Μπιεστσάντι
Συντεταγμένες: 49°10′12″N 22°17′24″E / 49.17000°N 22.29000°E
| Μπιεστσάντι | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ύψος | 1.405 μέτρα |
| Οροσειρά | Καρπάθια Όρη |
| Χώρες | Πολωνία |
| wikidata () | |
Τα Όρη Μπιεστσάντι (πολωνικά: Bieszczady, σλοβακικά: Beščady, ουκρανικά: Бещади, ουγγρικά: Besszádok) είναι οροσειρά που εκτείνεται από τα άκρα νοτιοανατολικά της Πολωνίας και τα βορειοανατολικά της Σλοβακίας μέχρι τη δυτική Ουκρανία. Αποτελεί το δυτικό τμήμα των Ανατολικών Μπεσκίντι (πολωνικά: Beskidy Wschodnie, ουκρανικά: Східні Бескиди) και είναι γενικότερα μέρος των Εξωτερικών Ανατολικών Καρπαθίων. Η οροσειρά βρίσκεται ανάμεσα στο πέρασμα του Γούπκουφ (640 μ.) και το πέρασμα του Βισκόβσκι (933 μ.). Η υψηλότερη κορυφή των Μπιεστσάντι είναι το Όρος Πικούι (1405 m) στην Ουκρανία. Η υψηλότερη κορυφή του πολωνικού τμήματος είναι η Ταρνίτσα (1346 μ.).
Όρος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Πολωνία, ο όρος συνήθως αναφέρεται (με τη στενότερη έννοια) στο πολωνικό τμήμα της περιοχής Μπιεστσάντι, ενώ με την ευρύτερη έννοια μπορεί επίσης να αναφέρεται σε ολόκληρη την περιοχή. Στη Σλοβακία, η περιοχή Μπιεστσάντι είναι γνωστή ως Μπεστσάντι (σλοβακικά: Beščady), ενώ το σλοβακικό τμήμα της περιοχής ονομάζεται Όρη Μπουκόβετς (σλοβακικά: Bukovské vrchy). Στην Ουκρανία, η περιοχή Μπιεστσάντι είναι γνωστή ως Μπεστσαντί (Бещади), ενώ διάφορα μέρη της περιοχής έχουν συχνά δύο ή περισσότερες παραλλαγές ονόματος (ασταθής ορολογία), που συνήθως περιέχουν τη λέξη Beščady σε συνδυασμό με κάποιους άλλους όρους. Ιστορικά, οι όροι Bieszczady/Beščady/Бещади χρησιμοποιούνται εδώ και εκατοντάδες χρόνια για να περιγράψουν τα βουνά που χωρίζουν το παλαιό Βασίλειο της Ουγγαρίας από την Πολωνία. Μια πηγή λατινικής γλώσσας του 1269 αναφέρεται σε αυτά ως «Beschad Alpes Poloniae» (μεταφράζεται ως: Όρη Μπιεστσάντι της Πολωνίας).[1]
Η πολωνική λαϊκή ετυμολογία έχει τον όρο Bieszczady να έχει προέλθει από τους όρους Bies (Μπιες) και Czad (πιθανώς από το Chort) μαζί με το πολωνικό πληθυντικό y δίνοντας Bies + czady + y. Ορισμένες λαϊκές ιστορίες συνδέουν την προέλευση των βουνών με τη δαιμονική δραστηριότητα των Biesy και Czady, ενώ άλλες λαϊκές ιστορίες λένε ότι τα βουνά κατοικούνται από ορδές Biesy και Czady, εξ ου και το όνομα.[2] Μια άλλη λιγότερο πιθανή πιθανότητα είναι ο όρος να σχετίζεται με το μεσαίο κάτω γερμανικό beshêt, beskēt, που σημαίνει λεκάνη απορροής.[3]
Διαιρέσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές παραλλαγές των διαιρέσεων των οροσειρών και των ονομάτων των Ανατολικών Μπεσκίντι (και των Ουκρανικών Καρπαθίων γενικά), δίνονται διάφορες κατηγορίες στα ακόλουθα:
Διαίρεση 1:
- Δυτικά Μπιεστσάντι (πολωνικά: Bieszczady Zachodnie, ουκρανικά: Західні Бещади), κυρίως στην Πολωνία και τη Σλοβακία, συμπεριλαμβανομένων των Όρεων Μπουκόβετς (σλοβακικά: Bukovské vrchy)
- Ανατολικά Μπιεστσάντι (πολωνικά: Bieszczady Wschodnie, ουκρανικά: Східні Бещади), κυρίως στην Ουκρανία, που εκτείνεται μέχρι τα Σκόλε Μπεσκίντι (πολωνικά: Beskidy Skolskie, ουκρανικά: Сколівські Бескиди)
Διαίρεση 2:
- Δυτικά Μπιεστσάντι, ανάμεσα στο πέρασμα του Γούπκουφ και στο πέρασμα της Ουζότσκα (853 μ.) με την Ταρνίτσα την υψηλότερη κορυφή του όρους (1.346 μ.). Το πέρασμα του Γούπκουφ χωρίζει τα Μπιεστσάντι από τα Κάτω Μπεσκίντι και το Πογκούζε Μπουκόφσκιε
- Κεντρικά Μπιεστσάντι, ανάμεσα στο πέρασμα της Ουζότσκα και το πέρασμα του Τουχόλσκι, με το όρος Πικούι (1405 μ.) ως την υψηλότερη κορυφή
- Ανατολικά Μπιεστσάντι, ανάμεσα στο πέρασμα του Τουχόλσκι και το πέρασμα του Βισκόβσκι, με το όρος Χάρνα Ρέπα (1228 μ.) ως την υψηλότερη κορυφή
Διαίρεση 3:
- Σε ένα παλιό ουκρανική τμήμα, αυτό που ορίζεται εδώ ως Μπιεστσάντι, σε μια ευρύτερη αίσθηση αντιστοιχεί στο δυτικό τμήμα του μεσοκαρπάθιου κοιλώματος και στο δυτικότερο τμήμα των Πολωνιανών Μπεσκίντι.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατοικημένη κατά τους προϊστορικούς χρόνους, η περιοχή της νοτιοανατολικής Πολωνίας που είναι σήμερα το Μπιεστσάντι κατακλύστηκε στους προρωμαϊκούς χρόνους από διάφορες φυλές, συμπεριλαμβανομένων των Κελτών, των Γότθων και των Βανδάλων (πολιτισμός Πσέβορσκ και πολιτισμός Πούχοβ). Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος της νοτιοανατολικής Πολωνίας ήταν μέρος (όλα τα μέρη κάτω από τον Σαν), Ούγγροι και Δυτικοί Σλάβοι εισέβαλαν στην περιοχή.
Στη συνέχεια, η περιοχή έγινε μέρος του κράτους της Μεγάλης Μοραβίας. Με την εισβολή των ουγγρικών φυλών στην καρδιά της Μεγάλης Αυτοκρατορίας της Μοραβίας γύρω στο 899, οι Λένδιοι της περιοχής δήλωσαν την πίστη τους στους Ούγγρους. Στη συνέχεια, η περιοχή έγινε τόπος διαμάχης μεταξύ Πολωνίας, Ρως του Κιέβου και Ουγγαρίας ξεκινώντας τουλάχιστον τον 9ο αιώνα. Αυτή η περιοχή αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 981, όταν ο Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου κατέλαβε την περιοχή στη διαδρομή του προς την Πολωνία. Το 1018 επέστρεψε στην Πολωνία, το 1031 πίσω στο Ρως και το 1340 ο Καζίμιρ Γ΄ ο Μέγας την ανέκτησε.
Τα Μπιεστσάντι ήταν μια από τις στρατηγικά σημαντικές περιοχές των Καρπαθίων που διεκδικήθηκαν έντονα σε μάχες στο Ανατολικό Μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον χειμώνα του 1914/1915.
Μέχρι το 1947, το 84% του πληθυσμού του πολωνικού τμήματος των Μπιεστσάντι ήταν Μποΐκοι. Η δολοφονία του Πολωνού Στρατηγού Κάρολ Σφιερτσέφσκι στο Γιαμπουόνκι από τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό το 1947 ήταν η άμεση αιτία της αντικατάστασης των Μποΐκων, στη λεγόμενη Επιχείρηση Βιστούλας. Η περιοχή ήταν ως επί το πλείστον ακατοίκητη μετά. Το 2002, ο τότε Πρόεδρος Αλεξάντερ Κφασνιέφσκι ζήτησε συγγνώμη για αυτήν την επιχείρηση.
Το 1991, δημιουργήθηκε το Καταφύγιο Βιόσφαιρας Ανατολικών Καρπαθίων της UNESCO που περικλείει ένα μεγάλο μέρος της περιοχής και συνεχίζει στη Σλοβακία και την Ουκρανία. Περιλαμβάνει το Εθνικό Πάρκο Μπιεστσάντι (Πολωνία), το Εθνικό Πάρκο Πολονίνι (Σλοβακία) και το Εθνικό Φυσικό Πάρκο Ουζάνσκι (Ουκρανία). Τα ζώα που ζουν σε αυτό το καταφύγιο περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μαυροπελαργούς, καφέ αρκούδες, λύκους και βίσονες.
Λογοτεχνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Καθ. Γιαντβίγκα Βαρσίνσκα. Karpaty Polskie: przyroda, człowiek i jego działalność. Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο. Κρακοβία, 1995(ISBN 83-233-0852-7) .
- Καθ. Γέζι Κονντράτσκι. Geografia fizyczna Polski Βαρσοβία: Państ. Wydaw. Naukowe, 1988, (ISBN 83-01-02323-6) .
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Kazimierz Zarzycki, Zbigniew Głowaciński (1986): Bieszczady (σελ. 7)
- ↑ Andrzej Potocki. Księga legend i opowieści bieszczadzkich. Libra. 2008 p. 17-20.
- ↑ Ζμπίγκνιεφ Γκόουονμπ. The Origins of the Slavs: A Linguist's View. Slavica Publishers, Inc., 1992 σελ. 342. "The Germanic etymology of Bieszczad // Το Beskid προτάθηκε από τον Καθ. Γιαν Μίχαου Ροζβαντόφσκι (1914:162, etc). He derives the variant beščad from Germc. biskaid, wchich is represented by MLG besche (beskêt) Trennung and by Scandinavian bêsked, borrowed from [...]"
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ρόζα Λέμαν, "Social(ist) engineering. Taming the devils of the Polish Bieszczady," Communist and Post-Communist Studies, 42,3 (2009), 423-444.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Εθνικό Πάρκο Μπιεστσάντι - στα αγγλικά, με πολλούς συνδέσμους.
- Συλλογή φωτογραφιών από τα Μπιεστσάντι (2005) Αρχειοθετήθηκε 2016-04-10 στο Wayback Machine.
- Μπιεστσάντι (αρχείο)
- Καταφύγιο Βιόσφαιρας Ανατολικών Καρπαθίων
- Η ταινία «Μπιεστσάντι σε 38 ώρες», που δείχνει το όμορφο τοπίο των Όρεων Μπιεστσάντι στην Πολωνία
- Φωτογραφική ιστορία των Μπιεστσάντι Αρχειοθετήθηκε 2016-12-28 στο Wayback Machine.