System Ryngwladol o Unedau

System Ryngwladol o Unedau
Enghraifft o'r canlynol	international standard, safon technegol, coherent system of units, System fetrig
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ffurf fodern y system fetrig o fesur ydy'r System Rhyngwladol o Unedau (Ffrangeg: Le Système international d'unités; Saesneg: International System of Units)^[1] sydd wedi eu seilio ar saith uned sylfaenol o fesur ac ar hwylustod y rhif deg (10).

Dyma system fesur mwyaf poblogaidd o'i fath yn y byd, boed mewn diwydiant, addysg, neu wyddoniaeth.^[2] Ceir, hefyd, unedau ychwanegol at yr Unedau SI‎ a dderbynir ar y cyd â rhestr yr SI.

Cedwir cyflwyniad swyddogol o'r System ar wefan NIST, gan gynnwys diagram o gydberthynas yr unedau â'i gilydd. Nodir isod rhai o'r unedau sylfaenol a cheir rhestr lawn mewn adroddiad (CODATA) am eraill gan restru rhai sefydlog, megis cyflymder golau.

Y Saith Uned Sylfaenol

Mae'r system unedau yma'n dosbarthu'r holl feusiadau i saith prif ddosbarth ac yn rhestru set o ragddodiaid i'w rhoi o flaen yr enwau. Mae pob un o'r unedau sylfaenol sy'n dilyn yn fathau gwahanol o fesurynnau; allan o'r saith yma y daw pob uned dilynol.

Y Saith Uned Sylfaenol SI^[3]^[4]
Enw	Symbol yr Uned	Yr hyn a fesurir	Symbol
metr	m	hyd	l (llythyren fach)
cilogram	kg	màs	m
eiliad	s	amser	t
amper	A	cerrynt trydanol	I (i: llythyren fawr)
kelvin	K	tymheredd	T
candela	cd	cryfder golau	I_v (i fawr gyda thanysgrifiad v)
môl	mole	maint o ddefnydd	n

Rhagddodiaid

Gweler hefyd yr erthygl lawn ar ragddodiad SI.

Rhagddodiaid a safonwyd i'w rhoi o flaen yr Unedau
Lluoswm	Enw		deca-	hecto-	kilo-	mega-	giga-	tera-	peta-	exa-	zetta-	yotta-
	Symbol		da	h	k	M	G	T	P	E	Z	Y
	Ffactor	10⁰	10¹	10²	10³	10⁶	10⁹	10¹²	10¹⁵	10¹⁸	10²¹	10²⁴

Isddosbarthiad	Enw		deci-	centi-	milli-	micro-	nano-	pico-	femto-	atto-	zepto-	yocto-
	Symbol		d	c	m	μ	n	p	f	a	z	y
	Ffactor	10⁰	10⁻¹	10⁻²	10⁻³	10⁻⁶	10⁻⁹	10⁻¹²	10⁻¹⁵	10⁻¹⁸	10⁻²¹	10⁻²⁴

Rhai Unedau SI ar gyfer Ffiseg

Y Wyddor Ffiseg
Yr hyn a gaiff ei fesur	Y gair Saesneg	Symbol	Uned Safonol	Fformiwla
Gwahaniaeth potensial	Potential difference	V	folt, V	V = I.R
Cerrynt	Current	I	amper, A	I = V/R
Gwrthiant trydanol	electric resistance	R	ohm, Ω	R = V/I
Anwythiant trydanol	electric inductance	L	henry, H	H = Ώ.s
Cynhwysiant trydanol	electric capacitance	C	ffarad, F	F = s/Ώ
Gwefr	Charge	Q	coulomb, C	Q = I.t
Ymbelydredd a Dadfeilio ymbelydrol‎	Radioactivity a Radioactive decay	Bq	becquerel	1/s neu A= -λN
Pwer	Power	P	wat, W	P = V.I neu P = I².R
Egni	Energy	E	joule, J	E = Q.V neu V = E/Q
Amser	Time	t	Eiliad, s	E = F.l neu P.t
Grym	Force	F	newton, N	F = m.a
Màs	Mass	m	cilogram, kg	F = m.a
Pwysau (grym)	Weight neu force	W	newton, N	W = m.g
Dwysedd	Density	D	kg/m³, kg/m³	D = m/V
Moment	Moment of force neu torque	M	newton-metr, Nm	IM = F.l
Cyflymder a Buanedd	Speed neu velocity	v	metr/eiliad, m/s	v = p/t
Cyflymiad	Acceleration	a	metr/eiliad², m/s²	a = Δv/t neu a = F/m
Gwasgedd	Pressure	P	pascal, Pa (N/m²)	P = F/A
Arwynebedd	Area	A	metr², m²	A=s² (s = hyd yr ochr)
Cyfaint	Volume	V	metr³, m³	A=s³ (s = hyd yr ochr)
Amledd	Frequency	f neu ν (ν = nu Groeg)	hertz, Hz	f = 1/t (t = cyfnod o amser)
Tonfedd	Wavelength	λ	metr, m	v = ν.λ (fformiwla ton)
Gwaith a wneir	Work neu heat	Wd	joule, J	Wd = F.d
Egni potensial	Potential energy	EP	joule, J	EP = m.g.Δh (h = uchder)
Egni cinetig	Kinetic energy	EC	joule, J	EC= ½ m.v²

Cyfeiriadau

↑ Bureau International des Poids et Mesures
↑ Official BIPM definitions
↑ Barry N. Taylor & Ambler Thompson Ed. The International System of Units (SI) [1]^{[dolen farw]} Adalwyd: Mehefin 2008; cyhoeddwr: National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, 2008
↑ Quantities Units and Symbols in Physical Chemistry, IUPAC

[1] Bureau International des Poids et Mesures

[2] Official BIPM definitions

[3] Barry N. Taylor & Ambler Thompson Ed. The International System of Units (SI) [1]^{[dolen farw]} Adalwyd: Mehefin 2008; cyhoeddwr: National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, 2008

[4] Quantities Units and Symbols in Physical Chemistry, IUPAC

[1]

[2]

[3]

[4]