Άμλετ

Άμλετ

Συγγραφέας	Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Τίτλος	The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark[1] Hamlet[2]
Γλώσσα	πρώιμα σύγχρονα αγγλικά Αγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	1602
Μορφή	θεατρικό έργο
Βασίζεται σε	Άμλετ
Χαρακτήρες	Άμλετ, Κλαύδιος, Γερτρούδη, Πολώνιος, Οφηλία, Οράτιος, Λαέρτης, Rosencrantz and Guildenstern, Φάντασμα, Φορτέμπρας, The Gravediggers, Yorick, Ρόζενκράντζ, Γκίλδενστερν, Βολτιμάνδος, Κορνήλιος, Μάρκελλος, Βερνάρδος, Φραγκίσκος, Ρεϋνάλδος, Όσρικ, Ηθοποιός Α', Ηθοποιός Β', Ηθοποιός Γ', Ηθοποιός Δ', Λοχαγός, Νεκροθάφτης Α', Νεκροθάφτης Β', Ιερέας, Ναύτης Α' και Ναύτης Β'
Τόπος	Δανία
LC Class	OL9170454W[3]
LΤ ID	2199
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Άμλετ ή Αμλέτος σε παλαιοτέρα βιβλιογραφία (Hamlet) είναι ο τίτλος ενός από τα πιο γνωστά και πιο δημοφιλή θεατρικά έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, αλλά και το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα του έργου. Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι The Tragicall Historie of Hamlet, Prince of Denmarke (Η Τραγική Ιστορία του Άμλετ, Πρίγκιπα της Δανιμαρκίας). Η παλαιότερη καταγεγραμμένη παρουσίαση του έργου χρονολογείται τον Ιούλιο του 1602. Το 1603 το έργο παρουσιάστηκε στα Πανεπιστήμια του Κέιμπριτζ και της Οξφόρδης.

Στην Ελλάδα το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1937^[4], σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Άμλετ τον Αλέξη Μινωτή. Το 1955 το έργο ξαναπαρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο, με τον Αλέξη Μινωτή σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή.

Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ, που σχεδιάζει την εκδίκηση εναντίον του βασιλιά θείου του για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν στο θρόνο, είναι αρκετά παλαιά και προέρχεται από το μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξονα του Γραμματικού γύρω στο 1200. Στο έργο του Σάξονα βασίζονται οι «Τραγικές Ιστορίες», που εξέδωσε ανάμεσα στα 1570-76 ο Φρανσουά ντε Μπελφορέ, στο οποίο βασίζεται και η τραγωδία εκδίκησης του Τόμας Κιντ Η Ισπανική τραγωδία, από το οποίο πιθανότατα εμπνεύστηκε με τη σειρά του και ο Σαίξπηρ. Ο Τόμας Κιντ θεωρείται επίσης ότι είναι ο συγγραφέας μιας παλαιότερης εκδοχής του Άμλετ, που δεν έχει διασωθεί, έργο το οποίο πιθανότατα ήταν μια από τις πηγές του Σαίξπηρ για αυτό και ονομάζεται "Ur-Hamlet" δηλαδή "Πρώιμος Άμλετ".

Κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας είναι ο νεαρός Πρίγκιπας Άμλετ, που έχει το ίδιο όνομα με τον πατέρα του, Βασιλιά της Δανίας, ο οποίος πέθανε απροσδόκητα. Ο θείος του νεαρού Άμλετ, Κλαύδιος, ανεβαίνει στο θρόνο και παντρεύεται τη χήρα του αδερφού του, Γερτρούδη. Ο Άμλετ είναι δυσαρεστημένος από την άνοδο του θείου του στο θρόνο, τον οποίο θεωρεί πολύ κατώτερο και ανάξιο σύγκρισης με τον πατέρα του, και τον εσπευσμένο γάμο της μητέρας του, Γερτρούδης, με τον αδερφό του νεκρού συζύγου της.

Ένα βράδυ, στους νυχτοφύλακες του Κάστρου Έλσινορ εμφανίζεται ένα φάντασμα που μοιάζει στο νεκρό Βασιλιά Άμλετ, εξαφανίζεται όμως πριν ακούσουν το μήνυμα που ήθελε να τους μεταφέρει. Ειδοποιείται ο Πρίγκιπας Άμλετ, το φάντασμα επανεμφανίζεται και του αποκαλύπτει ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε από τον Κλαύδιο, διατάζοντάς τον να πάρει εκδίκηση. Ο Άμλετ σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή του Κλαύδιου παριστάνοντας τον τρελό.

Από την τρέλα του Άμλετ έλκεται η προσοχή του Κλαύδιου και της Γερτρούδης, που βάζουν τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν (παλιούς συμφοιτητές του Άμλετ) να τον παρατηρήσουν για να βρουν την αιτία της τρέλας του. Ο βασιλικός σύμβουλος Πολώνιος, υποπτεύεται ότι αιτία της τρέλας του Άμλετ είναι η αγάπη του για την κόρη του Οφηλία. Ωστόσο σε μια συνάντησή τους, όπου παρακολουθούνται, ο Άμλετ δε δείχνει να αγαπά την Οφηλία, καθώς της λέει να κλειστεί σε μοναστήρι.

Ο Άμλετ σχεδιάζει να ανεβάσει μια παράσταση που θα παρουσιάζει το φόνο του πατέρα του, σκοπεύοντας να ξεσκεπάσει τον Κλαύδιο. Κατά τη διάρκεια του έργου, ο Κλαύδιος αποχωρεί. Την κίνηση παρατηρεί ο Οράτιος, έμπιστος φίλος του Άμλετ και ο Άμλετ αποφασίζει να εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του. Ετοιμάζεται να σκοτώσει τον Κλαύδιο, αλλά τον βρίσκει να προσεύχεται και σκέφτεται ότι αν τον σκοτώσει εκείνη τη στιγμή, ο Κλαύδιος θα πάει στον Παράδεισο, κάτι που δεν του αξίζει. Ωστόσο, όταν ο Άμλετ φεύγει, ο Κλαύδιος αποκαλύπτει ότι δεν προσευχόταν με πολλή ευλάβεια για κάτι.

Ο Άμλετ πηγαίνει να αντιμετωπίσει τη μητέρα του. Ακούγοντας ένα θόρυβο πίσω από μια κουρτίνα, τείνει το σπαθί του και κατά λάθος σκοτώνει τον Πολώνιο, που κρυφάκουγε. Φοβούμενος για την ασφάλειά του, ο Κλαύδιος στέλνει στην Αγγλία τον Άμλετ και μαζί τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν, με εντολή να τον σκοτώσουν. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Άμλετ ανακαλύπτει την δολοπλοκία και οδηγεί στο θάνατο τους δύο επίδοξους δολοφόνους του. Το πλοίο τους πέφτει στα χέρια πειρατών αλλά ο Άμλετ πληρώνοντας λύτρα, τελικά αφήνεται ελεύθερος.

Γεμάτη θλίψη για το θάνατο του πατέρα της από τον αγαπημένο της, η Οφηλία τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι. Από τη Γαλλία επιστρέφει γεμάτος οργή ο Λαέρτης, γιος του Πολώνιου και αδερφός της Οφηλίας. Ο Κλαύδιος πείθει το Λαέρτη ότι ο Άμλετ είναι υπεύθυνος για το θάνατο του Πολώνιου και με την επιστροφή του Άμλετ στη Δανία, στοιχηματίζει ότι ο Άμλετ μπορεί να νικήσει στη μάχη τον Λαέρτη. Η μάχη όμως είναι στημένη: το σπαθί του Λαέρτη έχει δηλητήριο, όπως και το κρασί στο ποτήρι του Άμλετ.

Κατά τη διάρκεια της μάχης, η Γερτρούδη πίνει από το δηλητηριασμένο κρασί και πεθαίνει. Ο Λαέρτης καταφέρνει να τραυματίσει τον Άμλετ, αλλά λαβώνεται από τον ίδιο. Προτού ξεψυχήσει, αποκαλύπτει το σχέδιο δολοφονίας του Κλαύδιου εναντίον του Άμλετ. Ο Άμλετ, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή από το δηλητήριο, καταφέρνει να σκοτώσει τον Κλαύδιο. Στη σκηνή καταφθάνει ο Φόρτινμπρας, ένας Νορβηγός φιλόδοξος πρίγκιπας που έρχεται εναντίον της Δανίας με το στρατό του. Ο Οράτιος αφηγείται όσα έχουν συμβεί και ο Φόρτινμπρας διατάζει να αποδοθούν τιμές στο νεκρό Άμλετ.

Οι τρεις μονόλογοι «να ζει κανείς ή να μη ζει», «του πεδίου της μάχης» έχουν ευρύτατα ανθολογηθεί, όπως και οι σκηνές του Άμλετ με το φάντασμα, με την Οφηλία, με την μητέρα του ή στο νεκροταφείο.

Ο Σαίξπηρ συγκρότησε το περίγυρο του Άμλετ από πρόσωπα που σκιαγραφούνται με μεγάλη παραστατικότητα, όπως ο αυλικός Πολώνιος και η κόρη του Οφηλία, ο πιστός φίλος Οράτιος, ο ορμητικός Λαέρτης, μερικοί λαϊκοί τύποι (δυο νεκροθάφτες, ένας όμιλος θεατρίνων) και φυσικά το βασιλικό ζεύγος, οι δυο μοιχοί και εγκληματίες.

Στο έργο, ο Πρίγκιπας Άμλετ έχει μακράν τη μεγαλύτερη παρουσία, ακόμα και σε σύγκριση με άλλα έργα του Σαίξπηρ.

Το μεγαλύτερο μυστήριο αποτελεί ο ίδιος ο χαρακτήρας του, η ψυχολογία και τα αληθινά του κίνητρα. Μια άποψη θέλει τον Άμλετ να αναζητά την αλήθεια, ώστε να είναι σίγουρος ότι πραγματοποίησε την εκδίκηση που επιθυμούσε ένα φάντασμα, που ισχυρίστηκε πως ήταν το πνεύμα του νεκρού πατέρα του.

Συνήθως, ο Άμλετ θεωρείται ο κατ' εξοχήν αναποφάσιστος ήρωας^[5]. Έχει αναλάβει ένα καθήκον που γνωρίζει και νιώθει πως είναι σωστό, ωστόσο είναι απρόθυμος να το φέρει εις πέρας και καταριέται τον εαυτό του για την αδυναμία αυτή. Βρίσκει συνεχώς προφάσεις για να χρονοτριβήσει να φέρει το έργο του εις πέρας και αυτό του στοιχίζει τη ζωή του.

• Δημήτριος Βικέλας, 1882
• Ιάκωβος Πολυλάς, 1889
• Βασίλης Ρώτας, εκδόσεις Επικαιρότητα ISBN 960-205-021-7
• Ερρίκος Μπελιές, Εκδόσεις Κέδρος, ISBN 9789600434514
• Γιώργος Χειμωνάς, 1988

• Κατάλογος βασικών πληροφοριών ελληνικών θεατρικών αναπαραστάσεων του έργου "Άμλετ"

• Κατάλογος Ελλήνων/Ελληνίδων ηθοποιών που έχουν ερμηνεύσει τον ρόλο του Άμλετ

• Κατάλογος Ελληνίδων ηθοποιών που έχουν ερμηνεύσει τον ρόλο της Οφηλίας

Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:   Αμλέτος, μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά, 1889

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Άμλετ

• Το θεατρικό έργο «ΑΜΛΕΤ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ σε ελεύθερο ψηφιακό βιβλίο