "Μεγάλη Ορδή" εμφανίζεται λίγο μετά από αυτό.
• 1470 Οι Νογκάι είναι εχθρικοί προς την Μεγάλη Ορδή
• 1475 Οθωμανοί παίρνουν την Κάφφα από τους Γενουάτες
• 1480–1519 Η Μόσχα και η Κριμαία συμμάχησαν εναντίον της Ορδής και της Λιθουανίας
• 1480 Αντιπαράθεση στον ποταμό Γιούγκρα. Η Ορδή αποτυγχάνει στην επίθεση στη Μόσχα. Κατά προσέγγιση έναρξη της ρωσικής ανεξαρτησίας από τους Τατάρους
• 1481 Οι Νογκάι σκοτώνουν τον Χαν της Μεγάλης Ορδής στη μάχη
• 1502 Οι Κριμαίοι καταστρέφουν τα απομεινάρια της Χρυσής Ορδής. Η Σαράι καταστρέφεται.

Αυτά τα δεδομένα προέρχονται από τις πηγές της αγγλικής γλώσσας παρακάτω. Ένας μακρύς κατάλογος επιδρομών Nogay στη Ρωσία και την Πολωνία, από ρωσικές πηγές, μπορεί να βρεθεί στο Crimean-Nogai Raids .

• 1509 Οι Νογκάι μετακινούνται σε εδάφη που εκκενώθηκαν από τη Μεγάλη Ορδή
• 1519 Τέλος της συμμαχίας Μόσχας – Κριμαίας
• 1521 Οι Νογκάι, που οδηγούνται δυτικά από τους Καζάχους, διασχίζουν τον Βόλγα και επιτίθενται στο Αστραχάν.
• 1522 Οι Καζάχοι καταλαμβάνουν την πρωτεύουσα
• 1523 Η Κριμαία παίρνει για λίγο το Αστραχάν, αλλά ο στρατός και ο Χαν καταστρέφονται από τους Νογκάι.
• 1547 Ο Ιβάν ο Τρομερός, Μεγάλος Πρίγκιπας της Μόσχας, γίνεται ο πρώτος Τσάρος Πασών των Ρωσιών.
• 1552 Το Καζάν προσαρτήθηκε από τους Μοσχοβίτες.
• 1550–1560 Τάταροι της Κριμαίας και Νογκάι επιτίθενται και πάλι σε εδάφη Ριαζάν
• 1556 Το Αστραχάν προσαρτήθηκε από τη Μοσχοβία
• 1557 Ο Μίρζα Κάζι διασχίζει το Βόλγα και ιδρύει τη Μικρή Ορδή κατά μήκος του Κουμπάν
• 1567–1571 Μοσχοβίτικο οχυρό στο Τερέκ
• 1569 Οθωμανοί και Κριμαίοι με τη Μικρή Ορδή δεν καταφέρνουν να πάρουν το Αστραχάν
• 1570 Η πίεση των Καζάχων μετατοπίζει το εμπόριο των Νογκάι από την Κεντρική Ασία προς τη Μόσχα
• 1571 Ρωσο-Κριμαϊκοί πόλεμοι. Επίθεση και πυρπόληση της Μόσχας
• 1572 Δεύτερη επιδρομή αποτυγχάνει.
• 1577 Οι Τάταροι της Κριμαίας και οι Νογκάι συνεχίζουν να εισβάλλουν στις νότιες περιοχές της Μοσχοβίας
• 1580/81 ή 1577: Το Σαραϊτσούκ καταστρέφεται από αποστάτες Κοζάκους
• 1582/83 Ειρήνη των Μοσχοβιτών με τη Σουηδία και την Κοινοπολιτεία της Πολωνίας-Λιθουανίας.
• 1588 Πολλοί Νογκάι μετακινούνται στο Ντον. Πολύ καταστροφικές μάχες μεταξύ των μεγάλων και των μικρών ορδών
• 1594 Οι Τάταροι Νογκάι (έως και 8 χιλιάδες) επιτίθενται σε νότια εδάφη της Μοσχοβίας. Ο εχθρός είναι πολιορκημένος και οι Νογκάι εισβάλλουν στην πόλη.
• 1598 Η Μόσχα ωθεί οχυρώσεις νότια
• 1600 Η Μόσχα «διορίζει» έναν Μπέη στους Νογκάι για πρώτη φορά. Εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Νογκάι

• 1500-1850 Ο ρωσικός πληθυσμός επεκτείνεται προς τα νότια και καταλαμβάνει δασική στέπα και στέπα.
• 1605–1618 Κατά την περίοδο των Αναστατώσεων συνελήφθησαν τόσοι αιχμάλωτοι, που η τιμή ενός σκλάβου στην Κάφφα έπεσε σε δεκαπέντε ή είκοσι χρυσά.^[4]
• 1616 Επιδρομές στα ρωσικά σύνορα από μεγάλο αριθμό Νογκάι
• 1617 Νογκάι και Τάταροι του Αζόφ εισέβαλαν στη νότια Ρωσία τρεις φορές λεηλατώντας χωριά και συλλαμβάνοντας κρατούμενους.
• 1618 Οι Νογκάι απελευθερώνουν 15.000 αιχμαλώτους σε ειρηνευτική συνθήκη με τη Μόσχα.^[5]
• 1628 Τάταροι και Νογκάι της Κριμαίας αρχίζουν να καταστρέφουν τις γύρω πόλεις και τα χωριά της Πολωνίας, σκοτώνοντας και συλλαμβάνοντας τον τοπικό πληθυσμό.
• 1634 Μεγάλη ήττα Νογκάι από τους Καλμίκους
• 1637, 1641–1643: Επιδρομές από τους Νογκάι και Κριμαίους ευγενείς χωρίς την άδεια του Χαν
• 1693 Οι Καλμίκοι επιτίθενται στους Νογκάι
• 1699 Οι δυνάμεις Νογκάι συνεχίζουν να επιτίθενται στις πόλεις της νότιας Ρωσίας.
• 1711 20.474 Καλμίκοι και 4.100 Ρώσοι επιτίθενται στο Κουμπάν. Σκοτώνουν 11.460 Νογκάι πνίγουν 5.060 άλλους και επιστρέφουν με 2.000 καμήλες, 39.200 άλογα, 190.000 βοοειδή, 220.000 πρόβατα και 22.100 αιχμάλωτους, εκ των οποίων μόνο 700 είναι ενήλικες άρρενες. Στο δρόμο της επιστροφής, συναντούν και νικούν μια ομάδα Νογκάι και ελευθερώνουν 2.000 Ρώσους αιχμαλώτους.^[6]
• 1736–1739 Οι Ρώσοι κρατούν προσωρινά το Αζόφ
• 1770 Οι Γεντισάν συμμαχούν με τη Ρωσία, εμποδίζοντας τη χερσαία διαδρομή από τα Βαλκάνια προς την Κριμαία
• 1771 Έξοδος των Καλμίκων πέρα από τον Βόλγα πίσω στην Τζουνγκαρία
• 1772 πολλοί Κριμαίοι Νογκάι δέχονται ρωσική προστασία
• 1774 Η Κριμαία ανακηρύσσεται ανεξάρτητη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με τη ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Το χανάτο πέφτει όλο και περισσότερο υπό την επιρροή της Ρωσίας
• 1783 Η Κριμαία προσαρτάται από τη Ρωσία.
• 1783 Εξέγερση Κουμπάν Νογκάι, τελευταία προσπάθεια αντίστασης

• 1783 - 19ος αιώνας: Νογκάι ανατολικά της Μαύρης Θάλασσας ωθούν νοτιοανατολικά στη σημερινή τους θέση
• 1860 Αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες μουσουλμάνοι μεταναστεύουν από τη Ρωσία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
• 1928 Ιδρύθηκε η περιφέρεια Νογκάισκι στη Δημοκρατία του Νταγκεστάν
• 2002 Πληθυσμός Νογκάι 90.700
• 2007 Το Διαμέρισμα Νογκάι σχηματίστηκε στην Καρατσάι-Τσερκεσία

• Khodarkovsky, Michael. Russia's Steppe Frontier, 2004