Verona

Verona

Math	cymuned, dinas, dinas fawr, ardal drefol, dinas-wladwriaeth Eidalaidd
Poblogaeth	255,588
Sefydlwyd	c. 550 CC (tua)
Pennaeth llywodraeth	Damiano Tommasi
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	München, Pula, Nîmes, Salzburg, Bethlehem, Ra'anana, Mashhad, Ningbo, Saint-Josse-ten-Noode, Košice, Nagahama, Fresno, Albany, Batumi, Detmold, Korçë, Ayacucho, Lecce, Jagodina, Konya, Corfu, Corfu, Zintan, Zhuji, Tirana, Prilep, Namwon, Kragujevac, Kazan’, Johannesburg, Hangzhou, Serpukhov
Nawddsant	Zeno of Verona
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Eidaleg
Daearyddiaeth
Sir	Talaith Verona
Gwlad	Yr Eidal
Arwynebedd	198.92 ±0.01 km²
Uwch y môr	59 ±1 metr
Gerllaw	Adige
Yn ffinio gyda	Bussolengo, Castel d'Azzano, Grezzana, Mezzane di Sotto, Negrar di Valpolicella, Pescantina, Roveré Veronese, San Giovanni Lupatoto, San Martino Buon Albergo, San Pietro in Cariano, Sommacampagna, Sona, Villafranca di Verona, Buttapietra, San Mauro di Saline, Tregnago
Cyfesurynnau	45.4386°N 10.9928°E
Cod post	37100, 37121–37142
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Verona city council
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Maer Verona
Pennaeth y Llywodraeth	Damiano Tommasi
Statws treftadaeth	Safle Treftadaeth y Byd
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Dinas a chymuned (comune) yng ngogledd-ddwyrain yr Eidal yw Verona, sy'n brifddinas talaith Verona yn rhanbarth Veneto. Saif yr hen ddinas a chanol y ddinas fodern tu mewn i ddolen o Afon Adige ger Llyn Garda.

Roedd poblogaeth comune Verona yng nghyfrifiad 2011 yn 252,520.^[1]

Ym wreiddiol roedd Verona, neu Veronia, yn eiddo i'r Euganei, ond bu raid iddynt ei hildio i'r Cenomani tua 550 CC. Tua 300 CC meddiannwyd dyffryn Afon Po gan y Rhufeiniaid. Daeth Verona yn colonia Rufeinig yn 89 CC, ac yn municipium yn 49 CC.

Roedd y ddinas mewn safle strategol bwysig, lle roedd nifer o briffyrdd yn cyfarfod. Gorchfygodd Stilicho y Visigothiaid dan Alaric yma yn 403. Yn 489, cipiodd y Gothiaid y ddinas, ac adeiladodd Theodoric ei balas yno. Yn 569 cipiwyd hi gan Alboin, brenin y Lombardiaid.

Enwyd y ddinas yn Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO oherwydd y nifer fawr o adeiladau hanesyddol yno, o'r cyfnod Rhufeinig ac o'r Canol Oesoedd. Yr amffitheatr Rufeinig yw'r drydedd yn yr Eidal o ran maint. O'r cyfnod diweddarach, ystyrir y Basilica di San Zeno Maggiore (1123-1135) yn un o'r enghreifftiau gorau o bensaerniaeth Romanesg. Creybwyllir ei thŵr gan Dante yn ei Divina Commedia. Ceirnifer o eglwysi nodedig eraill yma hefyd.

Yr Arena

• Aleardo Aleardi, bardd
• Alexander Battenberg, tywysog cyntaf Bwlgaria fodern
• Girolamo Fracastoro, (Fracastorius), ysgolhaig, meddyg a bardd
• Giovanni Francesco Caroto, arlunydd
• Catullus, bardd Lladin
• Franco Donatoni, cyfansoddwr
• Romano Guardini, diwinydd
• Cesare Lombroso, arloweswr criminoleg
• Scipione Maffei, awdur a hanesydd
• Pedr o Verona, sant
• Ippolito Pindemonte, bardd
• Ratherius, esgob ac awdur
• Emilio Salgari, nofelydd
• Antonio Salieri, cyfandoddwr
• Michele Sammicheli, architect
• Paolo Caliari, arlunydd
• Mario Capecchi, enillydd Gwobr Nobel am Feddygaeth, 2007
• Gigliola Cinquetti, canwr

Yn Verona y lleolwyd stori Romeo a Juliet yn nrama William Shakespeare, er fod y fersiynau cynharaf o'r stori yn rhoi'r lleoliad yn Siena.